Bí quyết sống thọ dành cho người cao tuổi

Bí quyết trường thọ của cụ bà người Việt cao tuổi nhất thế giới 123 tuổi

Chắc hẳn chúng ta đã từng nghe tới danh cụ bà Nguyễn Thị Trù (Sinh năm 1893) ở xã Đa Phước, huyện Bình Chánh, thành phố Hồ Chí Minh, người sống qua 3 thế kỷ, thọ tới 123 tuổi từng giữ kỷ lục Người cao tuổi nhất Việt Nam và cụ bà cao tuổi nhất thế giới (của Hiệp hội Kỷ lục thế giới). 

Bữa ăn của cụ Trù luôn là những thực phẩm do chính sức lao động của những người trong gia đình làm ra, như gạo từ lúa ở ruộng nhà, rau quả trong vườn, cá dưới sông… Nhờ vậy, cụ ít khi bệnh, mà ngược lại sức khỏe còn được rèn luyện, bồi đắp.

TS. Lương y Phùng Tuấn Giang chăm sóc sức khoẻ, khám tặng thuốc định kỳ cho cụ những năm cuối đời

Điều quan trọng khiến cụ sống lâu là nhờ tính tình thuần hậu, rộng lượng, không ghen ghét, đố kỵ ai bao giờ. Điều này giúp cụ thanh thản, không nặng nề toan tính với cuộc đời. Cụ cũng không màng đến những thứ xa hoa. Vật chất đối với cụ chỉ là vật ngoài thân. Đặc biệt, lòng cụ luôn nhẹ nhàng, tâm cụ thảnh thơi, thanh thản. Mặc dù không biết chữ nhưng cụ còn thường hay hát, đọc thơ cho cháu chắt nghe và đi lễ chùa.

Mặc dù cụ Nguyễn Thị Trù đã “như mây về trời” nhưng có thể thấy cuộc đời cụ là tấm gương của sự hy sinh, lòng nhân ái bao la, nhắc nhở lương tâm mỗi chúng ta sống không màng vật chất, thanh thản không giận hờn, trách móc. Ăn uống thực phẩm sạch từ vườn nhà cũng là một trong những bí quyết giúp cụ Trù trường thọ... Mỗi ngày cụ ăn 2-3 trái chuối chín và món ăn yêu thích của cụ là cá trạch chấu kho hoặc om với chuối xanh…

Để sống thọ không còn là việc khó

Xây dựng khẩu phần ăn khoa học

Khẩu phần ăn khoa học là đầy đủ và cân bằng hàm lượng các chất dinh dưỡng. Mỗi dưỡng chất đều có những tác dụng tốt với cơ thể, tuy nhiên, việc dung nạp dư thừa cũng sẽ gây những tác dụng không tốt.

Carbohydrate: Còn gọi là chất đường bột. Đây là nguồn cung cấp năng lượng chính cho cơ thể, chiếm khoảng 50%. Tùy vào nhu cầu calo của mỗi người mà khối lượng carbohydrate cần cung cấp sẽ khác nhau từ 200 – 250g/ngày. Những thực phẩm có chứa carbohydrate bao gồm: Bột mỳ, gạo, yến mạch, kê, ngô, các loại khoai, sắn…

Protein: Còn gọi là chất đạm. Đây là thành phần dinh dưỡng quan trọng, là yếu tố tạo hình, tham gia vào thành phần của cơ thể: cơ bắp, máu, hormone, enzyme, kháng thể… liên quan đến mọi chức năng sống của cơ thể. Protein cung cấp khoảng 30% năng lượng của khẩu phần ăn, tức mỗi ngày cần khoảng 100 – 150g. Thịt nạc, cá nạc, tôm, cua, trứng, sữa, đậu hạt, nấm… là những thực phẩm chứa nhiều protein.

Lipid: Còn gọi là chất béo. Lipid vừa là thành phần cấu trúc tế bào vừa tham gia một số chức năng chuyển hóa quan trọng như: Nhũ tương hóa, tổng hợp hormone, liên kết độc tố vi sinh vật. Lipid cung cấp nhiều calo, vì vậy, tỷ lệ lipid trong khẩu phần ăn chiếm khoảng 20%.

