Cây ô môi: Loài cây miền Tây với công dụng chữa bệnh đáng chú ý

Loài cây mang sắc hồng đặc trưng Nam Bộ

Cây ô môi là loài cây mọc phổ biến ở Nam Bộ (Ảnh minh họa)

Cây ô môi (tên khoa học: Cassia grandis L.F), còn gọi là cốt khí, bọ cạp nước hay brai xiêm, thuộc họ Đậu. Cây mọc phổ biến ở Nam Bộ và được trồng nhiều làm cảnh, lấy bóng mát. Hoa thường mọc thành chùm rủ dài từ 20-40cm.

Cây cao từ 10-20m, thân nhẵn, màu nâu đen. Lá dạng kép lông chim với khoảng 10-20 đôi lá phụ. Quả ô môi hình trụ dẹt, dài khoảng 40-60cm, cong như lưỡi liềm, khi chín có lớp cơm thịt màu nâu đen, mùi hắc, vị ngọt xen chát đắng.

Thành phần hóa học và cách khai thác dược liệu

Cây ô môi là một nguồn dược liệu quý với nhiều bộ phận có thể tận dụng để chiết xuất hoạt chất có lợi cho sức khỏe. Trong đó, phần cơm quả đặc biệt giàu đường tự nhiên như glucose và fructose, những hợp chất dễ hấp thu, giúp cung cấp năng lượng nhanh cho cơ thể. Cơm của quả còn chứa saponin, chất nhầy, anthraglycosid, tannin, tinh dầu và nhựa thực vật. 

Không chỉ phần quả, hạt ô môi cũng chứa lượng chất béo đáng kể, có thể tận dụng làm dầu xoa bóp ngoài da hoặc hỗ trợ tiêu hóa từ bên trong. Lá và vỏ thân cây à nơi tập trung nhiều flavonoid, anthraglycosid và tannin những hoạt chất này góp phần bảo vệ tế bào, chống viêm, kháng khuẩn và hỗ trợ thành mạch.

Quả ô môi thường chín và rụng xuống vào khoảng mùa thu (Ảnh minh họa)

Việc thu hái và sơ chế cây ô môi cần được thực hiện đúng thời điểm để đảm bảo hiệu quả dược tính. Quả thường được thu vào mùa thu khi đã chín đều. Sau khi loại bỏ phần vỏ và hạt, cơm quả có thể ngâm rượu hoặc nấu thành cao. Lá và vỏ thân có thể thu hái quanh năm. Lá tươi sau khi giã có thể dùng đắp ngoài da để giảm sưng viêm, còn vỏ thân thường được sắc uống như một vị thuốc dân gian, hỗ trợ kháng viêm và điều hòa tiêu hóa.

Công dụng y học của cây ô môi

Rượu thuốc từ quả ô môi điều trị xương khớp hiệu quả (Ảnh minh họa)

Theo y học cổ truyền, quả ô môi có vị hơi đắng, mùi hăng đặc trưng, được xếp vào nhóm dược liệu có tác dụng nhuận tràng và thông tiện. Từ lâu, loại quả này đã được sử dụng trong các bài thuốc hỗ trợ điều trị táo bón kéo dài, đặc biệt ở người lớn tuổi. Bên cạnh đó, với đặc tính kháng viêm nhẹ, ô môi còn được ứng dụng để làm dịu các cơn đau nhức xương khớp, kích thích tiêu hóa, hỗ trợ làm lành vết thương và giảm ngứa ngoài da khi sử dụng theo dạng thuốc đắp.

Y học hiện đại cũng ghi nhận nhiều lợi ích đáng chú ý từ cây ô môi. Trong đó, chiết xuất từ quả có khả năng kích thích tiết dịch vị và tăng co bóp của ruột, từ đó giúp giảm các triệu chứng chướng bụng, đầy hơi, buồn nôn và cải thiện cảm giác thèm ăn. 

Ô môi còn thể hiện hiệu quả trong kháng viêm và sát trùng nhẹ. Flavonoid và tannin có trong lá và vỏ cây có khả năng ức chế sự phát triển của vi khuẩn, nấm và các vi sinh vật gây hại. Nhờ đó, ô môi có thể được sử dụng để làm dịu các vết sưng đỏ, giảm ngứa và hỗ trợ điều trị các tổn thương da nhỏ hay viêm nhiễm nhẹ, phù hợp với nhiều ứng dụng trong chăm sóc sức khỏe hằng ngày.

Kim Liên (Tổng hợp)