Thủ tướng phát động phong trào thi đua xây dựng xã hội học tập, đẩy mạnh học tập suốt đời

Học tập suốt đời là chìa khóa của thế kỷ XXI

Báo cáo đề dẫn tại sự kiện do Thứ trưởng Bộ GDĐT Ngô Thị Minh trình bày cho biết: Ý tưởng về xã hội học tập bắt đầu được UNESCO thảo luận vào cuối những năm 60 của thế kỷ XX, đã nhấn mạnh giáo dục cần phải có phạm vi bao phủ tới toàn bộ cộng đồng và diễn ra trong suốt cuộc đời mỗi cá nhân. Học tập suốt đời chính là chìa khóa của thế kỷ XXI, vượt xa hơn sự phân chia truyền thống giữa giáo dục ban đầu và giáo dục thường xuyên.

Tại Việt Nam, học tập suốt đời và xây dựng xã hội học tập luôn là chủ trương được Đảng và Nhà nước đặc biệt quan tâm. Điều này được thể hiện xuyên suốt chiều dài lịch sử, từ trăn trở “ai cũng được học hành” của Chủ tịch Hồ Chí Minh từ khi nước ta giành độc lập cho tới những chủ trương, đường lối, chính sách lớn của Đảng và Nhà nước ta trong những năm qua.

Ngày 18/5/2005, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Đề án “Xây dựng xã hội học tập giai đoạn 2005 - 2010” với tiêu chí tổng quát là tạo cơ hội và điều kiện thuận lợi để mọi người dân, ở mọi lứa tuổi, mọi trình độ được học tập thường xuyên, liên tục, học suốt đời, học ở mọi lúc, mọi nơi, mọi trình độ; huy động sức mạnh tổng hợp của toàn xã hội tham gia xây dựng, phát triển giáo dục; mọi người, mọi tổ chức đều có trách nhiệm, nghĩa vụ trong học tập và tích cực tham gia xây dựng xã hội học tập. Đến nay, Thủ tướng Chính phủ đã tiếp tục phê duyệt Đề án giai đoạn 2012 - 2020 và giai đoạn 2021 - 2030.

Trải qua các giai đoạn triển khai Đề án “Xây dựng xã hội học tập”, đến nay giáo dục nước ta đã đạt được nhiều thành tựu đáng kể như: hình thành hệ thống giáo dục quốc dân thống nhất từ giáo dục mầm non đến đào tạo sau đại học; việc mở rộng mạng lưới, quy mô giáo dục khắp các vùng, miền của đất nước; sự đa dạng hóa các loại hình trường, lớp và phương thức cung ứng, kết nối giữa các trình độ đào tạo được cải thiện; công bằng xã hội trong giáo dục có nhiều tiến bộ, các phong trào thi đua, khuyến học, khuyến tài đã từng bước đi vào chiều sâu và thực chất hơn.

Phong trào khuyến học, khuyến tài đang diễn ra ở hầu khắp các địa phương; môi trường giáo dục lành mạnh, học đi đôi với hành, gắn với cuộc vận động xóa đói, giảm nghèo, xây dựng đời sống văn hóa, gia đình văn hóa, gia đình học tập, dòng họ học tập, đơn vị học tập đang được nhiều địa phương quan tâm, chỉ đạo.

Những kết quả bước đầu đó đang ngày càng đóng góp tích cực cho sự phát triển toàn diện của đất nước. Đặc biệt, Luật Giáo dục 2019 ra đời đã thể chế hoá các quan điểm chỉ đạo của Đảng về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục, đào tạo; cụ thể hoá các quy định mới của Hiến pháp năm 2013, tạo hành lang pháp lý để phát triển giáo dục Việt Nam theo hướng mở, liên thông, tạo cơ hội học tập bình đẳng và suốt đời cho mọi người dân.

Tuy nhiên, trong quá trình triển khai thực tế cho thấy còn những hạn chế, rào cản xây dựng xã hội học tập ở Việt Nam. Nhận thức về công tác khuyến học, khuyến tài xây dựng xã hội học tập chưa đúng mức. Các hoạt động học tập suốt đời ở ngoài nhà trường chưa đa dạng, phong phú, điều kiện hoạt động còn nhiều khó khăn. Sự tham gia của các cơ sở giáo dục đại học trong công tác khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập còn hạn chế...

Bộ GDĐT, Hội Khuyến học Việt Nam đề xuất với Thủ tướng Chính phủ phát động và chỉ đạo mỗi cơ quan, tổ chức, cá nhân trong xã hội, các doanh nghiệp, hộ gia đình và mỗi công dân tập trung làm tốt công tác tuyên truyền, phổ biến, nâng cao nhận thức và hiệu quả của công tác khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập trong điều kiện nền kinh tế số, xã hội số.

