Việt Nam có tỉ lệ ghép tạng cao nhất Đông Nam Á

Ngày 5/3, Bộ Y tế, Trung tâm Điều phối quốc gia về ghép bộ phận cơ thể người và các đơn vị phối hợp tổ chức Hội thảo "Tăng cường vai trò truyền thông, vận động hiến tặng mô, tạng từ người hiến sau khi chết/chết não".

Chia sẻ tại Hội thảo, GS.TS. Trần Văn Thuấn cho hay, ghép mô, tạng là thành tựu y học quan trọng, giúp cứu sống và cải thiện chất lượng sống cho hàng nghìn người bệnh suy tạng giai đoạn cuối. Sau hơn 30 năm, từ ca ghép thận đầu tiên năm 1992, Việt Nam đã làm chủ công nghệ với hơn 9.300 ca ghép thành công tại 28 bệnh viện trên cả nước. "Những ca ghép phức tạp như ghép phổi tại Bệnh viện Phổi Trung ương hay ghép tim - gan đồng thời tại Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức cho thấy trình độ y học Việt Nam tiệm cận thế giới", GS.TS. Trần Văn Thuấn nhận định.

Các đại biểu tham dự Hội thảo

Tuy nhiên, Thứ trưởng Bộ Y tế cho rằng, nguồn hiến tạng từ người chết/chết não vẫn khan hiếm, trong khi nhu cầu ghép tạng ngày càng tăng. Việt Nam có tỉ lệ ghép tạng cao nhất Đông Nam Á (hơn 1.000 ca/năm) nhưng tỉ lệ hiến tạng sau chết lại thuộc nhóm thấp nhất thế giới. Hàng nghìn người bệnh vẫn chờ đợi, nhiều người không có cơ hội vì thiếu nguồn hiến. Nguyên nhân chủ yếu do nhận thức cộng đồng còn hạn chế, công tác truyền thông, vận động chưa thực sự hiệu quả.

Nhận thức rõ tầm quan trọng của vấn đề này, Đảng, Nhà nước và Bộ Y tế đã và đang triển khai nhiều chính sách, chương trình nhằm khuyến khích và tạo điều kiện thuận lợi cho việc hiến tặng mô, tạng. Thực hiện lời hiệu triệu của Thủ tướng Chính phủ vào ngày 19/5/2024, hàng chục bệnh viện tổ chức Lễ phát động đăng ký hiến tặng mô, tạng sau chết và thành lập các Chi hội vận động hiến mô, bộ phận cơ thể người được ra đời, không chỉ ở các cơ sở y tế công lập mà các cơ sở y tế tư nhân cũng tham gia vô cùng mạnh mẽ. Số lượng người đăng ký hiến mô, tạng sau chết đã cao gấp nhiều lần tổng số người đăng ký những năm trước đó, và con số thực tế ghi nhận được trong năm 2024, số người bệnh hiến tạng sau chết là 41 ca, đây là con số kỷ lục của Việt Nam tính đến thời điểm hiện tại.

GS.TS. Trần Văn Thuấn chia sẻ tại Hội thảo

Bên cạnh đó, Bộ Y tế cũng đã và đang quyết liệt chỉ đạo để từng bước hoàn thiện hệ thống cơ chế, chính sách nhằm thúc đẩy hoạt động hiến, lấy, ghép mô tạng phát triển mạnh mẽ và bền vững. Cụ thể hóa, trong năm 2024, Bộ Y tế đã ban hành Hướng dẫn chuyên môn kỹ thuật về hiến, lấy, ghép, vận chuyển, bảo quản và chăm sóc sau ghép gan từ người hiến sống và từ người hiến chết não; và vào những ngày cuối năm 2024, Thông tư số 48 quy định về đăng ký ghép và nguyên tắc điều phối, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người hiến sau khi chết ra đời để hướng dẫn, cụ thể hóa cũng như vận động việc hiến mô, tạng sau khi chết...

Tuy nhiên, theo Thứ trưởng Bộ Y tế, vẫn còn những khoảng trống cần được lấp đầy. Hiện nay, chưa có cơ chế, chính sách rõ ràng cho hoạt động tư vấn hiến tặng mô, tạng từ người chết não, chết tim. Chỉ một số bệnh viện thành lập được tổ tư vấn, vận động hiến tạng do chưa có chế độ đãi ngộ phù hợp. Công tác truyền thông dù đã được đẩy mạnh nhưng chưa đủ rộng và hiệu quả, nhiều người dân vẫn e ngại, hiểu biết hạn chế, thậm chí lo ngại về tâm linh, đạo đức.

Ở nhiều nước phát triển, tư vấn hiến tặng mô, tạng tại bệnh viện là một phần quan trọng trong hệ thống y tế. Đội ngũ tư vấn được đào tạo bài bản, hưởng chế độ đãi ngộ hợp lý, giúp gia đình người bệnh hiểu rõ ý nghĩa nhân văn của hiến tạng và đưa ra quyết định đúng đắn. Đây là mô hình Việt Nam cần nghiên cứu, áp dụng phù hợp.

