Trị liệu là chìa khoá trong điều trị viêm quanh khớp vai thể đông cứng

Các bác sĩ ước tính rằng từ 2 – 5% người trưởng thành gặp phải tình trạng đông cứng khớp vai tại bất kỳ thời điểm nào. Hầu hết những người bị đông cứng khớp vai theo từng giai đoạn và bị đau cơ hoặc khớp dai dẳng, cùng với cứng khớp trong vài tháng.

Khi đông cứng khớp vai kéo dài đến hàng năm nếu không được điều trị, có thể khiến bệnh nhân khó vận động thực hiện các hoạt động cuộc sống bình thường khó khăn, đau đớn và suy giảm sức khỏe tổng thể. Thông thường, tình trạng đau khớp vai, đau vai gáy càng kéo dài thì khả năng vận động càng bị hạn chế. Điều này chỉ có xu hướng làm cho tình trạng bệnh trở nên tồi tệ hơn về lâu dài.

Điều trị sớm viêm quanh khớp vai thể đông cứng bằng cách tập luyện, kéo giãn và các ứng dụng chống viêm tự nhiên có thể giúp kiểm soát các triệu chứng và ngăn ngừa tình trạng cứng khớp. Các phương pháp tập vận động, vật lý trị liệu kéo giãn vai là nền tảng của việc điều trị đông cứng khớp vai.

Người lớn tuổi và những người mắc các bệnh lý khác liên quan đến mức độ viêm cao (như bệnh tiểu đường hoặc các vấn đề về tuyến giáp), có nhiều khả năng đông cứng khớp vai, vì vậy việc kiểm soát các tình trạng này thông qua lối sống lành mạnh cũng giúp giảm nguy cơ biến chứng.

Các triệu chứng đông cứng khớp vai

Các triệu chứng phổ biến nhất của đông cứng khớp vai bao gồm:

• Cứng trong và xung quanh vai, điều này thường xảy ra ở một vai tại một thời điểm và nhiều khả năng sẽ tái phát ở cùng một vai. Tuy nhiên, cũng có những người bị đông cứng ở một bên vai cũng có khoảng 20 - 30% khả năng phát triển ở vai còn lại.
• Đau cơ, khớp, xương ở xung quanh vai hoặc cánh tay.
• Phạm vi chuyển động hạn chế.
• Gặp khó khăn khi di chuyển và sử dụng vai hoặc cánh tay một cách bình thường (chẳng hạn như khó với đồ vật, mặc quần áo, lái xe, cầm đồ vật trước mặt, xách đồ…).

Đa số các trường hợp đông cứng khớp vai thường phát triển dần dần, với các triệu chứng nặng dần trong vài tuần hoặc vài tháng. Các bác sĩ thường phân loại sự tiến triển của đông cứng khớp vai thành 3 - 4 giai đoạn, mỗi giai đoạn thường kéo dài từ 1 - 3 tháng và gây ra các mức độ đau và cứng khác nhau. Các triệu chứng của đông cứng khớp vai phụ thuộc vào giai đoạn của bệnh.  Giai đoạn tiền đông cứng (1), giai đoạn đang đông cứng (2), giai đoạn đông cứng (3) và giai đoạn tan (rã) đông cứng (4). Trong giai đoạn 2, cử động của vai bị hạn chế và vùng xung quanh vai bắt đầu gây ra những cơn đau đáng chú ý. Cơn đau có thể giảm trong giai đoạn 2, nhưng độ cứng thực sự có thể bắt đầu vào thời điểm này và thậm chí trở nên nghiêm trọng. Giai đoạn 3 có đặc điểm là vai bị cứng, nhưng khi nghỉ ngơi thì không còn đau nữa. Độ dày và xơ của bao vai hạn chế phạm vi chuyển động và gây đau khi kéo hoặc vươn vai. Trong giai đoạn 4, phạm vi chuyển động của vai có thể được cải thiện, nhưng cơn đau vẫn có thể xuất hiện, đặc biệt là vào ban đêm hoặc khi tạo áp lực lên ổ vai.

Những phương pháp điều trị tự nhiên để điều trị đông cứng khớp vai

Một số bác sĩ chọn cách điều trị những trường hợp rất đau của đông cứng khớp vai bằng steroid (như corticosteroid), thuốc tê, thuốc giảm đau chống viêm NSAID hoặc thậm chí là phẫu thuật nội soi để nới lỏng bao khớp bị viêm. Khi cơn đau trở nên nghiêm trọng, bệnh nhân có thể tạm thời sử dụng thuốc giảm đau để tình trạng dễ chịu hơn. Tuy nhiên, cuối cùng, chúng ta vẫn cần tập trung vào việc giải quyết gốc rễ bệnh để ngăn cơn đau quay trở lại.

