Người bị hen nên thận trọng khi dùng thuốc giảm đau, chống viêm

Có khoảng từ 8 - 20% bệnh nhân hen bị co thắt phế quản sau khi uống aspirin và các thuốc giảm đau NSAID, được gọi là hen suyễn do aspirin hay hội chứng AIA (Aspirin Induced Asthma). Đây là phản ứng khó lường và có khả năng gây tử vong vì vậy người có tiền sử bị dị ứng và bệnh nhân hen cần hết sức lưu tâm.

Tại sao các thuốc NSAID làm khởi phát cơn hen?

Hiện nay, NSAID là nhóm thuốc giảm đau chống viêm được dùng rất phổ biến và rộng rãi. NSAID có rất nhiều hoạt chất khác nhau trong đó phổ biến nhất là aspirin, diclofenac, ibuprofen, naproxen… với nhiều dạng khác nhau từ viên uống, sirô, thuốc mỡ để bôi ngoài cho đến viên đặt hậu môn hoặc thuốc nhỏ mắt. Các thuốc giảm đau NSAID có thể là thuốc không cần kê đơn như ibuprofen dùng để hạ sốt và giảm đau thông thường như đau đầu, đau răng… nhưng cũng có thể là các thuốc được dùng theo đơn của bác sĩ.

Cảnh giác với hội chúng hen suyễn do aspirin.

Tuy nhiên aspirin có cơ chế ức chế enzym cyclooxygenase gồm 2 loại là COX-1 và COX-2, trong khi COX-1 xúc tác sản xuất prostaglandin tham gia đến chức năng sinh lý của cơ thể thì COX-2 lại đặc hiệu cho phản ứng viêm, gây giãn mạch. Aspirin là NSAIDs ức chế COX-1 mạnh dẫn đến tăng sản xuất các chất trung gian tiền viêm, bạch cầu ái toan và tế bào mast. Sau đó, các chất tiền viêm này có thể gây sản xuất quá mức cysteinyl leukotriene (CysLTs), làm gia tăng thụ thể CysLTs trong cơ phế quản. Đây chính là nguyên nhân gây co thắt phế quản và làm khởi phát các cơn hen, thậm chí gây ra các cơn hen cấp tính nguy hiểm đến tính mạng. Đặc biệt là ở những người bệnh hen có kết hợp với viêm xoang và polype cuốn mũi, các cơn hen nặng sẽ rõ rệt hơn.

Đồng thời, các thuốc giảm đau cũng có thể là nguyên nhân gây ra bệnh hen cho một số trường hợp không có tiền sử bệnh hen trước đó nhưng xuất hiện các triệu chứng của hen sau khi dùng thuốc. Nhiều trường hợp người bệnh hen đã được điều trị ổn định nhưng do không biết nên đã dùng thuốc giảm đau chữa đau đầu, bất ngờ lên cơn hen rất nặng phải đưa đi cấp cứu. Nguy cơ phản ứng của các thuốc này phụ thuộc vào loại thuốc, liều lượng dùng và mức độ nhạy cảm của từng cá nhân.

Thận trọng với hội chứng hen suyễn do aspirin (AIA)

Hội chứng bị lên cơn hen suyễn do dùng aspirin hay thuốc NSAID nói chung được gọi là hội chứng AIA (Aspirin Induced Asthma). AIA, còn được gọi là hen suyễn nhạy cảm với aspirin hoặc không dung nạp aspirin, là một bệnh viêm niêm mạc kết hợp với sự xuất hiện của các cơn hen suyễn và viêm mũi sau khi uống aspirin và hầu hết các loại thuốc chống viêm không steroid (NSAID). AIA ảnh hưởng đến khoảng 10% người lớn mắc bệnh hen suyễn, thường là phụ nữ hơn nam giới.

Bệnh nhân biểu hiện ban đầu với một đợt cấp tính với tình trạng khó chịu mơ hồ, hắt hơi, tắc mũi, sổ mũi và thường ho có đờm. Sau đó có thể phát triển viêm mũi dai dẳng và polype mũi. Hen suyễn và nhạy cảm với aspirin có thể xuất hiện trong những tháng tiếp theo. Trong vòng 20 phút đến 3 giờ sau khi dùng NSAID, bệnh nhân hen nhạy cảm với aspirin có thể xuất hiện các triệu chứng hô hấp (ví dụ như co thắt phế quản, vi khuẩn rhinorrhoea, ngừng hô hấp), mày đay / phù mạch hoặc hiếm khi có sự kết hợp của cả hai. Những phản ứng này có thể rất nguy hiểm. Một liều duy nhất của các thuốc này cũng có thể gây co thắt phế quản nặng, sốc, mất ý thức và ngừng thở. Các phản ứng này ít xảy ra ở người trẻ tuổi mà thường xuất hiện sau tuổi 30 - 40, rồi tồn tại đến hết đời.

Lời khuyên của thầy thuốc

Do hội chứng AIA khó lường trước được, nên người có tiền sử bị dị ứng, người bệnh hen nên cố gắng tránh dùng aspirin cũng như những sản phẩm có có liên quan đến aspirin và các thuốc giảm đau NSAID nào khác ngoại trừ được bác sĩ chỉ định vì sự cần thiết để tránh lên cơn hen.

Nếu phải sử dụng các thuốc giảm đau thì nên chọn sử dụng các thuốc có tác dụng ức chế chọn lọc men cyclooxygenase 2 (COX-2) như rofecoxib, nimesulid. Nếu không còn lựa chọn nào khác mà buộc phải dùng aspirin thì nên dùng thử và theo dõi phản ứng dưới sự giám sát của thầy thuốc và nên thực hiện ở bệnh viện khi bệnh hen đã thuyên giảm.

Theo SKĐS