Những dạng bệnh tâm lý thần kinh thường gặp thời hiện đại

Bệnh tâm lý thần kinh là gì?

Hình minh họa

Khái niệm bệnh tâm lý thần kinh dùng để chỉ các vấn đề liên quan đến sức khỏe tinh thần, nhận thức, cảm xúc và tâm lý của một người. Tâm lý – thần kinh ảnh hưởng đến cách người đó hành động, cảm nhận và cư xử với bản thân, với mọi người xung quanh và với các sự việc trong cuộc sống hàng ngày.

Sức khỏe tâm thần được gọi là bệnh tâm thần khi các dấu hiệu và triệu chứng bệnh thường xuyên gây căng thẳng và ảnh hưởng đến cuộc số hàng ngày. Bệnh tâm thần có thể khiến cho người bệnh đau khổ và gây ra những vấn đề trong cuộc sống hàng ngày như làm việc hay các mối quan hệ trong xã hội. Tương tự như với các vấn đề sức khỏe về thể chất, người mắc các rối loạn tâm lý – thần kinh có thể hồi phục nếu được điều trị tích cực và đúng phương pháp. Đa số trường hợp, những triệu chứng bệnh tâm thần có thể được điều trị hiệu quả nhờ sự kết hợp giữa thuốc và tư vấn tâm lý.

Những dấu hiệu của bệnh tâm lý thần kinh giai đoạn sớm

Các triệu chứng rối loạn sức khỏe tâm thần được xuất hiện dưới dạng bệnh lý về thể chất bao gồm:

• Mệt mỏi
• Đau lưng, ngực
• Rối loạn tiêu hóa
• Khô miệng
• Nhức đầu, chóng mặt
• Cân nặng thay đổi: tăng hoặc giảm
• Tim đập nhanh

Ngoài ra người bệnh còn hiểu hiện qua hành vi như:

• Bất thường trong suy nghĩ, cảm xúc, hành vi
• Cảm thấy buồn chán
• Luôn cảm thấy sợ hãi, lo lắng
• Nhầm lẫn tư duy
• Xa lánh bạn bè và các hoạt động
• Gặp vấn đề về giấc ngủ
• Cảm thấy ảo giác, tác rời khỏi thực tại
• Mất khả năng đối phó với những vấn đề hàng ngày hoặc căng thẳng
• Lạm dụng rượu, bia, ma túy
• Thay đổi tình dục
• Thay đổi thói quen ăn uống
• Quá tức giận, thù địch hoặc bạo lực
• Có suy nghĩ tự sát

Những dạng bệnh tâm lý thần kinh thường gặp thời hiện đại

Hình minh họa

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) coi những bệnh sau thuộc nhóm tâm lý – thần kinh:

• Trầm cảm

Trầm cảm là chứng rối loạn tâm thần phổ biến. Triệu chứng bệnh thường: buồn bã kéo dài ít nhất 2 tuần liên tiếp, cảm thấy giá trị bản thân thấp kém, không có hứng thú với các hoạt động trước đây khiến thú vị.

Người mắc trầm cảm luôn cảm thấy thiếu năng lượng sống, đau thể chất nhưng không rõ nguyên nhân, có thể xuất hiện ảo tưởng hoặc gặp ảo giác. Các yếu tố có thể góp phần gây ra trầm cảm bao gồm di truyền từ gia đình, tính cách, lạm dụng chất kích thích, gặp phải cú sốc tâm lý, đau thương…

WHO coi trầm cảm là chứng rối loạn tâm thần phổ biến nhất và ảnh hưởng đến khoảng 264 triệu người trên toàn thế giới. Trầm cảm có thể kéo dài hoặc tái phát, làm suy giảm đáng kể chất lượng cuộc sống của người bệnh. Trầm cảm nhẹ đến trung bình có thể được điều trị hiệu quả bằng các liệu pháp trò chuyện tâm lý. Trường hợp mắc bệnh từ mức trung bình đến nặng cần được điều trị bằng thuốc chống trầm cảm dưới sự chỉ định của bác sĩ.

• Rối loạn lưỡng cực

Rối loạn lưỡng cực hay rối loạn hưng cảm – trầm cảm là bệnh gây ra những thay đổi đột ngột và nghiêm trọng về tâm trạng. Người bệnh có lúc phấn khích vui vẻ quá, có lúc lại rơi vào trạng thái buồn chán cực độ. Ngoài ra, những người lên cơn hưng cảm nhưng không trải qua các giai đoạn trầm cảm cũng được xếp vào nhóm rối loạn lưỡng cực.

