Chuyên gia khuyến cáo không nên lạm dụng kháng sinh

Để giúp cơ thể tồn tại và phát triển, cơ thể người đã hình thành và phát triển hệ thống hàng rào bảo vệ chặt chẽ trước các mối nguy từ bên ngoài. Hàng rào này bao gồm:

- Hàng rào vật lý: bộ da dày với lớp sừng phủ bên ngoài. Hệ thống niêm mạc có các tế bào có lông như diềm bàn chải (ở mũi họng), có tác dụng vừa tiết dịch nhầy cản trở vi sinh vật, vừa hoạt động 1 chiều đẩy các chất gây hại ra bên ngoài; hoặc các tế bào niêm mạc bẹp dí, mỏng dính và sẵn sàng bong ra khi sinh chuyện (ở miệng).

- Hàng rào hóa học: bao gồm các protein báo động, được sản xuất làm vũ khí tấn công hoặc kìm hãm hoạt động của vi sinh vật gây bệnh, đặc biệt là virus. Chúng gọi là các chất gây viêm hoặc kháng sinh tự nhiên.

(Ảnh minh họa)

Tất cả hàng rào trên đều được điều phối bởi các tế bào miễn dịch, cư trú trong máu và trong hệ thống mạng lưới riêng gọi là hệ bạch huyết.

Khoang miệng và mũi là nơi tiếp xúc đầu tiên của bộ máy hô hấp và tiêu hoá nên các tuyến bạch huyết chứa tế bào miễn dịch ở đây phát triển rất mạnh. Chúng tập trung thành vòng tròn xung quanh vòm miệng, nơi tiếp giáp giữa gốc lưỡi và cổ họng (còn được gọi là vòng waldeyer bao gồm 6 tuyến amidan). Chúng đóng vai trò như bộ lọc ngăn ngừa vi trùng đi qua miệng vào bên trong cơ thể. Mỗi lần tế bào miễn dịch đánh nhau với virus, vi khuẩn, bạn sẽ cảm giác như có vành đai núi lửa Thái Bình Dương đang hoạt động ở trong họng vậy.

Khoang miệng chúng ta có đến… 600 loài vi sinh vật, mỗi mililit nước bọt chứa… 100 triệu vi khuẩn cơ mà. Thế nên chuyện viêm mũi họng là chuyện cũng thường gặp thôi, không có gì quá to tát. Theo tỉ lệ, tác nhân gây viêm chiếm 80% là virus, chỉ có 20% là vi khuẩn mà thôi. Đối với viêm họng nguyên nhân do virus, phần lớn bệnh sẽ tự hết sau 3- 7 ngày mà không cần dùng thuốc là nhờ các chất “kháng sinh tự nhiên” nêu trên của cơ thể.

Đương nhiên, khi thương tổn sẽ có ở 2 bên: các tuyến bạch huyết sẽ căng phồng lên, sưng nề để chứa được nhiều tế bào miễn dịch hơn, các tế bào tiết dịch sẽ tăng hoạt động làm chất tiết chảy ra, các protein gây viêm làm cổ họng tăng cảm giác, mỗi lần nuốt đau kèm hệ miễn dịch suy giảm khiến một số người lên cơn sốt.

Nhưng rất may mắn, đa phần viêm nhiễm mũi họng chủ yếu là triệu chứng tại chỗ, ít khi lan ra khắp toàn thân. Tuy nhiên, chúng ta cần kìm hãm phản ứng viêm, phù nề ở mức vừa phải. Lúc này, thuốc điều trị triệu chứng sẽ phát huy tác dụng. Để hỗ trợ được hệ miễn dịch thì thuốc kháng sinh phải dùng đúng chứ không bừa bãi được. Còn dùng sai thì đã cảnh báo nhiều quá rồi: đề kháng kháng sinh, các siêu vi khuẩn kháng thuốc có nguồn gốc từ đây.

Trở lại việc điều trị triệu chứng cho viêm họng. Thuốc chống viêm nhóm nonsteroid sẽ rất hiệu quả cho những cơn đau do viêm mũi họng. Với viêm nhiễm thông thường, tốt nhất nên dùng đường tại chỗ hơn là đường toàn thân, nghĩa là loại viên ngậm bởi liều lượng thấp hơn đường uống mà vẫn cho hiệu quả tương đương, giúp giảm thiểu tác dụng phụ.

Có nhiều loại viên ngậm, hầu hết thành phần có chất sát trùng và gây tê làm dịu họng nhẹ. Một số có thêm thuốc chống viêm, loại này cho hiệu quả tốt hơn. Trên thị trường có một số loại viên ngậm có chứa Flurbiprofen với nồng độ thấp, có tác dụng giảm phù nề rất thích hợp làm dịu cơn đau trong viêm mũi họng. Hàm lượng thấp, rất an toàn và không cần kê đơn. Mọi người nên chú ý đọc kỹ hướng dẫn sử dụng trước khi dùng. Đặc biệt là đối tượng có tiền sử dị ứng, phụ nữ mang thai, trẻ em dưới 12 tuổi, những người có những bệnh lý đặc biệt như suy tim, suy thận.

Thuốc chống viêm và giảm đau vẫn là thuốc đầu tay giúp làm dịu tác động của cuộc chiến giữa hệ miễn dịch với vi sinh vật. Dùng đúng, dùng đủ và không lạm dụng sẽ khiến chúng ta thoải mái hơn và đặc biệt là làm dịu được vành đai núi lửa mỗi khi chúng sinh chuyện.

BS. Ngô Đức Hùng - Trung tâm Cấp cứu A9, Bệnh viện Bạch Mai