Hiểu đúng về cúm mùa để chủ động bảo vệ sức khỏe

Theo ThS.BSCKII Dương Quốc Bảo, Phó trưởng Khoa truyền nhiễm, Bệnh viện Đa khoa Đống Đa cho biết, cúm mùa chủ yếu do  virus cúm type A và B gây ra, lây truyền qua giọt bắn hô hấp khi ho, hắt hơi, hoặc tiếp xúc với bề mặt nhiễm virus. Thời tiết lạnh ẩm làm suy giảm miễn dịch cơ thể, đồng thời giúp virus tồn tại lâu hơn trong môi trường, dẫn đến nguy cơ lây nhiễm cao.

Bệnh nhân mắc cúm được điều trị tại Khoa truyền nhiễm, Bệnh viện Đa khoa Đống Đa (Ảnh: Sở Y tế Hà Nội)

Khác với cảm lạnh thông thường, cúm mùa khởi phát đột ngột với các dấu hiệu sốt cao từ 38-40 độ C, ớn lạnh, đau đầu, đau cơ toàn thân, ho khan, đau họng, sổ mũi, mệt mỏi kéo dài. Trẻ em nhiễm bệnh rất dễ gặp tình trạng nôn mửa, hoặc tiêu chảy.

Ở những người khỏe mạnh, hệ miễn dịch tốt, các biểu hiện cúm thường nhẹ. Chỉ cần nghỉ ngơi, giữ ấm, ăn uống đầy đủ và uống thuốc cảm cúm thông thường, bệnh nhân sẽ hồi phục trong vòng 2-7 ngày mà không gặp biến chứng nghiêm trọng. Thế nhưng, với người cao tuổi, người có bệnh nền mạn tính, phụ nữ có thai và trẻ nhỏ khi mắc cúm có thể bị đe dọa đến tính mạng, nếu không được theo dõi và điều trị kịp thời.

Những biến chứng thường gặp là viêm phổi, viêm tai giữa, viêm xoang, viêm não, viêm cơ tim… Viêm phổi do cúm là biến chứng nghiêm trọng nhất, có thể dẫn đến nhập viện hoặc tử vong, nhất là ở người cao tuổi, trẻ nhỏ và những người có bệnh lý nền.

Ở những bệnh nhân nặng, cúm có thể gây ra suy hô hấp, cần điều trị y tế khẩn cấp và hỗ trợ hô hấp. Cúm có thể làm tăng nguy cơ mắc các biến chứng tim mạch, đặc biệt ở người có bệnh tim sẵn có. Một tình trạng hiếm gặp nhưng nghiêm trọng, đó là hội chứng Reye, xảy ra chủ yếu ở trẻ em và thanh thiếu niên, khi dùng thuốc aspirin trong giai đoạn nhiễm virus cúm.

Mặc dù là bệnh truyền nhiễm phổ biến nhưng nhiều người vẫn chủ quan do hiểu lầm về mức độ nghiêm trọng và cách phòng ngừa. Nhiều người cho rằng cúm chỉ là cảm lạnh nặng, cúm không nguy hiểm nên không cần tiêm vaccine phòng, hoặc sử dụng kháng sinh để điều trị bệnh cúm…

Trong khi đó, Tổ chức Y tế Thế giới thống kê, mỗi năm có khoảng 1 tỷ ca mắc cúm mùa, trong đó có 3-5 triệu ca nặng, 290.000 - 650.000 trường hợp tử vong. Ở Việt Nam, Bộ Y tế thống kê năm 2024 ghi nhận hơn 287.000 ca mắc, 8 ca tử vong. Từ đầu năm 2025 đến nay, nước ta ghi nhận 912 trường hợp mắc cúm mùa, chưa ghi nhận trường hợp nào tử vong; số mắc giảm 97,4% so với cùng kỳ năm 2024 (với 34.442 ca). Đặc biệt, các ca mắc cúm hiện tại không ghi nhận thay đổi về độc lực, chủ yếu là cúm A/H1N1, A/H3N2 và cúm B. Bác sĩ Bảo cũng cho biết, từ đầu năm 2025 đến nay, khoa truyền nhiễm của bệnh viện tiếp nhận và điều trị cho khoảng 100 bệnh nhân mắc cúm, có bệnh nhân nặng, nguy cơ phải thở máy.

Về việc sử dụng thuốc kháng virus trong điều trị bệnh cúm, bác sĩ Bảo cho rằng, sử dụng thuốc kháng virus đúng cách là rất quan trọng trong điều trị cúm. Hiện nay, một số loại thuốc kháng virus thường được sử dụng để điều trị cúm bao gồm Oseltamivir (Tamiflu) giúp giảm thời gian và mức độ nghiêm trọng của triệu chứng cúm; Zanamivir (Relenza) dạng hít, có tác dụng tương tự như Oseltamivir và Peramivir dạng tiêm, thường được sử dụng trong các trường hợp nặng. Về thời điểm sử dụng, thuốc kháng virus nên được bắt đầu trong vòng 48 giờ đầu tiên sau khi xuất hiện triệu chứng để đạt hiệu quả cao nhất. Cần tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ về liều lượng và thời gian sử dụng.

Bác sĩ Bảo cũng lưu ý rằng, kháng sinh không có tác dụng đối với virus và việc lạm dụng kháng sinh có thể dẫn đến nhiều hậu quả nghiêm trọng. Kháng sinh chỉ có tác dụng đối với các bệnh do vi khuẩn gây ra, không có hiệu quả trong việc điều trị các bệnh do virus như cúm. Việc tự ý sử dụng kháng sinh có thể dẫn đến kháng kháng sinh do vi khuẩn có thể phát triển khả năng kháng thuốc, làm giảm hiệu quả điều trị các bệnh nhiễm khuẩn sau này. Việc sử dụng kháng sinh không cần thiết có thể gây ra các tác dụng phụ không mong muốn, như dị ứng, tiêu chảy hoặc rối loạn hệ vi sinh vật đường ruột.

Bác sĩ Bảo khuyến cáo, một trong những điều quan trọng nhất khi đối phó với bệnh dịch do virus cúm là chẩn đoán nhanh chóng và kịp thời. Khi xuất hiện các triệu chứng cấp tính nghi ngờ nhiễm cúm, người bệnh cần đến cơ sở y tế để thăm khám, xác định bệnh và can thiệp điều trị phù hợp. Đồng thời, cần theo dõi sát diễn biến lâm sàng nhằm phát hiện sớm và xử trí kịp thời các biến chứng nguy hiểm do cúm gây ra.

Bệnh cúm không chỉ là một bệnh cảm lạnh thông thường mà còn có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng. Việc tiêm vaccine cúm hàng năm và giữ gìn vệ sinh cá nhân là những biện pháp hiệu quả để giảm nguy cơ mắc bệnh và biến chứng. Tiêm vaccine cúm đặc biệt cần thiết cho nhóm nguy cơ cao. Việc tự ý dùng thuốc hoặc trì hoãn thăm khám làm tăng rủi ro, nhất là trong điều kiện thời tiết thay đổi như hiện nay.

Theo Sở Y tế Hà Nội