WHO ước tính có khoảng 45 triệu người trên toàn thế mắc chứng rối loạn này. Bác sĩ chẩn đoán bệnh bằng cáchxét nghiệm máu hoặc thực hiện các kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh.

Người bệnh rối loạn lưỡng cực cần điều trị bằng các loại thuốc ổn định tâm trạng hoặc thuốc chống co giật theo chỉ định của bác sĩ.

• Tâm thần phân liệt

Tâm thần phân liệt là một chứng rối loạn tâm thần nghiêm trọng. Người bệnh bị thay đổi, sai lệch trong nhận thức, cảm xúc, ngôn ngữ, có những hoạt động kì dị, lạ thường do ảo giác, hoang tưởng. Người bệnh có suy nghĩ và hành vi cực kỳ rối loạn.

Bác sĩ thường điều trị bằng cách kết hợp sử dụng thuốc chống loạn thần và hồi phục chức năng tâm lý, xã hội cho bệnh nhân.

• Sa sút trí tuệ (chứng mất trí nhớ)

Sa sút trí tuệ là thuật ngữ chung chỉ tình trạng suy giảm chức năng ghi nhớ hoặc mất trí nhớ. Người bệnh cũng có thể suy giảm khả năng sử dụng ngôn ngữ, kỹ năng giải quyết vấn đề và tư duy. Chứng sa sút trí tuệ do nhiều loại bệnh và chấn thương ảnh hưởng đến não như bệnh Alzheimer hoặc đột quỵ.

Đáng buồn là hiện tại vẫn chưa có cách chữa khỏi bệnh sa sút trí tuệ. Đây là dạng bệnh tiến triển, nghĩa là nó sẽ trở nên ngày càng tồi tệ hơn theo thời gian. Tuy nhiên, sử dụng một số loại thuốc được bác sĩ chỉ định có thể sẽ cải thiện tạm thời các triệu chứng như mất trí nhớ và lú lẫn.

• Thiểu năng trí tuệ

Thiểu năng trí tuệ còn gọi là rối loạn phát triển trí tuệ hoặc chậm phát triển trí tuệ. Đây là một loại rối loạn phát triển hình thành từ trước 18 tuổi. Người bệnh có những hạn chế trong hoạt động trí tuệ và hành vi thích ứng.

Người bị thiểu năng trí tuệ thường được xác định thông qua việc thực hiện các bài kiểm tra IQ. Điểm số IQ càng thấp càng thể hiện người bệnh có sự hạn chế trong các hoạt động trí tuệ và hành vi thích ứng (kỹ năng thực tế hàng ngày như chăm sóc bản thân, giao tiếp xã hội và kỹ năng sống).

• Hội chứng tự kỷ cũng là dạng bệnh tâm lý thần kinh thường gặp

Rối loạn tự kỷ (ASD) là một khiếm khuyết trong hành vi giao tiếp, tiếp xúc với các mối quan hệ xã hội. Theo WHO, các rối loạn tự kỷ thường khởi phát từ thời thơ ấu nhưng có xu hướng kéo dài đến tuổi trưởng thành.

Hội chứng này gây suy giảm hoặc chậm phát triển các chức năng liên quan của hệ thần kinh trung ương. Người bệnh thường gặp khó khăn khi giao tiếp hoặc khó khăn để hiểu cảm xúc của người khác và thể hiện cảm xúc của chính mình. Họ tránh giao tiếp bằng mắt và luôn muốn ở một mình. Người bị rối loạn tự kỷ rất cần sự chăm sóc đúng cách của gia đình.

Trước khi điều trị, bác sĩ cần biết rõ những yếu tố khiến người bệnh đau khổ hoặc hạnh phúc. Bác sĩ cũng có thể đưa ra nhiều câu hỏi để nắm rõ hơn về môi trường có lợi cho quá trình điều trị cho bệnh nhân.

• Rối loạn tăng động/giảm chú ý (ADHD)

Bệnh rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD) bao gồm sự kết hợp của hiếu động thái quá, bốc đồng hoặc khó tập trung, chú ý. Người mắc bệnh này có các triệu chứng xuất hiện từ trước năm 12 tuổi và chúng có tác động tiêu cực đến hoạt động xã hội hoặc học tập. Trạng thái tăng động ở người trưởng thành có thể giảm, nhưng người bệnh vẫn phải đối diện với cơn bốc đồng và khó chú ý

• Bệnh tâm lý tâm thần: Rối loạn giao tiếp

Những rối loạn này ảnh hưởng đến khả năng sử dụng, hiểu hoặc phát hiện ngôn ngữ và lời nói. Rối loạn giao tiếp gồm bốn dạng phụ khác nhau: rối loạn ngôn ngữ, rối loạn âm thanh lời nói, rối loạn lưu loát khởi đầu ở thời thơ ấu (nói lắp) và rối loạn giao tiếp xã hội.