Vi chất: Các vi chất dinh dưỡng tham gia cấu trúc tế bào; tham gia vào các hoạt động hô hấp, chuyển hóa, bài tiết của tế bào; tham gia xây dựng nên hệ thống miễn dịch của cơ thể; tham gia vào nhiều cơ chế hoạt động của nhiều cơ quan trong cơ thể, duy trì sự cân bằng nội môi; giúp phục hồi các tế bào, các mô tổn thương, là thành phần chủ yếu tạo ra các hormone, các dịch tiêu hóa… Bao gồm các acid béo, vitamin và chất khoáng. Để bổ sung đầy đủ các vi chất cho cơ thể, cần ăn đa dạng các loại thực phẩm, nhất là rau, củ, quả tươi.

Đối với người bình thường, cung cấp tỉ lệ các chất như trên là hợp lý. Tuy nhiên, đối với những trường hợp bệnh nhân mắc các bệnh như: Tiểu đường, rối loạn chuyển hóa lipid, gout, suy thận, suy gan, tăng huyết áp, ung thư… cần được sự tư vấn kỹ hơn khi xây dựng chế độ ăn sao cho không làm nặng thêm tình trạng bệnh mà còn hỗ trợ điều trị bệnh.

Lựa chọn thực phẩm hữu cơ

Để có sức khỏe tốt, ngoài việc xây dựng được chế độ ăn cân bằng dinh dưỡng cần phải lựa chọn thực phẩm sạch, tốt nhất là thực phẩm hữu cơ. Thực phẩm hữu cơ là những loại thực phẩm được sản xuất bằng phương thức và tiêu chuẩn của nông nghiệp hữu cơ. Đặc điểm của sản xuất nông nghiệp hữu cơ là hạn chế sử dụng một số loại thuốc trừ sâu, thuốc diệt cỏ và phân bón tổng hợp. Thực phẩm hữu cơ cũng không được phép xử lý bằng chiếu xạ, dung môi công nghiệp hoặc các chất phụ gia thực phẩm tổng hợp.

Ăn tươi – ăn thô – ăn nhạt

Ăn tươi: Mỗi ngày nên ăn khoảng 300 - 500g trái cây và rau tươi. Chọn lựa đa dạng các loại rau củ quả, đa màu sắc (xanh, đỏ, tím, vàng, cam…). Tốt nhất nên ăn sống hoặc chế biến sơ vừa chín tới để các loại rau, củ, quả giữ được hương vị thơm ngon và dưỡng chất tối đa. 

Ăn thô: Gạo lứt, ngô hạt, yến mạch, kê, diêm mạch... vẫn còn nguyên vỏ cám và mầm, do đó chứa nhiều chất xơ, các acid amin, acid béo có lợi cho sức khỏe. Trong các trường phái thực dưỡng, ngũ cốc thô là thực phẩm chính, nên ăn hàng ngày, nhiều người mắc bệnh mãn tính, ung thư đã áp dụng và có những kết quả tốt. Việc ăn các loại rau củ quả tươi dưới dạng nguyên bản (không xay sinh tố hay ép nước) cũng là ăn thô. Chất xơ tuy không tiêu hóa được nhưng lại là trợ thủ đắc lực của hệ tiêu hóa, giúp làm sạch đường ruột, chống táo bón, ngăn ngừa bệnh trĩ và ung thư đại trực tràng.

Ăn nhạt: Ăn nhạt tức là không nên sử dụng quá nhiều các loại gia vị tạo độ ngọt, mặn khi chế biến. Nhất là việc sử dụng đường trắng và muối cần hạn chế.

Khi tìm hiểu về thói quen ăn uống của những người có tuổi thọ cao trên thế giới, đều thấy rằng họ thường ăn uống thanh đạm, theo quy luật tự nhiên. Những phương pháp ăn như trên là gần với tự nhiên, đã được nhiều nghiên cứu khoa học chứng minh có tác dụng tốt cho sức khỏe, giúp phòng tránh bệnh tật và sống thọ.

Uống nước đúng cách

Uống nước là cần thiết, nhưng cần đúng cách để có được sức khỏe tốt. Dưới đây là phương pháp uống nước đúng:

- Uống ngụm nhỏ.

