Nguy hại tiềm ẩn khi giới trẻ tiêu thụ nhiều đồ uống có đường

Thực trạng tiêu thụ đồ uống có đường gây hại cho sức khỏe

Theo định nghĩa của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), đồ uống có đường là tất cả các loại đồ uống có chứa đường tự do (đường thêm vào), gồm nước ngọt không chứa cồn có ga hoặc không có ga; nước ép trái cây rau củ, đồ uống từ trái cây rau củ dưới dạng đồ uống; chất cô đặc dạng lỏng và bột, nước có pha chế hương liệu, nước tăng lực và đồ uống cho người chơi thể thao; trà pha sẵn; cà phê pha sẵn và đồ uống sữa có pha chế hương liệu.

Cũng theo thống kê của Cục Y tế Dự phòng (Bộ Y tế), trung bình, người Việt Nam tiêu thụ khoảng 46,5g đường tự do/người/ngày, gần bằng mức giới hạn tối đa (50g/người/ngày) theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới và cao gần gấp đôi so với mức có lợi cho sức khỏe là dưới 25g/người/ngày (cho một người trưởng thành có khẩu phần 2000 calo/ngày).

Bên cạnh đó, các nghiên cứu của WHO cũng cho thấy rằng, tiêu thụ nhiều và thường xuyên đồ uống có đường là một nguyên nhân lớn gây thừa cân, béo phì. Đường dạng lỏng trong đồ uống có đường được dung nạp một cách nhanh chóng khiến cơ thể không kịp ghi nhận lượng calo vừa nạp vào và gửi tín hiệu no đến não bộ, vì vậy, cơ thể sẽ tiếp tục nạp năng lượng vào một cách không kiểm soát.

Tỷ lệ thừa cân, béo phì đang rất cao ở khu vực thành thị (26,8%), tiếp đến là nông thôn (18,3%) và khu vực miền núi, nơi vẫn còn khó khăn về điều kiện kinh tế song cũng có 6,9% trẻ bị thừa cân, béo phì. Với người trưởng thành, tỷ lệ thừa cân, béo phì đã tăng từ 15,6% (năm 2015) lên 19,6% (năm 2020). Đây đều là những con số biết nói, đặt ra mối lo ngại lớn về ảnh hưởng của đồ uống có đường tới sức khỏe.

Trò chuyện với Bảo Linh (Nghệ An) - nhân viên phục vụ tại một quán cafe, bạn chia sẻ: “Hàng ngày, quán luôn đón một số lượng khá nhiều các bạn trẻ tới sử dụng các dịch vụ. Hầu hết, đồ uống trong menu của quán đều có chứa đường, sữa, duy chỉ có một số món trong dòng cafe thì có thể không có đường theo yêu cầu của khách hàng. Tôi thấy, thời gian gần đây, thời tiết nắng nóng, khiến cho nhu cầu giải khát cũng tăng cao, kéo theo sự gia tăng các bạn trẻ ghé cửa hàng uống nước”.

Mới đây nhất, vào sáng 16/5/2025, PGS.TS. Vũ Thị Thu Hiền, Trưởng Khoa Hóa sinh và chuyển hóa dinh dưỡng, Viện Dinh dưỡng chia sẻ trong tọa đàm “Tìm hiểu về tác hại của đồ uống có đường đối với thanh thiếu nhi hiện nay”, có nhận định rằng: “Thanh thiếu nhi dễ dàng tiếp cận, sử dụng đồ uống có đường ở bất cứ đâu, trong hoàn cảnh nào và chỉ có một số ít gia đình kiểm soát việc sử dụng đồ uống có đường. Uống nước ngọt mỗi ngày dù chỉ một lon có thể nạp vào cơ thể 30 - 40g đường tự do, vượt mức khuyến nghị hàng ngày của WHO. 

Về tác hại trước mắt, việc tiêu thụ nước ngọt có thể kích thích cảm giác thèm ăn, giảm ngưỡng no, tăng tiêu thụ những thực phẩm kém lành mạnh khác, đồng nghĩa với làm giảm cơ hội tiêu thụ những thực phẩm khác lành mạnh hơn và có thể dẫn đến thay đổi hành vi ăn uống của giới trẻ theo hướng kém tích cực.

