Bài thuốc Xuyên khung trà điều tán trị đau đầu

Nguồn gốc của bài thuốc Xuyên khung trà điều tán

Xuyên khung trà điều tán có nguồn gốc từ Y học cổ truyền Trung Hoa. Bài thuốc được nhắc đến trong bộ sách Y Tông Kim Giám với tác dụng chính trong sơ tán phong hàn, loại bỏ chứng nhức đầu hiệu quả.

Theo các lương y, cơ chế trị bệnh của bài thuốc là tác động vào kinh thiếu dưỡng tức vị trí 2 bên đầu gáy. Đồng thời, vị thuốc cam thảo đóng vai trò điều hòa, cân bằng dược tính của các vị thuốc còn lại nhằm phát huy hiệu quả tối đa.

(Ảnh minh họa)

Theo một số dược điển, tuy là bài thuốc cổ xưa nhưng Xuyên khung trà điều tán lại được đánh giá cao ở khả năng điều trị bệnh. Cũng có nhiều tài liệu ghi chép về khả năng chữa ố hàn phát nhiệt, đau đầu đầu của bài thuốc này.

Thành phần, công dụng bài Xuyên khung trà điều tán

Bài thuốc sử dụng 8 dược liệu gồm: Bạc hà 20g; Bạch chỉ, kinh giới, xuyên khung mỗi vị 8g; Phòng phong, khương hoạt mỗi vị 6g; Tế tân 4g. Tác dụng chính của bài thuốc là sơ phong tán hàn, trị các cơn đau đầu hiệu quả.

Công dụng của từng dược liệu trong bài thuốc như sau:

Bạc hà: Là dược liệu có vị cay, tính ấm, không có độc có tác dụng trừ phong, giải độc. Do vậy Đông y thường sử dụng bạc hà để trị các chứng ho, sốt, đau đầu.

Bạch chỉ: Vị cay, tính hơi ngọt, tác dụng chính là trừ phong tà, tán hàn, giải biểu. Bạch chỉ là vị thuốc không thể thiếu trong bài xuyên khung trà điều tán.

Cam thảo: Tác dụng tán phong, giải độc, trị các chứng bệnh liên quan đến đường hô hấp và đau đầu.

Khương hoạt: Dược liệu mang vị đắng, tính ôn, không chứa độc. Công dụng chính là giải biểu trừ phong, thông kinh hoạt lạc, chủ trị chứng nhức đầu và đau nhức do phong thấp.

Kinh giới: Có vị cay, tính ấm. Đông y thường sử dụng để trị ho, chứng cảm hàn và đau nhức mình mẩy.

Phòng phong: Tác dụng chính là khu phong giải biểu. Vị thuốc được dùng phổ biến trong các bài thuốc chữa đau đầu.

Tế tân: Giúp hóa đờm, ôn phế, chủ trị chứng đau đầu do cảm mạo, ho có đờm.

Xuyên khung: Có vị cay, tính ấm, chủ trị đau nhức đầu do phong hàn.

Cách dùng và liều lượng sử dụng bài thuốc

Theo quan điểm của y học cổ truyền, chứng đau đầu do nhiều nguyên nhân như sốt, chấn thương hoặc các bệnh về thần kinh. Một số trường hợp khác bệnh nhân bị đau đầu do căng thẳng, các cơ và dây thần kinh bị co.

Thông qua cơ chế đó, bài thuốc Xuyên khung trà điều tán tác động vào kinh lạc, loại bỏ nguyên nhân gây đau đầu. Cách dùng như sau:

Đem các thành phần của bài thuốc với khối lượng như trên nghiền thành bột mịn.

Sau khi ăn, lấy 6-8g bột đã nghiền hòa với nước trà xanh chia thành 2 lần và uống trong ngày.

Trường hợp không nghiền thuốc thành bột được có thể sử dụng thuốc sắc, nên duy trì theo liệu trình để nhanh chóng loại bỏ chứng đau đầu.

Một số lưu ý khi sử dụng

Để phát huy hiệu quả của bài thuốc, người bệnh nên lựa chọn loại thuốc có chất lượng tốt, không sử dụng những dược liệu bị ẩm mốc. Bên cạnh đó cần phải tránh những điều kiêng kỵ sau:

Tế tân là dược liệu nóng, có độc nên không được sử dụng quá nhiều. Không được dùng chung với lê lô vì có thể gây biến chứng.

Cam thảo mặc dù lành tính nhưng lại kỵ với cam toại, hải tảo, nguyên hoa. Nếu sử dụng chung sẽ gây biến chứng nguy hiểm, cần cân nhắc và tham khảo ý kiến thầy thuốc trước khi sử dụng.

Không dùng bài thuốc cho người đau đầu lâu ngày và đã bị khí huyết hư, can thận bất túc.

Ứng dụng lâm sàng và gia giảm bài thuốc

Bài thuốc Xuyên khung trà điều tán có chứa các dược liệu tân ôn, tác dụng chính là sơ phong tán hàn, sử dụng cho các bệnh nhân đau đầu ngoại cảm. Các bệnh nhân bị viêm mũi mãn tính kèm đau đầu hoặc đau nửa đầu.

Gia giảm:

Phong hàn nặng: Bỏ bạc hà và thêm vào sinh khương, tụ diệp.

Đau đầu phong nhiệt: Bỏ bế tân, khương hoạt rồi thêm vào câu đằng, cương tàm.

Đau đầu lâu không khỏi: Thêm vào toàn yết, đào nhân và hồng hoa.

Đau đầu do viêm mũi mãn tính, viêm xoang: Thêm tân di và thương nhĩ tử.

Mặc dù Xuyên khung trà điều tán là bài thuốc cổ nhưng vẫn còn phát huy hiệu quả cho đến ngày nay. Việc sử dụng bài thuốc giúp các lương y của nền y học cổ truyền chữa trị chứng đau đầu hiệu quả, giúp bệnh nhân cải thiện chất lượng cuộc sống. Tuy nhiên, hiệu quả đến đâu còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố, tác dụng trên mỗi người là khác nhau.

Theo Tạp chí Y học cổ truyền