Những dịch bệnh lớn trong lịch sử loài người

BỆNH DỊCH HẠCH 

Bệnh dịch hạch Justinian, còn gọi là “cái chết đen” bùng phát năm 541 sau công nguyên là đại dịch được gọi là đầu tiên được ghi nhận trong lịch sử loài người. Trong vòng 200 năm tiếp theo dịch hạch đã lấy đi sinh mạng của khoảng 100 triệu người khu vực Địa Trung Hải. Bệnh được đặt tên của Justinian hoàng đế của đế chế Đông La Mã, bệnh bắt nguồn từ Ethiopia lan rộng nhiều nước, cướp đi sinh mạng của hơn 5.000 người dân Châu Âu, Châu Phi trong thời gian ngắn. Bệnh do trực khuẩn Yersinia pestis gây ra, lưu hành trong động vật gặm nhấm như chuột, thỏ,... và được truyền sang người qua vết cắn của bọ chét ký sinh.

BỆNH DẠI

Bệnh dại được ghi nhận là một bệnh truyền nhiễm từ xưa, được mô tả từ rất lâu khoảng 3.000 năm. Bệnh trước đây không có thuốc chữa, người bị nhiễm sẽ chết sau vài ngày hoặcvài tuần. Cuối thể kỷ 19 vaccinephòng bệnh dại được LouisPasteur phát minh và cho tớinay tiêm vaccine phòng dại vẫnlà biện pháp duy nhất chữabệnh dại khi có động vật mangmầm bệnh cắn phải. Tuy nhiênphải tiêm vaccine khi triệuchứng chưa khởi phát, nếu đãxuất hiện triệu chứng thì khó qua khỏi.

BỆNH ĐẬU MÙA

Đậu mùa xuất hiện từ thời kỳ Ai Cập cổ đại, sau đó được loại trừ hoàn toàn nhờ tiêm chủng.Tỷ lệ tử vong của đậu mùa khoàng 30%, người khỏi bệnh chịu nhiều biến chứng và mang sẹo trên cơ thể suốt đời.Tại Châu Âu đậu mùa đã giết chết khoảng 60 triệu người trong thế kỷ 18. Năm 1980 Tổ chức Y tế thế giới (WHO) phát động chiến dịch tiêm vaccine toàn cầu thì đậu mùa bị tiêu diệt hoàn toàn.

BỆNH LAO

Bệnh Lao do vi khuẩn MycobacteriumTuberculosis (MTB) tấn công Phổi, Thận, Cột sống,... lây truyền qua không khí, tỷ lệ tử vong khoảng 80%.

Theo WHO số người chết vì bệnh lao chỉ sau HIV/AIDS, năm 2012 có 8,6 triệu người bị bệnh lao, tử vong khoảng 1,3 triệu. Ngày nay bệnh lao hiếm gặp tại các nước phát triển, người có miễn dịch yếu thường dễ mắc bệnh, do vậy cần thiết có sự đề phòng.

BỆNH SỐT RÉT

Bệnh sốt rét là căn bệnh nguy hiểm, đặc biệt xuất hiện ở các nước đang phát triển khu vực Châu Phi,.. theo WHO năm 2012 thế giới có khoảng 207 triệu ca sốt rét làm 627.000 người tử vong.

Sốt rét bị xóa sổ vào cuối thế lỷ 20, hiện nay còn lẻ tẻ xuất hiện nhưng không bùng phát bằng dịch bệnh.

BỆNH DỊCH TẢ

Bệnh dịch tả là bệnh nhiễm trùng cấp tính có nguồn gốc từ Ấn Độ từ nhiều thế kỷ trước lan sang Châu Âu khoảng năm1831. Triệu chứng bệnh tả là đau bụng, nôn và tiêu chảy, nguyên nhân do ăn phải thực phẩm bẩn, ô nhiễm nước. Bệnh được ghi nhận nhiều ở các nước đang phát triển, ảnh hưởng đến khoảng 5 triệu người trên khắp  thế giới và gây ra khoảng 130.000 người tử vong mỗi năm.

