Những nguyên nhân và cách phòng tránh bệnh viêm màng não thường gặp ở trẻ em

Nguyên nhân và các chủng gây viêm màng não thường gặp ở trẻ em

Viêm màng não do HIB(Haemophilus influenzae týp B): Bệnh xảy ra chủ yếu ở trẻ không được chủng ngừa. Đây cũng là nguyên nhân chính gây ra bệnh viêm màng não mủ ở trẻ trong khoảng từ 1 - 3 tuổi. Bệnh viêm màng não trẻ em do HI chủ yếu lây truyền từ người sang người qua đường hô hấp (hắt hơi, ho và nước bọt). Khi mắc bệnh, thời gian ủ bệnh thường dưới 10 ngày. Bệnh có tỷ lệ tử vong khá cao và thường xảy ra trong những ngày đầu tiên.

Viêm màng não do não mô cầu (Neisseria meningitides): Xuất hiện nhiều nhất vào mùa đông và mùa xuân, có thể lây qua đường hô hấp hoặc tiếp xúc với bộ phận, vật dụng nhiễm vi khuẩn của người bệnh. Viêm màng não mô cầu có thể gây ra nhiều bệnh khác nhau (phối hợp hoặc riêng rẽ) tại nhiều cơ quan trong cơ thể người như hệ thần kinh, mắt, đường hô hấp, màng tim, máu, khớp, đường tiết niệu và sinh dục. Tuy nhiên, hai bệnh thường gặp và quan trọng hơn là viêm màng não mủ và nhiễm trùng huyết. Trong đó, nhiễm trùng huyết tối cấp là nguyên nhân gây tử vong nhanh chóng, mặc dù bệnh đã được điều trị tích cực.

(Ảnh minh hoạ)

Viêm màng não do phế cầu: Có nguy cơ cao ở trẻ bị viêm xoang, viêm tai giữa, vết thương sọ não,... Biểu hiện mà chúng ta có thể thấy rõ nhất là sốt cao từ 39 - 40oC, liên tục kèm theo nhức đầu, đau mỏi cơ khớp,... Trường hợp nhiễm khuẩn huyết thì sốt cao dao động, trụy tim mạch, tụt huyết áp, nước tiểu ít, sốc,...
Viêm màng não do nhiễm virus: Bệnh rất khó phát hiện và thường bị nhầm lẫn với bệnh cảm cúm thông thường. Bệnh thường diễn biến nhẹ, có thể hồi phục nhanh chóng và điều trị đơn giản. Viêm màng não do virus đường ruột từ đường tiêu hóa tấn công lên não gây ra viêm não màng não, trong đó virus nguy hiểm nhất là Enterovirus 71 gặp ở trẻ mắc tay chân miệng.

Cần làm xét nghiệm gì để chẩn đoán viêm màng não ở trẻ em?

Sau khi khám lâm sàng hướng tới viêm màng não, các bác sĩ có thể chỉ định một số xét nghiệm cho trẻ để chẩn đoán như:

Chọc dịch não tủy: lấy dịch não tủy xét nghiệm nhằm xác định tình trạng viêm, tác nhân gây bệnh và sự nhạy cảm của vi khuẩn với các kháng sinh. Đây là tiêu chuẩn vàng để chẩn đoán bệnh.

Xét nghiệm máu: nhằm đánh giá mức độ nhiễm trùng. Cấy máu khi nghi nhiễm khuẩn huyết.

Chụp cắt lớp vi tính, cộng hưởng từ sọ não: được chỉ định trong những trường hợp cần chẩn đoán phân biệt với những nguyên nhân khác hoặc nghi ngờ có biến chứng.

Siêu âm xuyên thóp: được thực hiện ở trẻ còn thóp để loại trừ tác nhân khác (xuất huyết não màng não, u não…) và theo dõi biến chứng của bệnh viêm màng não (áp xe, tràn dịch dưới màng cứng, giãn não thất…).

Các biến chứng của viêm màng não ở trẻ em là gì?

Biến chứng sớm:

- Sốc nhiễm khuẩn.

- Tăng áp lực nội sọ.

- Hôn mê sâu, rối loạn hô hấp, tuần hoàn.

- Liệt (có thể di chứng vĩnh viễn).

- Tràn dịch dưới màng cứng, áp xe não.

- Tắc mạch não, dày dính màng não…

Biến chứng muộn:

- Điếc: 10-15%.

- Não úng thủy: vòng đầu to, khớp sọ giãn.

- Chậm phát triển vận động, trí tuệ, tăng trương lực cơ, rối loạn ngoại tháp.

- Động kinh.

Các phương pháp điều trị viêm màng não ở trẻ em

Phương pháp điều trị viêm màng não ở trẻ em phụ thuộc vào nguyên nhân, tình trạng của bệnh lý, đồng thời xem xét đến các yếu tố bệnh lý nền, biến chứng. Điều trị viêm màng não ở trẻ em dựa trên những nguyên tắc:

Điều trị nguyên nhân: Cần phân biệt nguyên nhân gây bệnh là vi khuẩn, virus hay nấm để sử dụng thuốc kháng sinh điều trị phù hợp. 

Giảm áp lực nội sọ: sử dụng thuốc chống phù não nhằm giảm sự phù nề mô và làm giảm áp lực trong hệ thống dịch não tủy.

Thuốc corticosteroid (Dexamethasone) trong viêm màng não nhiễm khuẩn để chống viêm, nên dùng sớm, kéo dài 3 - 4 ngày để phòng chống biến chứng, đặc biệt là điếc.

Điều trị triệu chứng: như hạ sốt, giảm đau, chống nôn,...

Cung cấp dinh dưỡng đầy đủ, cân bằng nước và điện giải nếu cần.

Các cha mẹ cần làm gì khi thấy trẻ có dấu hiệu của viêm màng não?

Khi thấy trẻ có những dấu hiệu cảnh báo của viêm màng não, cha mẹ hoặc người chăm sóc trẻ cần lập tức đưa trẻ đến cơ sở y tế gần nhất để được khám, làm các xét nghiệm chẩn đoán chính xác và điều trị kịp thời.

Lưu ý, tuyệt đối không tự ý sử dụng thuốc nếu không có chỉ định và hướng dẫn của bác sĩ, hoặc cho trẻ uống các loại thuốc đông y, chữa mẹo theo kinh nghiệm dân gian. Nếu trì hoãn và chậm trễ đưa trẻ đến bệnh viện có thể gây nguy hiểm đến tính mạng của trẻ và làm tăng nguy cơ để lại nhiều di chứng về thần kinh do bệnh được điều trị muộn.

Cách phòng tránh viêm màng não ở trẻ em

Cho trẻ tiêm phòng vaccine đầy đủ. Chú ý mỗi vaccine chỉ có tác dụng phòng ngừa 1 loại bệnh lý não màng não. Hiện nay ở Việt Nam đã có vaccine phòng viêm não Nhật Bản, vắc xin 6 trong 1 phòng HIB, vắc xin phòng não mô cầu, phế cầu.

Chú ý vệ sinh, ăn uống sạch sẽ, rửa tay cho trẻ trước khi ăn.

Vệ sinh nhà cửa, môi trường sống của trẻ sạch sẽ, thoáng mát.

Cho trẻ ngủ trong màn, tránh để muỗi đốt.

Nếu phát hiện cơ thể có dấu hiệu bất thường, cần cho trẻ đến ngay cơ sở y tế để thăm khám và điều trị kịp thời.

Theo Bệnh viện Bạch Mai