Cách nhận biết giữa say nắng và đột quỵ vào mùa hè

Say nắng, say nóng và nặng hơn nữa chính là “Đột quỵ nhiệt - heat stroke” là một tình trạng chấn thương bởi nhiệt, cơ thể bị rối loạn do tiếp xúc với nhiệt độ cao trong một thời gian, thường kết hợp mất nước ở những người lao động quá sức, dẫn đến hệ thống điều hoà thân nhiệt độ của cơ thể bị tổn thương, mất kiểm soát. Định nghĩa y học về đột quỵ nhiệt là khi nhiệt độ cơ thể lớn hơn 104 độ F (tức 40 độ C) với các biến chứng liên quan đến hệ thống thần kinh trung ương xảy ra sau khi tiếp xúc với nhiệt độ cao. Những triệu chứng thường gặp bao gồm buồn nôn, co giật, lú lẫn, mất phương hướng và đôi khi mất ý thức, hôn mê, cuối cùng bệnh nhân sẽ tử vong nếu không được cấp cứu kịp thời.

Ai là người dễ bị nhất?

- Đột quỵ nhiệt thường xảy ra vào mùa hè nắng nóng hoặc trong các hầm lò đốt nhiệt độ cao.

- Những người tham gia huấn luyện quân sự, các vận động viên chạy đường dài… trong điều kiện thời tiết nắng nóng.

- Những người lớn tuổi sống trong các căn hộ hoặc nhà không có máy lạnh hoặc luồng không khí tốt, quạt có thể khiến chúng ta thấy tốt hơn nhưng điều hoà mới là giải pháp hữu hiệu làm mát và giảm độ ẩm trong không khí.

- Người dân sống trong khu vực đô thị dễ bị đột quỵ do nhiệt trong một đợt nắng nóng kéo dài, đặc biệt khi có điều kiện khí quyển ứ đọng và chất lượng không khí kém. Ở đó có một phần nguyên nhân từ hiệu ứng đảo nhiệt: nhựa đường và nhiệt cửa hàng bê tông tích trữ trong ngày và chỉ dần dần phát tán nó vào ban đêm, dẫn đến nhiệt độ về đêm tăng cao.

- Sơ sinh, trẻ em dưới 4 tuổi và người lớn trên 65 tuổi đặc biệt dễ bị tổn thương vì cơ thể thích nghi với nhiệt chậm hơn những người khác.

- Những người bị bệnh tim, phổi hoặc thận, béo phì hoặc thiếu cân, cao huyết áp, tiểu đường, bệnh tâm thần, nghiện rượu… đều là những đối tượng có nguy cơ cao bị ảnh hưởng đầu tiên bởi nắng nóng kéo dài.

Lúc nào chúng ta cần nghĩ đến đột quỵ nhiệt?

- Sau khi tiếp xúc, làm việc trong điều kiện nắng nóng thì có những biểu hiện sớm như đau đầu chóng mặt, không thấy mồ hôi mặc dù trời nắng nóng, da đỏ, nóng và khô khi sờ vào, yếu cơ hoặc chuột rút, buồn nôn và nôn mửa. Nặng hơn nữa là nhịp tim nhanh, có thể mạnh hoặc yếu, thở nhanh và nông, thay đổi hành vi như nhầm lẫn, mất phương hướng hoặc hoảng loạn, co giật, bất tỉnh.

- Cặp nhiệt độ cơ thể trên 40 độ C (104 độ F) là tiêu chuẩn quan trọng, chính xác nhất là đo nhiệt bằng nhiệt kế ở trực tràng, miệng, nách.

Chúng ta phải làm gì?

- Nếu nghi ngờ ai đó bị đột quỵ do nhiệt, hãy gọi ngay cấp cứu 115 hoặc đưa người đó đến bệnh viện càng nhanh càng tốt. Bất kỳ sự chậm trễ nào trong việc tìm kiếm trợ giúp y tế đều có thể dẫn đến tử vong.

Ths.BS. Trần Quốc Khánh - Khoa Phẫu thuật cột sống, Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức

- Trong khi chờ đợi các nhân viên y tế đến, cần tiến hành sơ cứu đầu tiên: Đưa người bệnh đến môi trường có máy lạnh, hoặc đưa bệnh nhân vào trong nhà tắm hoặc ít nhất là một khu vực râm mát mẻ, cởi bỏ bất kỳ quần áo nào không cần thiết. Nếu có nhiệt kế thì liên tục cặp nhiệt độ của cơ thể bệnh nhân và sơ cứu, làm mát cơ thể để đưa nhiệt độ về 38 đến 38,5 độ C. Những cách làm mát cơ thể bao gồm: Dùng quạt không khí thổi đều trên người bệnh trong khi làm ướt da bằng khăn ướt hoặc vòi nước rửa, chườm các túi nước đá vào nách, háng, cổ và lưng của bệnh nhân vì những khu vực này rất giàu mạch máu gần da, làm mát chúng có thể làm giảm nhiệt độ cơ thể nhanh chóng. Không sử dụng đá lạnh cho bệnh nhân lớn tuổi, trẻ nhỏ, bệnh nhân bị bệnh mãn tính...

Giải pháp dự phòng đột quỵ nhiệt?

- Mặc quần áo nhẹ, màu sáng, thoáng, đội mũ rộng vành, đeo kính râm.

- Sử dụng kem chống nắng với hệ số chống nắng (SPF) từ 30 trở lên, đặc biệt khi đang đi ngoài nắng, đang bơi hoặc đang đổ mồ hôi..

- Với những người chơi thể thao hoặc làm việc ngoài trời, khuyến cáo chung là uống tầm 700ml hai giờ trước khi tập thể dục, lao động và thêm 240ml nước hoặc thức uống thể thao khác trước khi tập thể dục, lao động. Trong quá trình làm việc, mọi người nên tiêu thụ tầm 240ml mỗi 20 phút, ngay cả khi không cảm thấy khát.

- Tuyệt đối không được để bất cứ ai trong một chiếc xe đang đậu mà không chạy điều hoà hoặc tắt máy, đây là nguyên nhân phổ biến gây tử vong do nhiệt ở trẻ em.

- Theo dõi nước tiểu: nước tiểu vàng đậm là dấu hiệu cơ thể thiếu nước.

- Hạn chế các chất lỏng có chứa caffeine hoặc rượu, bởi vì cả hai chất này đều có thể làm cơ thể mất nhiều chất lỏng hơn và làm trầm trọng thêm các bệnh liên quan đến nhiệt. Và ưu tiên uống đồ uống thể thao hoặc nước trái cây, thảo dược (rau má, nhân trần, mướp đắng…).

- Cần chuẩn bị ekip sơ cứu y tế trong những sự kiện diễn ra dưới trời nắng nóng.

Ngày hè với những đợt nắng nóng kỷ lục đang kéo đến, rất mong mọi người lưu tâm đặc biệt là với trẻ nhỏ, người già và những người có bệnh mạn tính.

Nguyễn Trang