Bạch Linh - Vị thuốc quý trong Đông y

• Bạch linh là gì?

Bạch linh là loại nấm mọc ký sinh xung quanh phần gốc của cây thông, được biết đến với những thông tin sau:

- Tên gọi khác: Phục linh, Nấm lỗ, Bạch phục linh.

- Tên khoa học: Poria cocos.

- Tên dược liệu: Sclerotium Poriae Cocos.

- Họ: Nấm lỗ.

Bạch linh là dược liệu quý trong Đông y

Nhìn bề ngoài, quả nấm này thường có các dạng hình cầu, hình cầu dẹt hoặc hình thoi. Thể quả nấm nặng, cầm chắc tay. Thực chất nấm phục linh có hình khối, nặng trung bình 3 đến 5kg. Sở dĩ trong các bài thuốc Đông y chúng ta thấy nhắc đến các vị khá tương đồng như bạch phục linh, xích phục linh phục phần… là vì bản thân dược liệu này được chia thành nhiều phần chính, gồm:

- Vỏ ngoài (phục linh bì) màu đen hoặc nâu, bề mặt vỏ có nhiều vết nhăn, lồi lõm, hơi xốp, có tính đàn hồi.

- Phần lõi bên trong sau khi tách vỏ (phục linh khối) có màu hồng nhạt, trắng hoặc nâu nhạt.

- Phần màu đỏ hoặc nâu nhạt (xích phục linh).

- Phần màu trắng bên trong (bạch phục linh).

- Phần thân nấm bám vào rễ cây thông (phục thần).

Bạch linh phân bố ở nơi rừng sâu có cây cổ thụ, mọc ở những nơi có độ cao trung bình, tập trung chủ yếu ở Trung Quốc. Tại Việt Nam, loại nấm này được tìm thấy lần đầu tiên tại một số rừng thông ở Đà Lạt vào năm 1977. Tuy nhiên, số lượng dược liệu còn khá ít và chưa được khai thác nhiều. Do vây, phần lớn các sản phẩm bạch linh sâm chủ yếu được nhập từ Trung Quốc.

Cách trồng, thu hoạch và bảo quản

Hiện nay, cây nấm bạch linh chủ yếu mọc tự nhiên trong rừng và có rất ít nơi trồng được loại nấm này. Kỹ thuật canh tác đòi hỏi có chuyên môn và kén đất nên khó có thể tự trồng tại nhà.

Bạch linh có hình dáng gần giống với củ đậu

Người dân thường thu hái nấm vào tháng 7 đến tháng 9 hàng năm. Đây là thời điểm nấm đạt đến độ dinh dưỡng cao nhất trong năm. Sau khi thu hái cần được sơ chế đúng cách mới có thể giữ được tối đa dưỡng chất để sử dụng làm thuốc. Các bước bào chế dược liệu này để sử dụng làm thuốc cụ thể như sau:

- Nấm thu hái được loại bỏ đất.

- Chất thành từng đống đợi cho khô phần nước, đến khi bề mặt nhăn lại.

- Tiếp tục trải ra phơi gió cho khô hẳn.

- Hoặc có thể thái nấm thành từng miếng cho nhanh khô.

Cách sơ chế trên sẽ giúp bảo quản sản phẩm bạch linh dược liệu tốt nhất. Ngoài ra, còn có một cách khác nữa cũng được một số người áp dụng. Cách thực hiện như sau:

- Nấm mới đào lên đem ngâm với nước sạch 1 ngày.

- Rửa lại cho sạch hoàn toàn bụi, đất.

- Gọt hết phần vỏ bên ngoài.

- Cho nấm vào hấp rồi thái thành lát mỏng trứng 2-3cm.

- Sau đó đem phơi hoặc sấy khô.

Để bảo quản được lâu, bạn nên để trong túi kín hoặc hũ thủy tinh có nắp, để nơi khô thoáng, tránh ánh sáng mặt trời vì tia tử ngoại có thể làm thay đổi thành phần có trong dược liệu.

Bạch linh có tác dụng gì?

Bạch linh được biết đến với tác dụng bồi bổ sức khỏe, tăng cường thể chất và điều trị bệnh. Những tác dụng này đã được khoa học nghiên cứu và đưa ra kết luận dựa trên những thành phần hóa học có trong loại nấm này.

