Bang Ấn Độ ngược dòng thảm kịch COVID-19

Nhân viên y tế địa phương đã cách ly Sajeev, một thợ cơ khí 52 tuổi, tại nhà và chỉ định một bác sĩ giữ liên lạc với ông qua điện thoại. Khi tình trạng của Sajeev nặng hơn, họ đã điều xe cứu thương tới đưa ông vào một bệnh viện có sẵn giường và có nguồn cung oxy đầy đủ. Sau 12 ngày điều trị, Sajeev được xuất viện mà không phải trả một đồng nào.

"Tôi không biết hệ thống hoạt động như thế nào. Tất cả những gì tôi làm là thông báo cho nhân viên y tế địa phương sau khi có kết quả dương tính. Họ đã lo liệu mọi thứ kể từ thời điểm đó", Sajeev nói.

Sajeev có lẽ đã may mắn hơn rất nhiều người Ấn Độ khác khi sống ở ngoại ô Kochi, thành phố thuộc bang Kerala, nơi giới chức bang đã tìm mọi cách để giúp đỡ những người bị ảnh hưởng bởi COVID-19, trong khi chính quyền trung ương dường như thất bại với nhiệm vụ này.

"Kerala đã nổi lên như một trường hợp điển hình về cách chủ động ứng phó đại dịch", Giridhar Babu, nhà dịch tễ học tại Quỹ Y tế Cộng đồng Ấn Độ ở thành phố Gurugram, nói. Ông thêm rằng cách tiếp cận của Kerala "rất nhân đạo".

Một điểm xét nghiệm COVID-19 tại Ernakulam, bang Kerala (Ảnh: AFP)

Kerala không phải hoàn toàn thoát khỏi cuộc khủng hoảng, khi vẫn ghi nhận hơn 2,3 triệu ca nhiễm và hơn 7.300 ca tử vong vì COVID-19. Nhiều nhân viên y tế cũng phải làm việc nhiều giờ trong điều kiện khó khăn. Tình hình vẫn có thể tồi tệ hơn nếu đợt bùng phát chưa được kiểm soát.

Tỷ lệ tử vong của Kerala chưa tới 0,4%, một trong những mức thấp nhất ở Ấn Độ. Tuy nhiên, chính quyền địa phương cũng thừa nhận dữ liệu công bố của chính quyền không đầy đủ. Arun N.M., bác sĩ theo dõi số liệu Covid-19, ước tính Kerala chỉ thống kê được 1/5 số ca tử vong.

Là một bang giàu có với 35 triệu dân, Kerala đối mặt nhiều thách thức đặc biệt giữa đại dịch. Hơn 6% dân số làm việc ở nước ngoài, hầu hết ở Trung Đông. Việc đi lại qua biên giới nhiều buộc quan chức địa phương phải theo dõi cẩn thận nơi ở của mọi người khi dịch bùng phát.

Các chính sách của Kerala bắt đầu ngay từ những ngày đầu dịch bùng phát, khi một sinh viên trở về từ Vũ Hán, Trung Quốc vào tháng 1/2020 trở thành ca nhiễm COVID-19 đầu tiên của Ấn Độ. Quan chức đã rút ra nhiều bài học từ việc khống chế thành công đợt bùng phát virus Nipah năm 2018, căn bệnh hiếm gặp nhưng nguy hiểm.

Khi biên giới được đóng cửa vào năm ngoái và lao động nhập cư trở về nhà, đội quản lý thảm họa bang đã lập tức hành động. Người trở về được yêu cầu cách ly tại nhà. Nếu một người có kết quả dương tính, quan chức địa phương nhanh chóng truy vết tiếp xúc. Tỷ lệ xét nghiệm của bang Kerala luôn cao hơn mức trung bình của Ấn Độ.

Các chuyên gia nói rằng sự tín nhiệm vào hệ thống đến từ K.K. Shailaja, một cựu giáo viên 64 tuổi và cũng là người đứng đầu cơ quan y tế bang cho đến tuần này. Vai trò của bà trong cuộc chiến với virus Nipah đã được chuyển thể thành phim vào năm 2019.

"Bà ấy đã lãnh đạo cuộc chiến này", Rijo M. John, một nhà kinh tế học y tế từ Đại học Khoa học Xã hội Rajagiri ở Kochi, nói. "Xét nghiệm, theo dõi và truy vết tiếp xúc đã được thực hiện nghiêm ngặt từ đầu".

Quan chức địa phương như bà Shailaja chịu áp lực rất lớn. Năm ngoái, Thủ tướng Narendra Modi áp đặt một trong những lệnh phong tỏa nghiêm ngặt nhất thế giới đối với toàn bộ đất nước, động thái giúp kiểm soát virus lây lan nhưng đẩy nền kinh tế Ấn Độ vào suy thoái. Năm nay, ông Modi đã phản đối phong tỏa toàn quốc, khiến chính quyền địa phương phải tự tìm cách ứng phó. Nhiều bang Ấn Độ đã phải cạnh tranh nguồn oxy y tế, thuốc men và vaccine.

Để điều phối nguồn lực, quan chức Kerala đã thiết lập các phòng chiến tranh, mỗi phòng phụ trách 14 quận của bang. Tại quận Ernakulam, nơi Sajeev sống, một đội 60 nhân viên đã theo dõi nguồn cung oxy, giường bệnh và xe cứu thương. 30 bác sĩ giám sát hơn 52.000 bệnh nhân COVID-19 của quận.