Phương pháp tự nhiên để điều trị đông cứng khớp vai bao gồm việc cải thiện dần phạm vi chuyển động thông qua thực hành các bài tập an toàn và có mục tiêu, kéo giãn vai, sử dụng các phương pháp điều trị giảm đau tự nhiên và giảm viêm. 

Chườm ấm và kéo căng vai

Trước khi bắt đầu các bài tập vai cho bệnh nhân đông cứng khớp vai, hãy chườm ấm vai để tăng cường cung cấp máu ở vùng bị ảnh hưởng và ngăn ngừa chấn thương thêm. Kiên nhẫn là chìa khóa quan trọng khi điều trị viêm quanh khớp vai, vì vậy bệnh nhân cần dành thời gian để chữa lành. Mục tiêu là nhẹ nhàng, an toàn và dần dần khiến vai di chuyển trở lại, nhưng điều này đôi khi có thể mất đến hàng tháng.

Một số cách hiệu quả nhất để kéo giãn và làm ấm vai bao gồm chườm nóng bằng gối thảo dược hoặc chiếu đèn hồng ngoại trong vòng 10 - 15 phút, ngâm tắm với thảo dược và bắt đầu nhẹ nhàng di chuyển vai theo chuyển động tròn nhỏ (tự tập hoặc có sự hỗ trợ của kỹ thuật viên trị liệu).

Trong khi tập vận động khớp vai, bệnh nhân cần tập trung vào tình trạng căng và đau nhẹ, nhưng không nên tập quá mức. Một cách tốt để đánh giá cường độ là chú ý đến cơn đau nhức sau khi tập xong, cơn đau sẽ dịu và hết sau khoảng 15 phút. Sau đó, cần thư giãn và thả lỏng cơ. Để tập chuyển động linh hoạt hơn cho đông cứng khớp vai khớp, cần thử tập từ từ một số động tác kéo giãn vai đơn giản sau 2 - 3 lần mỗi ngày:

Ngồi hoặc nằm xuống và nâng cánh tay thẳng lên trên;

Thực hành xoay cánh tay từ bên ngoài bằng cách mở và đóng cánh tủ hoặc cửa;

Nằm ngửa và tạo hình chữ “T” bằng cách đưa cánh tay ra ngoài và xuống sàn.

Các bài tập để cải thiện vận động của vai

Sau khi làm ấm vai bị cứng, bệnh nhân nên tập loạt bài tập vai - cánh tay được mô tả dưới đây. Kéo và di chuyển vai đến mức cảm thấy căng nhẹ. Trong vài tuần đầu tiên, hãy tập luyện để cải thiện tính linh hoạt và khả năng vận động, sau đó bệnh nhân có thể chuyển sang các bài tập cải thiện sức mạnh của vai.

Kéo căng con lắc: Thư giãn vai ở tư thế đứng; để cánh tay bên vai bị bệnh bị treo xuống. Bắt đầu xoay cánh tay theo vòng tròn nhỏ khoảng 10 lần mỗi hướng. Làm động tác này một lần mỗi ngày để bắt đầu và giảm dần khi bệnh nhân bắt đầu nhận thấy tình trạng cứng khớp. Bệnh nhân cũng có thể tập thêm với tạ 1-2 kg hoặc tăng đường kính xoay cánh tay. Điều này mở thêm giới hạn chuyển động vai nhiều hơn.

Kéo căng khăn: Lấy một chiếc khăn nhỏ (dài khoảng 1 mét) và dùng tay giữ từng bên, đưa khăn ra sau lưng và dùng tay kia nắm lấy đầu khăn ngược lại. Kéo cánh tay trên lên trên để kéo căng vai của bệnh nhân, đồng thời kéo cánh tay còn lại xuống. Thực hiện động tác này từ 10 đến 20 lần mỗi ngày.

Đi bộ bằng ngón tay: Đứng trước tường với các đầu ngón tay trên tường ngang hông, giữ cho cánh tay hơi cong. Từ từ đi các ngón tay lên tường, cố gắng kéo dài cánh tay lên trên hết mức có thể. Lặp lại từ đầu và thực hiện 10 đến 20 lần mỗi ngày.

Tầm với của cơ thể: Sử dụng cánh tay bình thường cầm cánh tay bên bị bệnh ở khuỷu tay và nâng lên và ngang cơ thể để bệnh nhân có thể giữ một cánh tay duỗi thẳng trong 15 - 20 giây. Thực hiện động tác này 10 đến 20 lần mỗi ngày.