Hiện tại, phần lớn các bệnh về tâm lý thần kinh vẫn chưa có cách phòng tránh. Điều tốt nhất để giảm các yếu tố nguy cơ gây bệnh là thường xuyên có các hoạt động bổ ích như: tập thể dục, vận động cơ thể, ăn ngủ khoa học, hạn chế các căng thẳng trong cuộc sống, không sử dụng các chất kích thích, gây nghiện…

Vì sao cuộc sống hiện đại mọi người lại dễ mắc bệnh liên quan đến tâm lý, thần kinh?

Hình minh họa

Hiện này có trên 50% bệnh nhân tâm thần đều do nguyên nhân liên quan đến tâm lý như: Các chứng trầm cảm, mất ngủ, rối loạn lo âu,... Yếu tố di truyền, kinh nghiệm sống, và các yếu tố sinh học đều có thể ảnh hưởng đến sinh hóa não liên quan đến bệnh tâm thần, do vậy người ta dễ mắc bệnh tâm thần. Một trong những nguyên nhân khiến cho con người dễ mắc bệnh tâm thần như:

Áp lực công việc và học tập

Nhịp sống hiện nay luôn đòi hỏi con người phải luôn phấn đấu, trau dồi những kỹ năng như ngoại ngữ, công nghệ thông tin,... để có thể cập nhật nhanh chóng những tri thức và kĩ năng mới. Do đó, giờ làm việc sẽ tăng lên dẫn tới chế độ sinh hoạt thất thường, cùng với áp lực, lo lắng bị đuổi việc, phá sản,... sẽ dẫn tới stress, tâm thần.

Đối với học sinh, sinh viên áp lực học tập cũng khiến cho trẻ nhanh chóng rơi vào các rối loạn hành vi, trầm cảm, lo âu. Thời gian học tăng lên, học trên trường, đi học thêm, tự học ở nhà,... khiến cho trẻ không có thời gian nghỉ ngơi, tìm tòi và khám phá thế giới xung quanh, không được giao tiếp xã hội, cuộc sống gò bó. Từ đó, sự học sẽ trở thành nỗi ám ảnh, sợ đến trường và dễ xuất hiện những rối loạn hành vi và ảnh hưởng đến sức khỏe tâm thần của trẻ.

Biến động trong cuộc sống

Những biến động trong cuộc sống như đổ vỡ tình cảm, thất bại trong kinh doanh, gia đình có người thân, bạn bè mất đột ngột,... cần đến sự bản lĩnh của con người để vượt qua những khó khăn trong cuộc sống. Tuy nhiên, một số người yếu đuối, phụ thuộc,... họ không thể vượt qua được, tình trạng stress kéo dài sẽ làm cho họ dễ mắc các rối loạn tâm thần hơn.

Sự khác biệt giữa các thế hệ trong gia đình

Cấu trúc gia đình ở thời hiện đại đã dường như thay đổi. Cách suy nghĩ, lối sống của thế hệ trước khác biệt rất nhiều với thế hệ trẻ. Tuy nhiên, người lớn thường có thói quen áp đặt suy nghĩ của mình lên con cháu. Do đó, sẽ dẫn tới mâu thuẫn và nếu không được giải quyết cả hai bên đều căng thẳng kéo dài. Lúc này stress, trầm cảm có thể xuất hiện.

Phụ nữ sau sinh

Tỷ lệ phụ nữ trầm cảm tăng gấp đôi so với nam giới, đặc biệt là ở phụ nữ sau sinh. Sau khi sinh, phụ nữ thường thay đổi nội tiết tố, hormone do đó tính cách cũng thay đổi. Hơn nữa, phụ nữ hiện nay ngoài thiên chức làm mẹ, làm vợ cũng gánh vác trách nhiệm công việc xã hội như nam giới, cùng với trách nhiệm gia đình, nuôi con áp lực tăng lên. Vì vậy, họ là đối tượng rất dễ bị trầm cảm sau sinh, tâm thần nếu không được người chồng san sẻ công việc gia đình.

Thanh Hà (tổng hợp)