Những công dụng của vị thuốc đông y bạch đầu ông

Tổng quát về dược liệu bạch đầu ông

Bạch đầu ông là một loại thảo dược, cao khoảng 10-40 cm. Toàn thân dược liệu này có phủ lông sắc trắng. Lá bạch đầu ông mọc ngắn hơn thân, hoa mọc ra từ thân, cao khoảng 10cm. Các vẩy mang hoa bạch đầu ông thường có cánh ở phần đỉnh, những vẩy ở phía dưới hẹp, không mang hoa, tồn tại trên trục bông nhỏ. Cụm hoa của dược liệu này hình đầu, mầu trắng. Cây bạch đầu ông có lá bắc 3, có dạng lá tỏa rộng ra, dài hơn cụm hoa. Quả là quả bế hình trứng ngược, dẹt, mầu vàng nâu, có chấm nhỏ. Bạch đầu ông thường ra hoa vào tháng 3-5. có quả vào tháng 5-6.

Rễ khô của dược liệu bạch đầu ông thường có hình viên trụ, gầy, nhỏ, dài, hơi cong, dài khoảng 6-20cm. Bên ngoài rễ có mầu nâu đất, có rãnh dọc không đều. Theo y sĩ Y học cổ truyền Sài Gòn phần chót rễ hơi phình to, có vài lớp gốc lá dạng bẹ, ngoài phủ lông mịn dạng tơ mầu trắng .

Thành phần hóa học có trong dược liệu: Trong dược liệu bạch đầu ông có thành phần hóa học khác nhau như: Pulsatoside (C45H76O20), Anemonol (C30H48O4), Anemonin, Okinalin (C32H64O2), Okinalein (C4H6O2), Stigmasterol (C29H46O), Sitoseterol, Oleanolic acid, Pulsatilla Nigricans, Pulsatoside A (Trung Dược Đại Từ Điển). Trong dược liệu bạch đầu ông có Pulsatoside, Anemonol, Anemonin, Glucose, Okinalin, Okinalein (Trung Dược Học). Trong dược liệu bạch đầu ông có Proanemonin, Ranunculin, Okinalin, Okinalein (Trung Dược Dược Lý Độc Lý Dữ Lâm Sàng).

Tác dụng dược lý của vị thuốc:

+ Tác dụng kháng lỵ trực trùng Amip: Nước sắc dược liệu bạch đầu ông cô đặc liều cao trong ống nghiệm có tác dụng ức chế Endamoeba Histolytica. Nhiều thí nghiệm trên chuột thấy nước sắc bạch đầu ông cho uống có tác dụng ức chế trùng Amoeba. Nước sắc 5% bạch đầu ông có tác dụng cả trong thí nghiệm lẫn ống nghiệm đối với Trichomonas Vaginalis.

+ Tác dụng kháng vi sinh vật: Trong nhiều thí nghiệm, nước sắc bạch đầu ông có tác dụng đối với nhiều vi khuẩn: Staphylococcus Aureus, Pseudomonas Aeruginosa nhưng hiệu quả này giảm đi khi hàm lượng tannin thay đổi. Theo nhiều bài báo cáo cho thấy nước sắc bạch đầu ông có tác dụng ức chế mạnh đối với Shigella Dysenteriae, nhưng lại yếu hoặc không công hiệu đối với S. Sonnei hoặc S. Flexneri.

+ Bạch đầu ông trị lỵ Amip: dược liệu bạch đầu ông được nghiên cứu thấy có hiệu quả trong điều trị lỵ Amip cấp và mạn tính. Trong 1 công trình nghiên cứu trên 23 bệnh nhân, tất cả đều khỏi khi sử dụng dược liệu bạch đầu ông. Qua quá trình khám nội soi hậu môn cho thấy số lần chữa trị giảm đối với các vết loét, thời gian trung bình để có thể đi tiêu bình thường là 1,4 ngày, và bình phục hoàn toàn là 7 ngày.

+ Bạch đầu ông điều trị lao hạch, lao xương: Bạch đầu ông là một dược liệu có tác dụng điều trị lao hạch, lao xương sau khi vỡ mủ nhưng trị liệu lâu.

Các bài thuốc đông y từ dược liệu bạch đầu ông

Bài thuốc trị lỵ kèm sưng họng vào mùa xuân hạ : Theo bác sĩ giảng viên Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn nguyên liệu gồm: Bạch đầu ông, Hoàng liên mỗi thứ 30g, Mộc hương 15g. Tất cả sắcvới 5 bát nước còn 1 bát rưỡi, chia làm 3 lần uống (Thánh Huệ Phương).

Bài thuốc trị thoát vị bẹn: Nguyên liệu gồm: bạch đầu ông (dùng rễ sống) gĩa nát đắp vào chỗ sưng 1 đêm khi nào lở thì chừng 20 hôm sau là khỏi (Ngoại Đài Bí Yếu).

Bài thuốc trị trĩ ngoại sưng đau: Nguyên liệu gồm rễ tươi Bạch đầu ông gĩa nát, đắp vào, có tác dụng trục huyết chỉ thống (Vệ Sinh Phương).

Bài thuốc trị trẻ nhỏ rụng tóc trọc lóc: Nguyên liệu gồm bạch đầu ông (rễ) gĩa nát, đắp vào 1 đêm, nếu có phát ra lở thì chừng nửa tháng là khỏi (Trửu Hậu Phương).

Không dùng dược liệu bạch đầu ong khi trong huyết không có nhiệt tà, tiêu chảy, lỵ thuộc loại hư hàn.

Lê Khanh - Sông Cấm