Tỉnh táo trước thông tin "yến sào chữa COVID-19"

Yến sào và những giá trị quý

Yến sào dùng làm thực phẩm là tổ của hai loại yến là Aerodramus fuciphagus và Aerodramus maximus. Trong các loài yến chỉ có hai loài này làm tổ bằng nước bọt, và chỉ có loại tổ này là có thể sử dụng làm thực phẩm. Chim yến bắt đầu làm tổ vào mùa sinh sản (từ cuối tháng 3 đến giữa tháng 5), tổ được làm trong khoảng 33 - 35 ngày. Tổ được xây hình dạng như cái bát được dính vào thành hang đá. Tổ yến bao gồm nhiều phiến mỏng được dệt từ nhiều sợi tơ bằng nước bọt chim yến bện vào nhau.

Yến sào có nhiều loại theo đẳng cấp như:

-    Huyết (Đỏ, do vị trí chim yến làm tổ, tổ dần dần chuyển sang màu đỏ) - (Đây là loại tổ yến tốt nhất và có giá trị kinh tế cao nhất)

-    Hồng (Màu hồng, do vị trí chim yến làm tổ, tổ dần dần chuyển sang màu hồng)

-    Quan (To, khoảng 10g trở lên)

-    Thiên (Ở trên cao, tổ trắng, từ 8 – 10g)

-    Bài (Yến nhỏ hơn 6- 7g)

-    Địa (Nằm dưới cùng của vách núi, đen, bẩn)

-    Vụn (Tổ yến bị vỡ do khai thác hoặc vận chuyển).

Về thành phần và tác dụng của yến sào còn nhiều tranh cãi và khác nhau giữa các loại, căn cứ vào các công bố khoa học trên thế giới, cho thấy yến sào có những giá trị nhất định về dinh dưỡng và y học.

Hàm lượng protein hòa tan trong nước với nhiều acid amin thiết yếu (phenylalanin, valine, threonine, histidine, tryptophan, isoleucine, methionine, lysine và leucine), carbohydrate, muối vô cơ và các loại nguyên tố khác nhau (natri, calci, magie, kali, phospho, sắt, iod…) cho thấy giá trị dinh dưỡng của tổ yến. Các hoạt tính sinh học được báo cáo và giá trị dinh dưỡng của tổ yến ăn được bao gồm chống oxy hóa, chống virus cúm, chống đông máu, hoạt động liên kết lectin, bảo vệ thần kinh; cải thiện sức khỏe của xương, da, mắt, hàm lượng hormone… gần đây có thêm những tác dụng thú vị khác được báo cáo như: Tiêu đờm, giảm ho, chống lao, cải thiện giọng nói, hỗ trợ phòng chống ung thư, chống suy nhược cơ thể và nhanh chóng phục hồi sau bệnh tật và phẫu thuật.

Acid Sialic trong yến sào chủ yếu là Neu5Ac, đây là một trong những nguồn chính của acid sialic. Acid sialic được công nhơận bởi các hoạt tính sinh học bao gồm: Phát triển não bộ và nhận thức, tăng cường miễn dịch, chống tăng huyết áp, hỗ trợ chống ung thư và các đặc tính làm trắng da.

Y học cổ truyền cũng sử dụng yến như một vị thuốc và thường được kê trong các phương thuốc điều trị các bệnh hư chứng (tỳ, vị, phế, thận), bệnh lao, hen suyễn, ho khan, ho ra máu, suy nhược, cải thiện giọng nói, khó thở, suy nhược cơ thể. Bên cạnh đó, yến sào theo truyền thống được dùng nâng cao ham muốn tình dục, tăng cường đề kháng, thúc đẩy tăng trưởng, cải thiện khả năng tập trung, tăng năng lượng và sự trao đổi chất, điều hòa tuần hoàn, dưỡng nhan sắc.

Yến sào đã trở thành thực phẩm và dược liệu cao cấp trong y học cổ truyền Trung Quốc kể từ thời nhà Đường. Yến sào đã từng được coi là biểu tượng của địa vị xã hội trong xã hội Trung Quốc cổ đại bởi sự quý hiếm của nó. Món ăn từ yến sào phổ biến nhất là yến chưng với đường phèn, hồng táo; ngoài ra còn có các món khác như chè yến, súp yến.

Yến sào có phòng chống COVID-19 được không?

Cho đến nay, chưa có nghiên cứu nào cụ thể về việc yến sào có tác dụng phòng chống COVID-19. Tuy nhiên, với những công dụng tốt cho sức khỏe của yến sào có thể được sử dụng để nâng cao đề kháng giúp ngăn ngừa tác nhân gây bệnh và phục hồi sức khỏe sau khi mắc COVID-19.

Do nhu cầu cao và có giá trị nên yến sào là sản vật thường bị làm giả như pha trộn thêm các tạp chất như da cá, nấm, tảo… để tăng trọng lượng, hay sử dụng các loại hóa chất để tạo hình, tẩm hương vị… Bởi vậy, khi mua yến, chúng ta nên lựa chọn cơ sở uy tín, hoặc mua yến thô (yến chưa làm sạch – còn lông) với những đặc điểm: Tổ yến già, sợi yến nổi rõ, sạch, ít tạp chất và lông bám trên tổ yến. Cẩn trọng với những mặt hàng giả và mặt hàng kém chất lượng (có hàm lượng kim loại nặng cao) … bởi có thể gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe.

Ngoài yến sào, còn nhiều vị thuốc quý khác có tác dụng nâng cao sức khỏe, tăng miễn dịch có thể sử dụng để hỗ trợ phòng chống COVID-19 như sâm Ngọc Linh, nhân sâm, nấm linh chi, đông trùng hạ thảo… và các bài thuốc y học cổ truyền dùng để phòng bệnh, điều trị bệnh cũng như bổ khí huyết ngũ tạng hư sau khi mắc bệnh. Tốt nhất nên có sự thăm khám và tư vấn của thầy thuốc để có pháp phương phù hợp giúp việc phòng bệnh, chữa bệnh được toàn diện và hiệu quả. 

TS. Lương y Phùng Tuấn Giang

Chủ tịch Viện nghiên cứu Phát triển Y dược Cổ truyền Việt Nam