- Uống nước tư thế ngồi: lượng nước uống vào sẽ được đưa đi khắp cơ thể.

- Lượng nước cần uống trong ngày: Mỗi ngày, cơ thể cần khoảng 2 lít, tùy vào trọng lượng, mức độ hoạt động mà nhu cầu khác nhau.

- Thời điểm uống nước: 1 ly nước trước bữa ăn (tốt cho tiêu hóa), 1 ly nước trước khi tắm (điều hòa huyết áp), 1 ly nước trước khi đi ngủ (chống cô đặc máu, ngăn ngừa đột quỵ). Ngoài ra, khi khát là lúc cơ thể đang cần nước, tất nhiên phải uống nước vào lúc đố.

- Uống nước nguội hoặc ấm.

- Uống nước hydrogen - ion kiềm (là loại nước có phân tử siêu nhỏ): Nước ion kiềm có pH 9,5 ± 0,5 có tác dụng kiềm hóa cơ thể, có khả năng chống oxy hóa cao giúp loại bỏ gốc tự do có hại, giúp tăng oxy tế bào từ đó giúp giải độc cơ thể, phòng chống bệnh tật trong đó có ung thư. Người bình thường nên sử dụng nước ion kiềm khoảng 30ml/kg cân nặng, những người mắc bệnh ung thư, rối loạn chuyển hóa mỗi ngày nên dùng 50 – 60ml/kg cân nặng mỗi ngày.

-  “Ăn” nước: Khái niệm này để chỉ việc ăn những thực phẩm có chứa nhiều nước tự nhiên, chủ yếu là rau củ quả. Mỗi ngày ăn 300 – 500g rau củ quả tươi, thực hiện theo nguyên tắc “ăn sống, nhai kỹ, nuốt chậm” trước mỗi bữa ăn chính là cách bổ sung nước, chất xơ hòa tan, khoáng vi lượng, vitamin tự nhiên tốt nhất.      

Dùng nước trị liệu giải độc cơ thể

Nước đã được sử dụng để làm sạch và chữa bệnh trong hàng ngàn năm. Các nghiên cứu khoa học gần đây cho thấy việc tắm nước lạnh thường xuyên sẽ ít thấy lạnh hơn.

Thủy trị liệu với vòi tắm hoa sen

- Tắm vòi hoa sen với nước nóng giúp thư giãn, và đây là cách tốt nhất để làm sạch làn da, nhưng không nên tắm quá 5 phút với nước nóng, luôn luôn kết thúc với nước lạnh hoặc mát để cải thiện tuần hoàn ngoại vi. Sau khi tắm, cần massage để làm giãn lại các mạch máu, da sẽ ấm lên và chức năng giải độc của da được tăng cường.

-  Tắm nước ấm bằng vòi hoa sen trước khi đi ngủ sẽ giúp thư giãn và ngủ ngon.

-  Thay đổi nhiệt độ nước của vòi hoa sen giúp thư giãn và kích thích tuần hoàn.

Ngoài ra, còn làm sạch mồ hôi trên da rất hiệu quả. Bắt đầu bằng nước ấm và tăng nhiệt cho đến khi cảm thấy nóng vừa phải. Sau đó, chuyển nhanh sang nước lạnh khoảng 15 giây trước khi trở lại nước nóng. 

Thủy trị liệu với muối

Tắm với muối Epsom (Mg3SO4) và muối biển làm tăng tiết mồ hôi, giúp tăng cường giải độc cơ thể. 

Mỗi lần tắm cần từ 250 – 450g và 1 muỗng muối biển. Mở nước ấm vào bồn tắm, cho muối vào hòa tan. Ngâm trong bồn tắm trong khoảng 10 – 20 phút, xả thêm nước ấm vừa đủ. Sau khi ngâm, lau khô người, quần khăn tắm lớn và đi ngủ. Vào buổi sáng nên tắm lại và sử dụng kem dưỡng ẩm cho da. 