Bên cạnh truyền thông, cần sự phối hợp chặt chẽ giữa ngành Y tế, các tổ chức xã hội, tôn giáo và đặc biệt là bệnh viện – nơi tiếp cận trực tiếp với người bệnh. Những câu chuyện về người hiến tạng và người bệnh được ghép tạng thành công cần được lan tỏa mạnh mẽ, tạo động lực thúc đẩy phong trào hiến tặng mô, tạng phát triển bền vững.

GS.TS. Trần Văn Thuấn cho rằng, để có thể lấp đầy những khoảng trống này, trước mắt cần tập trung vào một số giải pháp trọng tâm:

Thứ nhất, Bộ Y tế sẽ nghiên cứu, đề xuất các cơ chế, chính sách cụ thể để hỗ trợ, tạo điều kiện cho các tổ chức, bệnh viện thành lập đội ngũ tư vấn hiến tặng mô, tạng, đảm bảo có chế độ đãi ngộ phù hợp, giúp họ yên tâm công tác.

Thứ hai, tăng cường hợp tác quốc tế để học hỏi kinh nghiệm từ các quốc gia có hệ thống hiến tặng mô, tạng phát triển, đồng thời xây dựng các chương trình đào tạo chuyên sâu về tư vấn hiến tạng.

Thứ ba, đẩy mạnh công tác truyền thông, tuyên truyền theo hướng đa dạng hóa hình thức, tận dụng các nền tảng công nghệ số, mạng xã hội, các kênh truyền hình, báo chí để lan tỏa thông điệp về hiến tạng, giúp thay đổi nhận thức cộng đồng một cách bền vững.

Thứ tư, xây dựng mạng lưới kết nối giữa các bệnh viện có thực hiện ghép tạng để chia sẻ thông tin, kinh nghiệm, đồng thời phối hợp với các tổ chức tôn giáo, đoàn thể, nhằm tạo sức lan tỏa mạnh mẽ hơn trong xã hội.

PGS.TS. Nguyễn Thị Kim Tiến chia sẻ tại Hội thảo

Tại Hội thảo, PGS.TS. Nguyễn Thị Kim Tiến, Chủ tịch Hội Vận động hiến mô, bộ phận cơ thể người Việt Nam cho biết, đến nay, số lượng người đăng ký hiến mô, tạng sau chết não là 102.759 người, cao hơn nhiều so với trước đó. Người dân dễ dàng đăng ký hiến tạng được thực hiện online qua đường link: vnhot.vn; hotline: 0915060550.

"Trong năm 2024, số người hiến tạng sau chết não là 41 ca, đây là con số kỷ lục của Việt Nam tính đến thời điểm hiện tại. 3 năm trước đó, cả nước chỉ có 36 trường hợp hiến tạng sau chết não", PGS.TS. Nguyễn Thị Kim Tiến thông tin. Đồng thời, bà cũng đề xuất, cần có chính sách ưu đãi, khen thưởng và vinh danh những gia đình đồng ý hiến tạng của người thân sau chết não; Cần hỗ trợ tâm lý, cung cấp dịch vụ tư vấn để giúp gia đình người hiến hiểu và chấp nhận quyết định hiến tạng. Bên cạnh đó cần có ngày hiến tạng Việt Nam và tăng cường tri ân các gia đình hiến tạng của người thân chết não.

Phát biểu tại hội thảo, PGS.TS. Đồng Văn Hệ, Giám đốc Trung tâm Điều phối Quốc gia về ghép bộ phận cơ thể người cho biết: “Hai tháng đầu năm 2025, cả nước có 16 ca chết não hiến tạng, trong khi từ năm 2022 đến 2023, cả nước chỉ có 14 ca/năm. Con số này đang tăng nhanh kỷ lục. Trước năm 2022, chỉ có 5 bệnh viện thực hiện ghép mô tạng từ người cho chết não, thì hiện đã có 18 bệnh viện thực hiện. Thành quả này nhờ hệ thống pháp luật, văn bản dưới luật hỗ trợ; hệ thống y tế các bệnh viện quan tâm và nhiều người tự nguyện hiến”.

PGS.TS. Đồng Văn Hệ cho biết thêm, dự kiến trong năm nay, sẽ thực hiện sửa đổi, bổ sung Luật Hiến mô tạng 2026. Trong đó cho phép người chết tim hiến tạng. Đồng thời hoàn thiện và trình Bộ Y tế ban hành các quy định về tiêu chí đưa vào danh sách chờ ghép quốc gia; tiêu chí cấp cứu của người chờ ghép tim, gan, phổi, tụy, thận… và họp hội đồng điều phối định kỳ.

Thu Trang