Điều hòa đang "nấu chín" trái đất

Tháng 8 năm ngoái, trong đợt nắng nóng kỷ lục tại California (Mỹ), tiêu thụ năng lượng trên toàn tiểu bang này đã tăng vọt. Điều này đã khiến nơi đây chịu việc mất điện toàn hệ thống lần đầu tiên sau gần 20 năm. Nguyên nhân chính của tình trạng này được cho là do có hàng triệu thiết bị làm mát hoạt động đồng thời tại California. Đây là minh họa rõ ràng nhất về thách thức mà nhân loại phải đối mặt khi muốn tìm ra cách làm mát khi hành tinh của chúng ta quá nóng.

Thách thức này đến từ cả 2 phía: Biến đổi khí hậu thúc đẩy nhu cầu về điều hòa không khí, tủ lạnh và các công nghệ khác giúp chúng ta và thực phẩm của chúng ta luôn ở trạng thái mát mẻ. Tuy nhiên nhiên, việc làm mát này lại đóng góp phần lớn vào cuộc khủng hoảng khí hậu trên trái đất.Theo một báo cáo gần đây của Liên hợp quốc, năm 2018, thiết bị làm mát chiếm 17% nhu cầu điện trên toàn cầu. Hầu hết lượng điện cung cấp cho các thiết bị đó được sản xuất bằng cách đốt nhiên liệu hóa thạch - nguyên nhân dẫn đến sự nóng lên toàn cầu. Một vấn đề còn tồi tệ hơn hơn là hầu hết các tủ lạnh và điều hòa ngày nay đều sử dụng một loại chất được gọi là hydrofluorocarbon (hay HFC) - loại khí nhà kính mạnh hơn hàng ngàn lần so với carbon dioxide.

Vấn đề sẽ còn tồi tệ hơn trong thời gian tới khi các chuyên gia dự báo việc sử dụng điều hòa không khí sẽ tăng gấp 3 lần vào giữa thế kỷ 21. Durwood Zaelke, Chủ tịch Viện Quản trị & Phát triển Bền vững cho biết: 'Máy điều hòa không khí sẽ 'nấu chín' chúng ta nếu chúng ta không hành động cùng nhau'.

Thực tế, trên thế giới đã tồn tại nhiều giải pháp cần thiết để việc làm mát thân thiện với khí hậu hơn. Chúng ta cần loại bỏ HFC ra khỏi tủ lạnh và điều hòa không khí, giúp cho công nghệ làm mát hiệu quả hơn, xử lý các thiết bị làm mát cũ đúng cách thay vì đổ chúng ra các bãi chôn lấp.

Các chuyên gia cho rằng việc loại bỏ HFC và tăng hiệu quả máy điều hòa không khí cũng như tủ lạnh có thể được thực hiện bằng cách các quốc gia đồng loạt thay thế HFC bằng các chất làm mát thân thiện hơn với khí hậu. Điều này cũng sẽ giúp sửa sai cho Nghị định thư Montreal - một hiệp ước mang tính bước ngoặt vào những năm 1980 nhằm cứu tầng ozon của trái đất bằng cách loại bỏ dần các chất chlorofluorocarbon (CFC), từng được sử dụng rộng rãi trong các vật dụng làm mát cũng như vật liệu đóng gói và keo xịt tóc. Mặc dù HFC đã thay thế CFC và không phá hủy tầng ozon nhưng chúng lại phá hủy khí hậu của chúng ta. Vì vậy, cần phải cập nhật lại hiệp ước này để loại bỏ việc sử dụng HFC.Các chất thay thế HFC, thân thiện hơn với môi trường thực tế đã tồn tại. Đứng đầu trong số đó là hydrofluoroolefin, hay HFO hiện đã được sử dụng trong hơn 70 triệu hệ thống điều hòa không khí trên xe ô tô. Nó có tác động đến khí hậu ngang bằng với carbon dioxide, nghĩa là thấp hơn HFC hàng nghìn lần. Nếu được thực hiện đầy đủ, việc loại bỏ HFC có thể sẽ giúp nhân loại tránh được sự nóng lên 0,4 độ C trong thế kỷ này.

Đồng thời, cơ quan chức năng các nước cần phải xử lý tất cả các tủ lạnh và máy điều hòa không khí chứa đầy HFC đang để tại các bãi rác hay khu tái chế. Theo một báo cáo vào năm 2019 của Cơ quan điều tra môi trường Mỹ, một hệ thống làm mát siêu thị điển hình rò rỉ tới 25% chất làm mát mỗi năm. Tuy nhiên, hiện nay chẳng có bất kỳ yêu cầu nào để đảm bảo việc thải bỏ tủ lạnh, máy điều hòa không khí và các chất làm mát bên trong chúng một cách phù hợp. Chúng thường bị trôi dạt vào các bãi chôn lấp và rồi HFC lại bay vào khí quyển.

Cùng với đó, trong khi chờ đợi hành động của các chính phủ với HFC, chúng ta có thể giảm nhu cầu về điều hòa không khí bằng cách thiết kế các tòa nhà và thành phố mát mẻ một cách tự nhiên. Các biện pháp đơn giản như trồng thêm cây xanh, sơn trắng mái nhà có thể giúp giảm 'hiệu ứng đảo nhiệt đô thị'. Đây là một hiệu ứng mà vỉa hè, mái nhà, điều hòa không khí khiến nhiệt độ của các thành phố tăng lên và nóng hơn vài độ C so với các vùng quê xung quanh.

George Ban-Weiss, phó giáo sư tại Đại học Nam California, người nghiên cứu về hiệu ứng đảo nhiệt đô thị, cho biết: 'Nếu có một mái nhà thực sự mát mẻ với sơn trắng và cây xanh, bạn sẽ giảm được nhiệt lượng của tòa nhà đó và giảm nhu cầu về điều hòa không khí'.

Trần Dần