Các chất được tìm thấy gồm: Các hợp chất triterpenoid; Chất khoáng; Beta-pachyman; Protein; Histamine; Mỡ; Gum; Beta-pachymanase; Adenine; Lipase…

Theo đó, sản phẩm bạch linh có những công dụng chính là:

- Bảo vệ tế bào gan.

- Điều hòa huyết áp ở bệnh nhân huyết áp thấp và huyết áp cao.

- Giảm nguy cơ loét bao tử.

- Tăng cường miễn dịch.

- Ngăn chặn tế bào ung thư.

- Lợi tiểu.

- An thần, trị mất ngủ.

- Trị viêm bàng quang.

- Chướng bụng.

- Trị ho có đờm.

- Điều trị rối loạn nhịp tim.

- Ức chế trực khuẩn, xoắn khuẩn, tụ cầu vàng.

- Hồi phục sức khỏe ở người bệnh có thể trạng yếu, người vừa ốm dậy.

- Cải thiện trí nhớ.

Trong Đông y bạch linh có vị ngọt, nhạt, tính bình. Khi vào cơ thể thì quy kinh Tỳ, Tâm, Thận và Phế. Công dụng chính là an thần, kiện tỳ, lợi thủy, hòa vị, trừ thấp. Do đó được dùng để trị các bệnh như tỳ khí hư nhược, tiểu tiện khó, khó ngủ, đàm ẩm, nhịp tim nhanh, tiêu chảy, phù nề, chứng thấp nhiệt, yếu tim, hồi hộp, lo âu…

Bạch linh có thể sử dụng ở nhiều dạng khác nhau như bạch linh hoàn, tán và sắc. Tùy vào mục đích sử dụng mà dùng riêng hoặc phối hợp với cấc dược liệu khác nhau để bồi bổ sức khỏe và điều trị bệnh. Liều dùng được khuyến nghị bạn nên tham khảo là khoảng 6 đến 12gr mỗi ngày.

Bài thuốc chữa bệnh từ bạch linh

Có rất nhiều cách sử dụng nấm bạch linh trong đời sống hàng ngày cũng như trong điều trị bệnh. Trong phần dưới đây của bài viết chúng tôi sẽ giới thiệu tới bạn đọc những bài thuốc và món ăn từ loại nấm này để bồi bổ sức khỏe và cải thiện nhiều chứng bệnh.

Bài thuốc trị bệnh từ nấm bạch linh

Trong Đông y, bạch linh có thể được dùng riêng lẻ hoặc kết hợp với một số vị thuốc khác để điều trị bệnh hiệu quả. Đây hầu hết là những bài thuốc rất dễ thực hiện, có thể áp dụng tại nhà.

Bài thuốc chữa bệnh từ bạch linh

Bài thuốc trị khó ngủ, mất ngủ

Để trị mất ngủ bạn làm như sau:

Chuẩn bị lượng bằng nhau các vị:

- Bạch linh.

- Long nhãn nhục.

- Xương bồ.

- Phục thần.

- Viễn chí.

- Chu sa.

- Mật ong.

Thực hiện:

- Để riêng chu sa.

- Các dược liệu khác tán thành bột mịn, trộn đều.

- Cho mật ong vào làm thành viên hoàn.

- Dùng chu sa làm vỏ ngoài.

- Mỗi ngày dùng 10 đến 20gr, 2 lần mỗi ngày vào chiều và tối trước khi ngủ.

Bài thuốc trị tiểu ít, bị phù

Bài thuốc này thực hiện một trong các cách sau:

Cách 1:

Chuẩn bị:

- 10gr bạch linh.

- 10gr trư linh.

- 4gr nhục quế.

- 4gr bạch truật.

- 12gr trạch tả.

Thực hiện:

- Toàn bộ dược liệu tán thành bột mịn.

- Mỗi lần lấy 10gr sắc uống.

- Ngày 2 đến 3 lần cho đến khi bệnh thuyên giảm hoàn toàn.

Cách 2:

- Phục linh 12gr.

- Uất lý nhân 10gr.

- Trạch tả 10gr.