CÚM TÂY BAN NHA

Theo các nhà khoa học Châu Âu thì cúm Tây Ban Nha là bệnh dịch tồi tệ xảy ra vào thế chiến thứ nhất lây lan khoảng 500 triệu người làm cho 100 triệu người tử vong trong hai năm 1918-1919. Cúm Tây Ban Nha được đặt tên theo quốc gia ghi nhận.

BỆNH BẠI LIỆT

Là bệnh cấp tính do virus lây truyền qua đường tiêu hóa ảnh hưởng đến hệ thần kinh có thể gây liệt và tử vong. Bệnh bùng phát vào những năm 1940 tại Châu Âu, Bắc Mỹ, New Zealand. Hiện bệnh đã có vaccine hiệu quả phòng ngừa đến 90%, với hy vọng được loại trừ hoàn toàn.

BỆNH EBOLA

Bệnh do Virus Ebola hay còn gọi là sốt xuất huyết Ebola, là bệnh truyền nhiễm hiếm gặp nhưng nghiêm trọng, nguy cơ tử vong cao. Virus được truyền từ động vật hoang dã sang người và lây lan từ người sang người, tỷ lệ tử vong khoảng 50%. Tỷ lệ tử vong có thay đổi từ 25% đến 90% trong các vụ dịch trước đây

DỊCH SARS

Đây là hội chứng hô hấp cấp tính do một loại Corona - Virus gây ra có tên là SARS (SARS-COV). SARS được báo cáo lần đầu tiên ở Châu Á vào tháng 02-2003. Bệnh đã lan sang hơn 20 quốc gia ở Bắc Mỹ, Nam Mỹ, Châu Á và được ngăn chặn năm 2003. Hiện WHO vẫn đang tiếp tục theo dõi tình hình dịch SARS trên toàn cầu.

DỊCH MERS - CoV

MERS là chữ viết tắt của cụm từ Middle East Respiratory Syndrome, có thể dịch là hội chứng hô hấp Trung Đông xảy ra năm 2012. MERS lây truyền từ người sang người trong vùng dịch môi trường bệnh viện và các cơ sở chăm sóc sức khỏe. Theo số liệu từ tháng 06/2012 đến tháng 06/2019 đã có 2449 trường hợp được xác định dương tính với Virus MERS - CoV. Trong đó 84% được ghi nhận tại Ả Rập Xê út, đã lây lan đến 27 quốc gia thuộc khu vực Trung Đông, Bắc Phi, Châu Âu, Châu Á, Châu Mỹ. Đến tháng  01/2019 trên toàn thế giới có 845 ca tử vong do MERS chiếm 34,5% số ca nhiễm bệnh.

DỊCH COVID-19

Là bệnh viêm phổi cấp với tác nhân là virus SARS-CoV-2 đang diễn ra trên phạm vi toàn cầu. Khởi nguồn vào cuối tháng 12 năm 2019 với tâm dịch đầu tiên được ghi nhận tại thành phố Vũ Hán thuộc miền Trung, Trung Quốc, bắt nguồn từ một nhóm người mắc viêm phổi không rõ nguyên nhân.

Đại dịch COVID-19 đang hoành hành đến 219 quốc gia và vùng lãnh thổ. Từ cuối năm 2019 đến nay đã có gần 93 triệu người bị nhiễm với gần 2 triệu người tử vong. WHO cảnh báo đại dịch COVID-19 năm 2021 có thể gay go hơn năm ngoái trong lúc biến thể của virus gây COVID-19 lây lan nhanh ở nhiều nước.

BS Nguyễn Xuân Lam 

Phòng khám ĐKQT Yersin - Nguyên Trưởng khoa truyền nhễm BV Hải Quân (5/8&1/5)