Về lâu dài, điều này làm tăng nguy cơ béo phì, đái tháo đường tuýp 2, sâu răng, bệnh tim mạch và rối loạn chuyển hóa. Đáng lo ngại hơn, kết hợp với việc tiêu thụ nước ngọt thường xuyên, nhiều bạn trẻ đang có lối sống tĩnh tại, ít vận động gây ra những tác động càng nặng nề hơn đối với sức khỏe”.

Đồ uống có đường được phục vụ tại một quán cafe

Một số giải pháp giảm thiểu tiêu thụ đồ uống có đường

Một xã hội khỏe mạnh không thể chỉ trông chờ vào các y, bác sĩ. Ý thức phòng bệnh phải bắt đầu từ mỗi người dân, dưới đây là một số giải pháp giúp hạn chế tiêu thụ đồ ngọt:

- Nên sử dụng nước lọc, nước đóng chai, sữa ít béo hoặc không béo, trà, sữa không đường hoặc ít đường,... thay vì đồ uống có đường.

- Nếu vẫn sử dụng đồ uống có đường thì cần hạn chế, giảm tần suất sử dụng. Uống đồ ngọt với mức độ cho phép của cơ thể theo hướng dẫn của Bộ Y tế để đảm bảo sức khỏe.

- Sử dụng đường tự nhiên, đường nâu trong ăn uống thay vì sử dụng các loại đường nhân tạo, đường tự do.

- Đọc nhãn dinh dưỡng, chọn các sản phẩm chứa lượng đường tự do ít hơn.

Bạn Ngọc Mai (Hà Nội), chia sẻ: “Tôi là một người hảo ngọt nên có một thời gian thường ghé các quán cafe, trà sữa mua đồ uống; đi siêu thị tôi cũng sẽ chọn nước ngọt thay vì nước lọc hay nước khoáng. Tuy nhiên sau đó, tôi nghe được những khuyến cáo từ báo, đài về lạm dụng đồ uống có đường ảnh hưởng tới sức khỏe như thế nào, nên tôi đã hạn chế dần việc đó. Hiện tại, tôi đã giảm tần suất ghé quán cafe 2 tuần/1 lần và sử dụng các đồ uống có nhãn ít ngọt hơn”.

Quầy đồ uống giải khát đa dạng tại siêu thị 

Chính phủ trong công cuộc giảm thiểu lạm dụng đồ uống có đường

Tổ chức Y tế Thế giới khuyến nghị, các quốc gia áp thuế tiêu thụ đặc biệt đối với đồ uống có đường, nhằm làm tăng giá thành, từ đó giảm tiêu dùng. Biện pháp này đặc biệt hiệu quả trong việc thay đổi thói quen của trẻ em và thanh thiếu niên - những người bị ảnh hưởng nhiều hơn bởi giá cả. Theo đó, chính sách này mang lại ba hiệu quả: Cải thiện sức khỏe cộng đồng; tăng thu cho ngân sách nhà nước và giúp giảm chi phí chăm sóc sức khỏe với các bệnh có liên quan, giảm tổn thất về năng suất lao động trong tương lai. Trên toàn cầu hiện đã có 104 quốc gia ban hành chính sách thuế thuế tiêu thụ đặc biệt đối với đồ uống có đường trên toàn quốc vì mục tiêu sức khỏe, riêng khu vực ASEAN có 6 quốc gia.

Ngày 4/6/2025, vừa qua, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về việc tiếp thu, giải trình, chỉnh lý dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) sửa đổi. Việt Nam đã thống nhất phương án dự kiến của dự án Luật thuế tiêu thụ đặc biệt. Mức áp thuế tiêu thụ đặc biệt đối với mặt hàng này có thể giãn thời gian áp dụng và lộ trình là 8% vào năm 2027 và 10% từ năm 2028.

Bảo Ngọc