Những điều cần biết khi sử dụng nước giếng

Nước giếng từ lâu đã là một nguồn cung cấp nước sinh hoạt quan trọng ở nhiều vùng nông thôn và thậm chí cả đô thị. Tuy nhiên, chất lượng nước giếng có thể thay đổi tùy thuộc vào nhiều yếu tố, và việc hiểu rõ về những tác động của nó đến sức khỏe là vô cùng cần thiết để bảo vệ bản thân và gia đình.

Nước giếng thường là nước ngầm được khai thác từ các tầng chứa nước dưới lòng đất. Mặc dù thường có vẻ trong lành và tự nhiên, nhưng nước giếng có thể bị ô nhiễm bởi nhiều nguồn khác nhau. Một trong những nguy cơ phổ biến là ô nhiễm vi sinh vật. Vi khuẩn, vi rút và ký sinh trùng từ chất thải sinh hoạt, chất thải động vật hoặc hệ thống tự hoại bị rò rỉ có thể xâm nhập vào nguồn nước, gây ra các bệnh truyền nhiễm như tiêu chảy, tả, lỵ, thương hàn, viêm gan A và các bệnh lý khác liên quan đến nhiễm trùng.

Ngoài ra, nước giếng cũng có thể bị ô nhiễm hóa học do các chất như nitrat (thường từ phân bón và chất thải), arsen, chì, thuốc trừ sâu hay hóa chất công nghiệp. Những chất này có khả năng thấm vào mạch nước ngầm và gây ra các ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe như rối loạn thần kinh, ung thư, hoặc cản trở sự phát triển ở trẻ em. Bên cạnh đó, hiện tượng ô nhiễm tự nhiên cũng là một yếu tố không thể bỏ qua. Một số khoáng chất tự nhiên như sắt, mangan và flo có thể xuất hiện trong nước giếng với nồng độ cao, làm thay đổi màu sắc, mùi vị và có thể gây hại cho sức khỏe nếu vượt quá tiêu chuẩn cho phép. Thêm vào đó, các vật liệu hữu cơ và chất thải rắn nếu không được xử lý đúng cách cũng góp phần làm ô nhiễm nguồn nước giếng.

Khi sử dụng nước giếng bị ô nhiễm, nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe là điều không thể tránh khỏi và mức độ ảnh hưởng phụ thuộc vào loại cũng như nồng độ chất gây ô nhiễm. Trong đó, nhóm bệnh thường gặp nhất là các bệnh về đường tiêu hóa do ô nhiễm vi sinh vật. Người sử dụng có thể gặp phải các triệu chứng như tiêu chảy, buồn nôn, đau bụng và sốt, đặc biệt nguy hiểm đối với trẻ em, người cao tuổi và những người có hệ miễn dịch yếu. Ngoài ra, việc tiếp xúc lâu dài với các hóa chất độc hại trong nước giếng còn có thể gây ra các bệnh mãn tính như ung thư, tổn thương gan, thận, hệ thần kinh, và ảnh hưởng đến thai nhi cũng như sự phát triển của trẻ nhỏ. Ví dụ điển hình là arsen trong nước giếng có thể gây các bệnh về da, tim mạch và ung thư; nitrat trong nước có thể dẫn đến hội chứng "em bé xanh" do thiếu oxy máu ở trẻ sơ sinh.

Bên cạnh đó, sự mất cân bằng khoáng chất trong nước giếng “quá cao hoặc quá thấp” cũng có thể gây ra những vấn đề sức khỏe khác nhau. Chẳng hạn, nếu hàm lượng flo trong nước vượt mức an toàn, người dùng có thể bị ảnh hưởng bởi tình trạng răng nhiễm flo (fluorosis), gây ảnh hưởng đến thẩm mỹ và chức năng răng miệng.

Các biện pháp đảm bảo an toàn khi sử dụng nước giếng

Để bảo vệ sức khỏe gia đình, việc đảm bảo chất lượng nước giếng là vô cùng quan trọng. Dưới đây là một số biện pháp bạn nên thực hiện:

- Kiểm tra chất lượng nước định kỳ: Đây là bước quan trọng nhất để xác định mức độ ô nhiễm của nước giếng. Bạn nên lấy mẫu nước và gửi đến các trung tâm y tế dự phòng hoặc các đơn vị có chức năng xét nghiệm nước để được phân tích các chỉ tiêu hóa lý và vi sinh. Tần suất kiểm tra nên là định kỳ (ít nhất 6 tháng hoặc 1 năm một lần) và sau các sự kiện bất thường như lũ lụt, vỡ đường ống nước thải gần khu vực giếng. 

- Xây dựng và bảo trì giếng đúng cách: Giếng nên được xây dựng cách xa các nguồn ô nhiễm tiềm ẩn như nhà vệ sinh, chuồng trại, bãi rác ít nhất 10-20 mét và ở vị trí cao ráo để tránh nước thải chảy vào. Thành giếng và miệng giếng phải được xây kín, có nắp đậy để ngăn chặn bụi bẩn, côn trùng và các chất ô nhiễm khác xâm nhập. Thường xuyên vệ sinh khu vực xung quanh giếng.

- Xử lý nước giếng trước khi sử dụng: Ngay cả khi kết quả kiểm tra cho thấy nước giếng đạt tiêu chuẩn, việc xử lý nước vẫn là một biện pháp phòng ngừa quan trọng, đặc biệt đối với việc ăn uống và sinh hoạt cho trẻ nhỏ và người có hệ miễn dịch yếu. Đun sôi nước kỹ trong ít nhất 1 phút (3 phút ở vùng cao) là phương pháp hiệu quả nhất để tiêu diệt vi khuẩn và vi rút gây bệnh. Sử dụng các loại  máy lọc nước gia đình có khả năng loại bỏ cặn bẩn, vi khuẩn, vi rút và một số hóa chất. Sử dụng các chất khử trùng như clo (nước javel loãng) theo đúng hướng dẫn để tiêu diệt vi sinh vật. Tuy nhiên, cần lưu ý đến liều lượng và thời gian tiếp xúc để đảm bảo hiệu quả và an toàn. 

- Nâng cao ý thức cộng đồng: Truyền thông, giáo dục về tầm quan trọng của việc bảo vệ nguồn nước ngầm và các biện pháp thực hành phòng, chống ô nhiễm nguồn nước. 

Nước giếng có thể là một nguồn tài nguyên quý giá, nhưng việc sử dụng nó cần được thực hiện một cách cẩn trọng và có hiểu biết. Việc kiểm tra chất lượng nước định kỳ, xây dựng và bảo trì giếng đúng cách, xử lý nước trước khi sử dụng là những biện pháp quan trọng để bảo vệ sức khỏe gia đình bạn khỏi những nguy cơ tiềm ẩn từ nguồn nước này. Hãy luôn chủ động tìm hiểu thông tin và thực hiện các biện pháp cần thiết để đảm bảo nguồn nước sinh hoạt an toàn và góp phần xây dựng một cộng đồng khỏe mạnh.

Trung tâm Kiểm soát bệnh tật TP. Hồ Chí Minh