Căng da vùng nách:  Đặt cánh tay bên bị bệnh lên giá cao ngang ngực (lựa chọn mặt phẳng phù hợp để đặt tay). Hơi uốn cong và duỗi thẳng đầu gối của bệnh nhân để mở nách, chuyển sang tư thế ngồi xổm và cúi người sâu hơn một chút mỗi lần, thực hiện tối đa 20 lần mỗi ngày.

Xoay ra ngoài và vào trong:  Các bài tập tăng cường sức mạnh và xoay người này sử dụng thêm sức đề kháng và nên được thực hiện khi khả năng vận động được cải thiện và cơn đau giảm. Trước tiên, hãy đảm bảo rằng bệnh nhân đã được chườm ấm và kéo căng phần vai bị ảnh hưởng. Để có sức mạnh và khả năng xoay người ra ngoài, hãy giữ dây tập cao su giữa hai tay và xoay phần dưới của cánh tay bị ảnh hưởng ra ngoài từ 15 đến 20 lần. Để xoay vào trong, móc một đầu của dây tập cao su quanh tay nắm cửa và kéo dây về phía cơ thể bệnh nhân từ 15 - 20 lần mỗi ngày.

Vật lý trị liệu

Mặc dù các bài tập được mô tả ở trên có thể thực hiện tại nhà, nhưng tốt nhất vẫn nên có sự hướng dẫn của nhân viên y tế trị liệu và cần kết hợp thêm các phương pháp vật lý trị liệu. Có thể chỉ định các bài tập và giãn cơ cụ thể để cải thiện phạm vi chuyển động, sức mạnh và tính linh hoạt của người bệnh theo liệu trình từ 10 – 15 ngày.

Giảm đau bằng thảo dược

Tập vận động và vật lý trị liệu để tăng sự mở dần dần phần đông cứng khớp vai của bệnh nhân là chìa khóa để điều trị bệnh. Tuy nhiên, điều này có thể gây ra đau đớn và khó chịu. Bệnh nhân có thể giúp kiểm soát cơn đau một cách tự nhiên bằng các phương pháp điều trị tự chế toàn diện cho đông cứng khớp vai như tinh dầu thảo dược.

Sử dụng tinh dầu xoa bóp thảo dược trên vai bị ảnh hưởng của bệnh nhân để tăng cường tuần hoàn, giảm viêm và giảm đau. Liệu pháp xoa bóp, vật lý trị liệu và châm cứu cũng có thể giúp tiêu sưng và cải thiện phạm vi chuyển động.

Giảm viêm và ngăn ngừa các biến chứng

Để giúp kiểm soát tình trạng viêm lâu dài và ngăn ngừa chấn thương tái phát, hãy tập trung vào chế độ ăn uống chữa bệnh và dùng các chất bổ sung chống viêm để nhanh chóng phục hồi. Các chất bổ sung chống viêm và các loại thảo dược bao gồm: nghệ, axit béo omega-3, magie và CoQ10… cũng như các bài thuốc y học cổ truyền có tác dụng hoạt huyết, tiêu viêm, chỉ thống.

Thực phẩm giúp chống viêm bao gồm tất cả các loại rau tươi và trái cây, thực phẩm giàu probiotic (sữa chua, kombucha, kefir và dưa muối), trứng cá thịt hữu cơ và chất béo lành mạnh như quả hạch, hạt, quả bơ, dừa và dầu ô liu. Cũng cố gắng hạn chế các yếu tố khác góp phần gây viêm, chẳng hạn như mức độ căng thẳng về tinh thần, thừa cân hoặc béo phì, ngồi trong thời gian dài, hút thuốc lá, tiếp xúc với hóa chất độc hại.

Đông cứng khớp vai là do cơ quanh vai kém vận động và linh hoạt, cùng với tình trạng viêm bao khớp, bao khớp và dây chằng. Bởi vì tình trạng viêm liên quan đến đông cứng khớp vai bắt đầu bằng cách gây đau, thường khiến hạn chế cử động, lâu dần dẫn đến dính khớp càng gây hạn chế vận động. Theo cách này, đông cứng khớp vai đôi khi trở thành một vòng luẩn quẩn: Cơn đau ban đầu và giảm khả năng vận động gây ra cứng khớp, điều này chỉ gây ra giảm khả năng vận động và đau hơn nữa. Đây chính là lý do tại sao cần phải điều trị toàn diện trị liệu kéo giãn, vận động, giảm viêm, chống đau mà không chỉ đơn thuần mỗi việc uống thuốc.

TS. Lương y Phùng Tuấn Giang 

Chủ tịch Viện Nghiên cứu Phát triển y dược cổ truyền Việt Nam

Chủ nhiệm Nhà thuốc Thọ Xuân Đường