Những điều cần lưu ý khi bị rắn cắn

Mới đây, Bệnh viện Trung ương Thái Nguyên đã cấp cứu một người đàn ông 43 tuổi bắt con rắn hổ mang chúa nặng khoảng 1 kg và bị nó cắn vào tay, nhập viện trong tình trạng liệt cơ hô hấp và rối loạn nhịp tim nặng. 

Cũng bị rắn cắn vào mu bàn tay, một bé 3 tuổi ở Củ Chi (TP HCM) đã không qua khỏi khi cấp cứu tại Bệnh viện Nhi đồng 1, TP HCM. Bé bị rắn học trò đã cắt hết răng cắn và nhập viện trong trạng thái vẫn tươi cười, có thể ngồi chơi với người nhà và các y bác sĩ. Tuy nhiên, vết quả xét nghiệm cho thấy, bé bị rối loạn đông máu rất nặng. Bệnh nhi tiểu ra máu, suy thận, sau khi lọc máu vẫn không khống chế được nọc độc phát tán, bé bị suy tim, suy đa tạng và tử vong.

Thêm một trường hợp bệnh nhi 13 tuổi tại Sơn Dương (Tuyên Quang) bị tử vong do rắn cắn bởi sau phát hiện bệnh nhi bị rắn cắn, người nhà đưa đến thầy lang đắp thuốc nam. Đến chiều tối, vết cắn sưng tấy, mệt mỏi và dần mất ý thức, trên đường đi cấp cứu, bệnh nhi rơi vào tình trạng hôn mê sâu và ngừng tuần hoàn ngay sau đó. Bệnh nhi bị nhiễm độc nặng, mặc dù đã được các bác sĩ ở phòng khám Hùng Vương Sơn Dương và bệnh viện tỉnh cấp cứu tích cực nhưng bệnh nhi không qua khỏi.

Từ các trường hợp bị rắn cắn, người dân cần lưu ý nếu không may bị rắn độc cắn cần nhanh chóng sơ cứu đúng cách với mục đích hạn chế chậm nhất sự xâm nhập của nọc độc vào cơ thể, sau đó phải đưa người bệnh đến ngay cơ sở y tế gần nhất để được xử trí kịp thời. Dưới đây là điều cần lưu ý và cách sơ cứu ban đầu khi bị rắn cắn được Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 đưa ra.

Nhận biết rắn độc và rắn không độc

Phân biệt rắn độc và rắn không độc nhiều khi rất khó. Tuy nhiên có thể nhận ra được một số loại rắn độc thường gặp dựa vào các đặc điểm đặc trưng bên ngoài của rắn: rắn hổ mang (khi chuẩn bị tấn công thì cổ bạnh, phát âm thanh đặc trưng), rắn cạp nong (thân mình 'khúc vàng khúc đen'), rắn cạp nia (thân mình 'khúc trắng khúc đen'), họ rắn lục (đầu to hình thoi hoặc tam giác).

Rắn độc có thường có hai răng độc lớn (còn gọi là móc độc) và thường ở vị trí răng cửa hàm trên, do đó khi cắn thường để lại vết cắn đặc trưng có thể giúp phân biệt rắn độc. Răng độc đóng vai trò như một kim tiêm dưới da hoặc tiêm vào bắp thịt. Một số loại rắn hổ mang mặc dù ở cách nạn nhân một khoảng cách vẫn có thể phun nọc độc về phía nạn nhân và gây tổn thương mắt, có thể từ đó gây nhiễm độc toàn thân.

Các bước sơ cứu nên làm khi bị rắn cắn

Trấn an người bệnh; Không để bệnh nhân tự đi lại. Bất động chân, tay bị cắn bằng nẹp (vì vận động làm cho nọc độc xâm nhập vào trong cơ thể nhanh hơn).

Cởi bỏ đồ trang sức ở chân, tay bị cắn (vì có thể gây chèn ép khi vùng đó bị sưng nề); Áp dụng biện pháp băng ép bất động với một số loại rắn hổ (rắn cạp nong, cạp nia, hổ mang chúa, rắn biển và một số giống rắn hổ mang thường), băng ép bất động để làm chậm sự xuất hiện triệu chứng liệt.