- Rửa sạch đem sắc uống hết toàn bộ trong ngày.

- Ngày 1 thang.

Trị tiêu chảy

Dùng dược liệu này trị tiêu chảy có thể áp dụng các cách sau:

Cách thứ nhất:

Chuẩn bị:

- 10gr bạch linh sâm.

- 10gr bạch truật.

- 10gr đảng sâm.

- 4gr sa nhân.

- 4gr mộc hương.

- 5gr nước gừng.

- 5gr trần bì.

- 5gr bán hạ.

- 3gr chích cam thảo.

Thực hiện:

- Các vị trên mang tán thành bột mịn.

- Trộn bột với nước gừng rồi viên bằng hạt đậu xanh.

- Ngày dùng 4-8gr hoặc điều chỉnh lượng theo độ tuổi.

Cách thứ hai

Chuẩn bị:

- Bạch linh, hạt sen, củ mài 80gr

- Đảng sâm, ý dĩ, đậu ván trắng cùng lượng 80gr.

- 40gr cát cánh, trần bì

- 40gr sa nhân, chích cam thảo.

- Hồ từ bột gạo tẻ.

Thực hiện:

- Đậu ván trắng đem sao lên.

- Tất cả tàn thành bột mịn.

- Trộn với hồ rồi viên lại.

- Ngày dùng 3 lần, mỗi lần uống 4-8gr.

Trị phù do suy nhược hoặc do mang thai

Để trị chứng bệnh này bạn thực hiện các bước sau:

- Chuẩn bị 250gr bạch linh, 60gr bột cám gạo.

- Bạch linh tán nhuyễn trộn với bột cám gạo.

- Ngày dùng 2 lần, mỗi lần khoảng 10gr.

Trị phù thũng, tiểu tiện không thông

Chuẩn bị:

- 24gr xích phục linh.

- 125gr xích thược.

- 20gr cam thảo.

- 20gr đương quy.

- 125gr chi tử.

Thực hiện:

- Tán thành bột mịn đối với các nguyên liệu trên, trộn đều.

- Mỗi lần lấy 8gr hỗn hợp bột sắc với 1 chén nước giữ lại 8 phần.

- Uống khi thuốc còn ấm.

- Ngày 2 lần cho đến khi bệnh cải thiện.

Trị sôi bụng, đi ngoài, da vàng do tỳ hư có thấp

Bài thuốc này rất đơn giản, bạn chỉ cần thực hiện như sau:

- Bạch phục linh 12gr.

- Phục linh 12gr.

- Rửa sạch cho và sắc lấy nước.

- Uống mỗi ngày 1 tháng trước bữa ăn.

Bài thuốc giúp an thần, ngủ ngon

Chuẩn bị:

- 125gr phục thần (phần nấm bám vào rễ thông).

- 16gr trầm hương.

- 24gr nhân sâm.

Thực hiện:

- Nghiền dược liệu thành bột.

- Làm thành viên hoàn.

- Ngày dùng 2 lần, mỗi lần 4gr.

Trị tiêu chảy, tiểu khó, mỡ máu cao, phù nề ở người cao tuổi

Cháo nấu gạo với bạch linh để trị bệnh ở người cao tuổi rất đơn giản:

- Chuẩn bị 15gr bạch phục linh, 100gr gạo tẻ.

- Vo sạch gạo tẻ, cho vào nồi nấu nhuyễn.

- Khi cháo chín, cho bột nấm vào đun cho sôi lại.

- Thêm gia vị vừa ăn múc ra bát.

- Ăn khi còn nóng.

Trị đau tức ngực do tràn dịch phổi, ho suyễn

- Chuẩn bị 30gr bạch linh, 60gr gạo nếp.

- Bạch linh tán mịn.

- Gạo nếp vo sạch, đổ nước nấu thành cháo.

- Khi cháo được ăn thì thêm bột bạch linh, đun sôi thêm 2 phút.

- Nêm gia vị và ăn nóng.

- Chia đôi lượng cháo thành 2 phần, ăn hết trong ngày.

Trị trúng gió, chóng mặt, nhức đầu

Khi bị trúng gió bạn thực hiện mẹo đơn giản sau:

- Bột phục linh, thần khúc, men rượu nghiền thành bột trộn đều.