Thi đua thực hiện tuần lễ hưởng ứng học tập suốt đời; phát huy sáng kiến, giải pháp khuyến khích và phát triển văn hóa đọc trong cộng đồng, góp phần xây dựng xã hội học tập. Thi đua xây dựng các cơ chế, chính sách hỗ trợ và đẩy mạnh hoạt động của các thiết chế giáo dục, thiết chế văn hóa thông tin ở cơ sở, tạo điều kiện thuận lợi cho mọi công dân có cơ hội học tập suốt đời.

Thi đua triển khai toàn diện, đồng bộ các giải pháp, trong đó có giải pháp tập trung nguồn lực, huy động sự tham gia, phối hợp của các tổ chức, cá nhân trong việc thúc đẩy học tập suốt đời và xây dựng xã hội học tập. Thi đua thực hiện chuyển đổi số và ứng dụng công nghệ thông tin trong tổ chức các hoạt động học tập suốt đời.

Thi đua đẩy mạnh phong trào học tập suốt đời trong gia đình, dòng họ, cộng đồng, đơn vị và xây dựng mô hình công dân học tập. Vận động toàn dân tham gia xây dựng xã hội học tập và đẩy mạnh học tập suốt đời; thi đua tăng cường thông tin về kinh nghiệm quốc tế trong lĩnh vực giáo dục người lớn, công nghệ đào tạo mở, từ xa; xây dựng xã hội học tập và đẩy mạnh học tập suốt đời đối với mọi công dân.

"Học tập để Việt Nam không thua kém bất kỳ đất nước nào trên thế giới"

Phát biểu phát động phong trào “Cả nước thi đua xây dựng xã hội học tập, đẩy mạnh học tập suốt đời giai đoạn 2023-2030”, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính nhấn mạnh: Đây là phong trào quan trọng nhằm nâng cao nhận thức và hành động về xây dựng xã hội học tập, thúc đẩy việc học tập suốt đời cho mọi người dân.

Mọi công dân có trách nhiệm và quyền được học tập thường xuyên, học tập suốt đời, tận dụng mọi cơ hội học tập để trở thành công dân số, công dân toàn cầu. Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư đòi hỏi tri thức, hiểu biết, kỹ năng, tay nghề và khả năng thích ứng cao với mọi tình huống. Vì thế, vai trò của học tập, rèn luyện, tự trau dồi kiến thức, nâng cao trình độ đặc biệt quan trọng. Lời căn dặn của Bác Hồ: "Thế giới tiến bộ không ngừng, ai không học là lùi", đến nay vẫn còn nguyên giá trị.

Thủ tướng chia sẻ, sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh kính yêu - người Anh hùng giải phóng dân tộc, danh nhân văn hóa thế giới, từng căn dặn: "… Muốn biết thì phải thi đua học. Học không bao giờ cùng. Học mãi để tiến bộ mãi. Càng tiến bộ, càng thấy càng phải học thêm". Và chính Người là một tấm gương vĩ đại, mẫu mực về tự học, tự rèn luyện, học tập suốt đời.

Phát huy truyền thống của dân tộc và thấm nhuần tư tưởng của Bác, đồng thời bám sát xu thế thời đại như UNESCO đã đề xướng "Học để biết, học để làm, học để chung sống, học để tự khẳng định mình"; những năm qua, sự nghiệp "trồng người" đã nhận được sự quan tâm đặc biệt của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta.

Giáo dục và đào tạo được xác định là quốc sách hàng đầu; đầu tư cho giáo dục là đầu tư phát triển. Công tác khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập đã thu hút được sự quan tâm của toàn xã hội và phát triển mạnh mẽ cả về chiều rộng lẫn chiều sâu trên cả nước.

Theo nhận định của Thủ tướng, nền giáo dục nước ta đã có những chuyển biến quan trọng; mạng lưới giáo dục được mở rộng trên khắp mọi miền đất nước, nhất là vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo, vùng dân tộc ít người. Nhiều điểm yếu về giáo dục đã được khắc phục. Có nhiều loại hình đào tạo phong phú, đa dạng, phù hợp, mang lại cơ hội học tập cho người dân ở mọi lứa tuổi.

Vai trò các cấp ủy đảng, chính quyền, đoàn thể và của xã hội, nhất là Hội Khuyến học được tăng cường, góp phần quan trọng vào việc nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài. Ý thức học tập suốt đời đã và đang thấm sâu vào từng gia đình, từng dòng họ, từng khu dân cư, từng cơ sở đào tạo, từng vùng, miền...