Dùng các băng chun giãn, băng vải hoặc tự tạo từ khăn, quần áo. Băng tương đối chặt nhưng không quá mức (còn sờ thấy động mạch đập). Bắt đầu băng từ ngón chân, tay đến hết toàn bộ chân, tay bị cắn. Dùng nẹp cứng (nẹp, miếng gỗ, que, miếng bìa cứng,...) cố định chân, tay bị cắn.

Không băng ép khi rắn lục cắn vì có thể làm vết thương nặng thêm; Có thể chích nặn rửa vết cắn dưới vòi nước sạch với xà phòng rồi sát trùng; Nếu bệnh nhân khó thở thì hô hấp nhân tạo (hà hơi thổi ngạt hoặc bằng phương tiện y tế có tại chỗ như bóp bóng, máy thở xách tay,..). Nếu có dấu hiệu ngừng tuần hoàn thì tiến hành hồi sinh tổng hợp ngay tại chỗ và chờ nhân viên y tế đến.

Vận chuyển bệnh nhân bằng phương tiện đến cơ sở y tế đồng thời duy trì băng ép, bất động, để vùng bị cắn thấp hơn vị trí của tim, nếu ở chân, tay thì có thể để thõng tay hoặc chân.…

Chú ý: Bất cứ trường hợp nào bị rắn cắn, ngay cả khi xác định là rắn lành, đều cần xử trí và theo dõi tại bệnh viện như trường hợp rắn độc cắn, ít nhất trong 12 giờ đầu. Nếu trễ sau 24-48 giờ, kết quả điều trị rất kém hoặc không hiệu quả.

Không sử dụng các biện pháp sau

Garô: Garô là biện pháp làm tắc nghẽn hoàn toàn động mạch. Nó gây đau và rất nguy hiểm và không thể duy trì lâu (không quá 40 phút), chân tay rất dễ bị thiếu máu nguy hiểm. Nhiều trường hợp sau đó phải cắt cụt chân tay vì garô. Ngoài ra khi đến bệnh viện, bác sĩ tháo băng garo ra thì chất độc sẽ cùng lúc ùa về tim khiến bệnh nhân bị sốc, đe dọa tính mạng.

Trích, rạch, trâm, chọc tại vùng vết cắn: các biện pháp này không có lợi ích, rõ ràng gây hại thêm cho bệnh nhân (tổn thương thêm mạch máu, dây thần kinh,...nhiễm trùng nặng thêm).

Hút nọc độc: Không có lợi ích.

Chườm đá (chườm lạnh): Đã được chứng minh là có thể gây hại.

Sử dụng các loại thuốc dân gian, cổ truyền, chữa bằng mẹo: Không có ích lợi, khi đắp có thể gây nhiễm trùng, khi uống có thể gây hại cho nạn nhân.

Cố gắng bắt hoặc giết rắn: Nếu rắn đã chết hoặc bắt được rắn phải đem cùng với bệnh nhân đến bệnh viện để nhận dạng.

Đề phòng rắn cắn

Biết về loại rắn trong vùng, biết khu vực rắn thích sống hoặc ẩn nấp; Đi ủng, dày cao cổ và quần dài, đặc biệt khi đi trong đêm tối, đội thêm mũ rộng vành nếu đi trong rừng hoặc đi ở khu vực nhiều cây cỏ; Càng tránh xa rắn thì càng tốt, đầu rắn đã chết vẫn có thể cắn người. Không bắt rắn, đuổi hoặc dồn ép rắn trong khu vực khép kín; Không sống ở gần các nơi rắn thích cư trú hoặc thích đến như các đống gạch vụn, đống đổ nát, đống rác, nơi nuôi các động vật của gia đình; Để tránh bị rắn biển cắn, người dân không nên bắt rắn ở trong lưới hoặc dây câu; Dùng đèn nếu ở trong bóng tối hoặc vào ban đêm.

Thu Trang