Các phòng chiến tranh thu thập dữ liệu về giường bệnh, máy thở và các yếu tố khác, theo Aneesh V.G, nhân viên y tế quận. Khi bác sĩ tư vấn với bệnh nhân qua điện thoại và xác nhận họ cần nhập viện, họ sẽ thông báo cho phòng chiến tranh để điều phối. Các nhân viên sẽ quyết định hình thức chăm sóc mà mỗi ca bệnh cần và sau đó chỉ định xe cứu thương, bệnh viện điều trị.

Một nhóm riêng theo dõi nguồn cung oxy của mỗi bệnh viện. Chỉ vào màn hình, Eldho Sony, một điều phối viên phòng chiến tranh, nói "chúng tôi biết ai cần oxy khẩn cấp và có thể huy động nguồn cung oxy từ đâu".

Athul Joseph Manuel, một trong những bác sĩ quản lý phòng chiến tranh, nói việc phân loại theo mức độ nguy cấp rất quan trọng. "Ở nhiều thành phố trên thế giới, thiếu hụt nguồn lực y tế không phải là vấn đề chính. Chính sự phân bổ không đồng đều các ca bệnh đã dẫn tới nhiều bệnh viện bị quá tải", Manuel nói.

Nhiều nơi khác cũng từng thiết lập những trung tâm tương tự nhưng không đạt hiệu quả cao. Chuyên gia y tế cho biết Kerala thành công vì bang có lịch sử đầu tư vào giáo dục và chăm sóc sức khỏe. Bang có hơn 250 giường bệnh cho mỗi 100.000 người dân, gấp gần 5 lần mức trung bình của Ấn Độ, theo dữ liệu của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO). Địa phương này cũng có số bác sĩ bình quân đầu người cao hơn hầu hết các bang khác.

Thành công của Kerala còn nhờ các quan chức đã phối hợp chặt chẽ với cơ sở y tế bang và thành viên mạng lưới các nhà hoạt động y tế xã hội ở Ấn Độ có tên ASHA. Các nhân viên ASHA đảm bảo bệnh nhân tuân thủ cách ly tại nhà và có thể nhận thực phẩm, thuốc men đầy đủ. Họ cũng tuyên truyền về việc đeo khẩu trang, giãn cách xã hội và tầm quan trọng của tiêm chủng. Hơn 18,6% dân số bang Kerala đã được tiêm chủng.

Người dân ngồi chờ tiêm vaccine tại điểm tiêm chủng ở thành phố Kochi, bang Kerala hồi tháng 3 (Ảnh: AP)

Công việc này khá vất vả và được trả lương thấp. Geetha A.N, nhà hoạt động y tế xã hội và là đầu mối liên lạc của 420 hộ gia đình, thường bắt đầu công việc của cô lúc 9h sáng. Cô giao thuốc đến từng nhà và hỏi họ xem có cần thực phẩm hay không. Điện thoại của cô không ngừng đổ chuông khi bệnh nhân gọi để được tư vấn hoặc tìm giúp đỡ.

Được xem như những tình nguyện viên, Geetha được trả 80 USD mỗi tháng nhưng phải tự mua đồ bảo hộ. "Trong những ngày đầu, chúng tôi không có khẩu trang, nước sát khuẩn và găng tay. Giờ chúng tôi phải tự mua chúng", cô nói.

Dù nhiều nơi khác thiếu oxy nghiêm trọng, Kerala vẫn có đủ nguồn oxy y tế, nhưng nguồn cung được thắt chặt. Được báo động từ năm ngoái khi kho dự trữ giảm và nhiều báo cáo về tình trạng bệnh viện thiếu oxy ở nước ngoài, quan chức Kerala đã ra lệnh cho các nhà sản xuất oxy tăng sản lượng, từ 149 tấn mỗi ngày lên 197 tấn. Sự chuẩn bị này đã giúp họ có thể ứng phó với đợt bùng phát thứ hai.

Kerala cũng được đánh giá cao về cách theo dõi biến chủng virus. Các nhà khoa học đang nghiên cứu liệu một biến chủng lần đầu phát hiện ở Ấn Độ có là nguyên nhân khiến dịch bùng phát nghiêm trọng hơn, dù vẫn gặp nhiều trở ngại do thiếu dữ liệu. Kerala đã sử dụng dữ liệu giải trình tự gene từ tháng 11 để theo dõi biến chủng, giúp thúc đẩy các chính sách của bang, theo tiến sĩ Vinod Scaria, một nhà khoa học tại Viện Gene và Sinh học tích hợp CSIR ở New Delhi.

"Đây là bang duy nhất không từ bỏ việc này vào bất kỳ thời điểm nào", Scaria nói và thêm rằng "họ mong muốn sử dụng các bằng chứng khoa học để thúc đẩy chính sách".

Tuy nhiên, xáo trộn trong bộ máy chính quyền khiến nhiều chuyên gia lo lắng liệu Kerala có tiếp tục duy trì được thành tựu chống dịch của họ hay không. Tuần trước, đảng cầm quyền tại bang loại bà Shailaja khỏi nội các, với lý do muốn dành cơ hội cho các lãnh đạo trẻ. Giới quan sát nhận định đây có thể là sai lầm do bà Shailaja quá nổi tiếng với người dân.

"Ngay cả những chính quyền hoạt động tốt nhất vẫn không tránh khỏi tự bắn súng vào chân do những tính toán chính trị sai lầm", giáo sư Verniers của Đại học Ashoka nói.

Thanh Tâm (Theo NYTimes)