Nhiều phong trào dòng họ, làng, xã thi đua học tập được khôi phục và phát triển mạnh. Nhiều nơi đã xây dựng và duy trì có hiệu quả “Quỹ Khuyến học”, có các hình thức tuyên dương, động viên, khen thưởng tinh thần học tập - một nét đẹp văn hóa, tạo nên phong trào to lớn, có sức lan tỏa rộng rãi.

Đã xuất hiện nhiều phong trào học tập ngoại ngữ, khiêu vũ của người cao tuổi ở thành phố; học kỹ năng trồng trọt, chăn nuôi ở nông thôn; lớp học trên ghe, thuyền cho các cháu làng chài miền sông nước; lớp học tiếng Việt cho người dân tộc thiểu số; lớp học tiếng Anh ở vùng cao do các thầy cô giáo dưới xuôi giảng dạy thông qua các phương tiện nghe nhìn; lớp học tình thương dành cho các cháu mồ côi, khuyết tật…

Có những tấm gương cao niên nhiều năm liền kiên trì quyên góp sách, xây dựng thư viện, cổ vũ phòng trào đọc sách ở các vùng nông thôn, vùng sâu, vùng khó khăn. Đặc biệt là phong trào học tập từ xa thông qua Internet thời kỳ COVID-19. Có nhiều tấm gương người khuyết tật, điển hình như thầy giáo Nguyễn Ngọc Ký, bằng nghị lực phi thường đã vượt qua số phận để đóng góp cho cộng đồng và xã hội.

Có những bác trên 60, 70 tuổi vẫn hằng ngày cắp sách đến trường; thậm chí có những cụ 80, 90 tuổi, vượt qua cả tuổi tác để hoàn thành chương trình giáo dục phổ thông, lấy bằng đại học, thạc sỹ để thỏa ước mơ của cuộc đời mà tuổi trẻ không có điều kiện thực hiện.

Đây thực sự là những mô hình mới, những tấm gương sáng về tinh thần học không bao giờ muộn, “học, học nữa, học mãi”; “Học để làm việc, làm người, làm cán bộ, học để phụng sự tổ chức, đoàn thể, phục vụ Tổ quốc, dân tộc và nhân loại”, góp phần để đất nước ta đạt được những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử sau gần 40 năm đổi mới.

Thay mặt lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Thủ tướng ghi nhận, biểu dương những nỗ lực, cố gắng và nhiệt liệt chúc mừng những thành tựu mà các cấp, các ngành, các địa phương đã đạt được trong công tác khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập; đặc biệt là vai trò quan trọng của ngành Giáo dục và Hội Khuyến học Việt Nam.

Để tạo chuyển biến mạnh mẽ hơn nữa trong xây dựng xã hội học tập, Thủ tướng đề nghị, tiếp tục quán triệt sâu sắc và triển khai hiệu quả các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước về giáo dục, đào tạo, khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập. Xây dựng hệ thống giáo dục mở, đa dạng, linh hoạt, liên thông, hiện đại, công bằng, hội nhập, đáp ứng yêu cầu đặt ra trong tình hình mới.

Nâng cao ý thức, trách nhiệm và hành động của các cấp, các ngành, các địa phương, các tổ chức xã hội và của từng người dân về vai trò của xã hội học tập và phong trào học tập suốt đời. Rà soát, hoàn thiện cơ chế, chính sách về xây dựng xã hội học tập theo hướng đa dạng hóa, gắn học với hành, tài với đức, phù hợp với các đối tượng, từng địa phương thông qua các mô hình mới, các làm hay.

Hỗ trợ các trung tâm học tập cộng đồng, nhất là ở biên giới, hải đảo, vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Tạo điều kiện thuận lợi cho tất cả những ai có nhu cầu học tập đều được thỏa mãn. Hỗ trợ những người yếu thế, hết tuổi lao động, người nội trợ, người khuyết tật có điều kiện thuận lợi để học tập suốt đời. Huy động sự chung tay đóng góp toàn xã hội để tạo sức mạnh tổng hợp cả về nguồn lực, về vật chất, ý chí và quyết tâm, tạo đột phá trong phát triển xã hội học tập.

"Với một quyết tâm cao, nỗ lực lớn, một hành động quyết liệt để chúng ta tạo ra động lực truyền cảm hứng cho người người học tập, nhà nhà học tập, cộng đồng học tập, xã hội học tập và cả nước học tập. Học tập mọi lúc, mọi nơi, mọi lĩnh vực, học tập để không ngừng hoàn thiện mình về đức, trí, thể, mỹ, để góp phần xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, để chúng ta xây dựng đất nước ngang tầm với các nước phát triển và để chứng minh dân tộc ta không thua kém bất cứ đất nước nào trên thế giới", Thủ tướng nhấn mạnh.