- Ngày dùng 2 lần với nước ấm.

Bài thuốc trị phù thũng

Trị phù thũng áp dụng bài thuốc dưới đây:

- Chuẩn bị 10gr bạch linh, 10gr tang bạch bì, 5gr mộc thông.

- Rửa sạch các vị trên bằng nước.

- Bỏ vào ấm, đổ nước sắc còn một nửa.

- Chia lượng thuốc sắc được thành 3 phần bằng nhau, uống trong ngày.

Chữa phù nề toàn thân

Chuẩn bị:

- Phục linh 30gr

- 1 con cá chép.

- 50gr xích tiểu đậu.

Thực hiện:

- Cá chép làm sạch cho vào nồi.

- Thêm các vị vào hầm cùng.

- Chắt lấy nước uống khi lúc ấm.

Trị viêm teo dây thần kinh

Bài thuốc bạn cần thực hiện như sau:

Chuẩn bị:

- 15gr là phục linh.

- 20gr bạch truật

- 250gr thịt lợn nạc.

- 300gr cà rốt.

- Gừng tươi.

Thực hiện:

- Cà rốt, thịt lợn thái miếng vừa ăn.

- Cho vào nồi, đổ thêm nước, gừng đập dập.

- Dược liệu cho vào 1 túi vải buộc chặt, bỏ vào nồi nấu.

- Hầm cho đến khi thịt chín nhục thì vớt túi dược liệu bỏ đi.

- Múc canh ra bát ăn lúc ấm.

- Ngày ăn 1 lần, dùng liên tục trong 5 đến 7 ngày bệnh sẽ giảm hẳn.

Kích thích tiêu hoá ở trẻ nhỏ biếng ăn, người gầy yếu

Chuẩn bị:

- 40gr phục linh.

- 280gr đường trắng.

- 100gr mật ong.

- 40gr đảng sâm.

- 40gr kiếm thực.

- 40gr liên nhục.

- 40gr củ mài.

- 300gr gạo tẻ.

- 300gr gạo nếp.

Thực hiện:

- Để mật và đường riêng.

- Những vị còn lại đem tán bột mịn.

- Thêm mật, đường vào trộn đều.

- Hấp chín rồi cắt thành miếng vuông 3cm.

- Cho trẻ ăn vào buổi sáng sau khi ngủ dậy.

Bài thuốc trị di niệu và di hoạt tinh ở nam giới

Nam giới bị chứng di tinh thực hiện món ăn bài thuốc sau sẽ giúp cải thiện tình trạng bệnh.

Chuẩn bị:

- 60gr bạch linh.

- 30gr sa nhân.

- 100 đến 150gr thịt dê.

Thực hiện:

- Sa nhân, bạch linh tán mịn.

- Ướp bột với thịt dê rồi nướng.

- Ăn khi nóng uống kèm 1 ít rượu.

Giảm chứng phong thấp do nhiệt tý hoặc thấp tý

Bài thuốc trị phong thấp cần kết hợp các nguyên liệu và làm như sau:

Chuẩn bị:

- Bạch linh 120gr.

- Sài hồ 120gr.

- Phòng phong 100gr.Kinh giới 100gr.

- Cam thảo 80gr.

- Khương hoạt 80gr.

- Xuyên khung 80gr.

- Độc hoạt 80gr.

- Cát cánh, tiền hồ, chỉ xác cũng 80gr mỗi vị.

Thực hiện:

- Các vị trên phơi khô, tán mịn như bột, trộn đều.

- Mỗi ngày dùng 2 lần với nước đun sôi để nguội.

- Người lớn 10gr mỗi lần.

- Trẻ nhỏ 5gr.

Trị suy nhược cơ thể

Người có thể trạng gầy yếu, mệt mỏi thực hiện bài thuốc sau:

Chuẩn bị:

- 12gr bạch phục linh.

- 12gr trạch tả.

- 12gr mẫu đơn.

- 16gr hoài sơn.

- 16gr sơn thù.

- 32gr thục địa.

Thực hiện:

- Các vị tán thành bột mịn rồi chế thành viên.