TS. Lương y Phùng Tuấn Giang tìm hiểu bí quyết trường thọ của Tây Tạng mật truyền tại Thanh Hải - Tây Tạng

Dưỡng sinh cần thay đổi theo mùa

Sự biến đổi khí hậu bốn mùa ảnh hưởng trực tiếp tới sức khỏe của con người. Quá trình trưởng thành, phát triển, thoái hóa của cơ thể con người đều có liên quan tới sự biến đổi của tự nhiên. Vì vậy, dưỡng sinh phải có sự hòa hợp giữa con người với tự nhiên.

Con người tùy vào mỗi mùa mà sinh hoạt khác nhau nhưng vẫn phải đảm bảo các yếu tố tăng sức đề kháng, đủ dưỡng chất cho cơ thể. Đặc biệt, phải luôn giữ cho tinh thần vui vẻ, nuôi dưỡng thiện tâm và lòng từ bi để loại bỏ tam độc gây bệnh “tham, sân, si” - Đó là nguồn gốc của mọi loại bệnh.

Các bài tập đơn giản không chỉ đáp ứng được mọi tiêu chí về tăng cường sức khỏe thể chất mà còn mang đến nhiều lợi ích tinh thần, giúp người cao tuổi giảm stress, mệt mỏi và những suy nghĩ tiêu cực. Điều này rất quan trọng trong việc phòng ngừa các bệnh tuổi già như Alzheimer, Parkinson,…

Đặc biệt đối với những người có thể trạng yếu, tập dưỡng sinh còn giúp họ cải thiện thói quen ăn uống, sinh hoạt. Nhờ đó ăn ngon hơn và có giấc ngủ trọn vẹn. Đồng thời, cải thiện hệ hô hấp, tăng cường oxy trong máu và giúp khí huyết lưu thông dễ dàng hơn.

Ngoài ra, các bài tập dưỡng sinh cho người cao tuổi còn giúp cho xương khớp dẻo dai, tăng sức đề kháng và làm chậm quá trình lão hóa của cơ thể. Các bộ môn khác tập luyện vận động nhẹ nhàng như chạy bộ, khiêu vũ, yoga… vừa có tác dụng củng cố tinh thần vừa tăng cường sức khỏe.

Khám sức khỏe định kỳ       

Việc khám sức khỏe định kỳ là một hoạt động vô cùng cần thiết khi chăm sóc người cao tuổi nhằm mục tiêu phát hiện sớm các bệnh để có biện pháp điều trị kịp thời giúp hạn chế hoặc điều trị dứt điểm ngay từ khi bệnh còn mới.

Điều trị cho người cao tuổi rất khó khăn và mất nhiều thời gian, đồng thời khả năng hồi phục của người cao tuổi cũng rất kém. Phát hiện bệnh càng sớm chừng nào thì hiệu quả điều trị càng tốt chừng đó.

Lưu ý khi dùng thuốc

Người cao tuổi có nhiều bệnh lý nhưng việc sử dụng phải đảm bảo đúng và đủ theo khuyến cáo của bác sĩ, tránh lạm dụng, nhất là thuốc bổ. Nếu phải dùng thuốc, thì dùng càng ít loại càng tốt, chọn các loại thuốc ít độc và hiệu quả cao. Liều dùng phải thích hợp với từng loại bệnh và luôn luôn xem xét, cân nhắc kỹ lưỡng giữa lợi và hại; tương tác giữa các loại thuốc; chức năng gan - thận. Không để tình trạng chữa được bệnh này lại làm nặng thêm bệnh khác;

Khi dùng thuốc phải theo dõi, kiểm tra, đánh giá thường xuyên về hiệu quả cũng như tác dụng phụ của thuốc. Với các loại thuốc phải dùng kéo dài, nếu có thể được nên có thời gian nghỉ thuốc xen kẽ để tránh hiện tượng tích luỹ thuốc. Phương châm: “Hãy để thức ăn là thuốc, đừng để thuốc là thức ăn”.

Nắm vững bí quyết trên là yếu tố cốt lõi giúp người cao tuổi có thể tránh được bệnh tật, sống khỏe mạnh, trường thọ.

TS. Lương y Phùng Tuấn Giang 

Chủ tịch Viện Nghiên cứu Phát triển Y dược cổ truyền Việt Nam

Chủ nhiệm Nhà thuốc Thọ Xuân Đường