Hưởng ứng phong trào cụ thể, thiết thực, phù hợp với điều kiện thực tiễn

Phát biểu hưởng ứng phát động của Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ GDĐT Nguyễn Kim Sơn cho biết: Ngay sau khi giành được độc lập và tuyên ngôn độc lập ngày 2/9/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ đạo chiến dịch xóa nạn mù chữ, diệt giặc dốt, coi đó là nhiệm vụ cấp bách thứ 2 trong 6 nhiệm vụ cấp bách của chính quyền non trẻ.

75 năm qua, nhất là trong hơn 35 năm thực hiện đường lối đổi mới đất nước, ngành Giáo dục đã vận dụng sáng tạo tư tưởng Hồ Chí Minh về thi đua yêu nước. Nếu như năm 1945, hơn 95% dân số không biết chữ, thì ngày nay, giáo dục Việt Nam được đánh giá xếp thứ 59 theo kết quả xếp hạng các quốc gia tốt nhất về giáo dục năm 2021 của tổ chức xếp hạng uy tín thế giới (US News).

Từ phong trào diệt giặc dốt, đến phong trào thi đua "hai tốt", được tổ chức ở thị xã Phủ Lý (tỉnh Nam Hà cũ) nơi có ngọn cờ Bắc Lý và hiện nay là phong trào thi đua “Đổi mới, sáng tạo trong quản lý, giảng dạy và học tập”, ngành Giáo dục đã có sự góp sức của 1/4 dân số Việt Nam trên khắp mọi miền của đất nước, từ nông thôn đến thành thị, từ miền xuôi, đến miền núi, biên giới, hải đảo và người Việt Nam ở nước ngoài đang hàng ngày tham gia vào quá trình giáo dục, giảng dạy, học tập để phát triển đất nước, hội nhập với thế giới.

Để xây dựng xã hội học tập, đẩy mạnh học tập suốt đời trong chiến lược phát triển giai đoạn 2021-2030 theo các nhiệm vụ mà Thủ tướng Chính phủ vừa phát động, Bộ GDĐT sẽ chủ trì, phối hợp với Văn phòng Chính phủ và các bộ, ban, ngành liên quan hoàn thiện dự thảo Quyết định của Thủ tướng Chính phủ ban hành Chương trình triển khai Phong trào “Cả nước thi đua xây dựng xã hội học tập, đẩy mạnh học tập suốt đời giai đoạn 2023 - 2030”, để tổ chức thực hiện có hiệu quả Đề án “Xây dựng xã hội học tập giai đoạn 2021-2030”. Bằng mọi biện pháp để Đề án này đi vào thực tế, đem lại hiệu quả thiết thực.

Với chức năng, nhiệm vụ các Bộ, ngành, UBND các tỉnh, thành phố sẽ chủ động xây dựng Kế hoạch thống nhất hành động hưởng ứng tích cực phong trào thi đua bằng những nội dung công việc cụ thể, thiết thực phù hợp với điều kiện thực tiễn của từng đơn vị, địa phương.

“Bộ GDĐT lĩnh hội đầy đủ các chỉ đạo, định hướng của Thủ tướng Chính phủ trong lễ phát động hôm nay. Ngành GDĐT bày tỏ sự quyết tâm cao, niềm tin sâu sắc và tin tưởng chắc chắn rằng phong trào thi đua “Cả nước thi đua xây dựng xã hội học tập, đẩy mạnh học tập suốt đời giai đoạn 2023 - 2030” mà Thủ tướng Chính phủ vừa phát động sẽ tạo luồng sinh khí mới để thúc đẩy việc học tập của toàn thể người dân trong bối cảnh, yêu cầu và điều kiện mới”, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn khẳng định.

Tại Lễ phát động, Chủ tịch Hội Khuyến học Việt Nam Nguyễn Thị Doan; Phó Chủ tịch UBND TPHCM Lê Anh Đức; đại diện Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam thành phố Hà Nội; Sở Lao động - Thương binh và Xã hội tỉnh Nghệ An; Ban Tuyên giáo tỉnh ủy Phú Thọ đã có bài phát biểu hướng ứng phong trào “Cả nước thi đua xây dựng xã hội học tập, đẩy mạnh học tập suốt đời giai đoạn 2023-2030".

Trung tâm Truyền thông giáo dục