- Mỗi ngày dùng từ 20 đến 30gr.

Trị tiêu chảy vàng da

Đây vừa là món ăn vừa là bài thuốc có công dụng trị tiêu chảy rất hiệu quả. Cách làm như sau:

- Chuẩn bị 20gr bột phục linh, 100gr ý dĩ, 50gr xích tiểu đậu, gạo.

- Rửa sạch nguyên liệu, gạo vo sạch.

- Cho tất cả vào nồi, thêm nước nấu thành cháo.

- Cháo nhừ thì cho thêm đường vừa ăn.

- Áp dụng trong 2-3 ngày sẽ thấy cơ thể hồi phục nhanh chóng.

Bài thuốc bồi bổ thể trạng, nâng cao sức khoẻ

Áp dụng thường xuyên bài thuốc sau sẽ giúp bạn nâng cao sức khoẻ và cải thiện thể trạng gầy yếu.

Chuẩn bị:

- Bạch linh dược liệu 16gr.

- Phụ tử, trạch tả và mẫu đơn mỗi vị 8gr.

- Nhục quế 12gr.

- Hoài sơn 16gr.

- Sơn thù 16gr.

- Thục địa 24gr.

Thực hiện:

- Nguyên liệu tán thành bột rồi làm thành viên hoàn.

- Dùng 20 đến 30gr bột mỗi ngày với nước ấm.

- Hoặc đem nguyên liệu sắc nước uống như thuốc thang.

Bài thuốc nâng cao sức khỏe ở người cao tuổi và người suy nhược lâu ngày

Người cao tuổi sức khoẻ giảm sút thực hiện như sau:

Chuẩn bị: 

- Bạch linh 12gr.
- Nhục quế 4 đến 8gr.
- Bạch truật 12gr.
- Đảng sâm 16gr.
- Hoàng kỳ 12gr.
- Cảm thảo 8gr.
- Xuyên khung 8gr.
- Thục địa 20gr.
- Bạch thược 12gr.
- Đương quy 12gr.
- Mật ong.

Thực hiện:

- Hoàng kỳ đem sao lên.

- Tất cả đem đi tán thành bột.

- Trộn hỗn hợp bột mịn với mật ong làm thành viên hoàn.

- Ngày dùng 2 lần, mỗi lần 20gr.

Trị tỳ hư thấp trệ

Kết hợp bạch linh với một số vị dưới đây sẽ trị được chứng tỳ hư thấp trệ.

Chuẩn bị lượng bằng nhau các vị:

- Bạch linh bì.

- Trần quất bì.

- Tang bạch bì.

- Đại phúc bì.

- Sinh khương bì.

Thực hiện:

- Tán các vị trên thành dạng bột mịn.

- Mỗi ngày lấy 8-12gr uống cùng nước sôi để nguội.

Trị chứng bạch đới do thấp nhiệt

Nguyên liệu và cách thực hiện bài thuốc này rất đơn giản gồm:

- Chuẩn bị lượng vừa đủ bạch linh, kiếm thực.

- Tán cho thật mịn.

- Trộn với mật ong viên lại.

- Mỗi ngày dùng 2 lần, mỗi lần 10gr với nước muối loãng.

Cải thiện đau nhức chân tay do phong hàn thấp tý

Cải thiện đau nhức chân tay do lạnh bạn áp dụng công thức sau:

Chuẩn bị:

- Bạch linh 10gr.

- Đảng sâm 10gr.

- Thục phụ tử 10gr.

- Thược dược 10gr.

- Bạch truật 10gr.

Thực hiện:

- Nguyên liệu trên đem rửa sạch cho hết bụi bẩn.

- Cho thục phụ tử đun sôi 10 phút.

- Sau đó cho các dược liệu còn lại vào đun cho đến khi cạn còn ⅓ lượng nước.

- Đổ thuốc ra bát uống khi ấm.

Ngoài những bài thuốc trên đây, trong Đông y bạch linh còn kết hợp một số dược liệu để làm bạch linh trà pha nước uống hàng ngày để bồi bổ cơ thể. Trà bạch linh có công dụng chống lão hóa, làm trẻ da, thải độc giúp an thần, ngủ ngon.

Theo Tạp chí Đông y