Cảnh giác với ho gà và viêm màng não mô cầu

Nguyên nhân của bệnh ho gà

Ho gà là bệnh nhiễm khuẩn cấp tính đường hô hấp do vi khuẩn Bordetella pertussis gây ra, có khả năng lây lan cực kỳ nhanh chóng qua giọt bắn khi người bệnh ho hoặc hắt hơi. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm có khoảng 24 triệu ca mắc ho gà và 160.000 ca tử vong trên toàn cầu, chủ yếu ở trẻ nhỏ.

Trẻ em có triệu chứng ho gà (Ảnh minh họa) 

Tại Việt Nam, Cục Y tế dự phòng ghi nhận số ca mắc ho gà đang có xu hướng gia tăng trở lại trong năm 2024-2025, đặc biệt tại các đô thị lớn và vùng có tỷ lệ tiêm chủng thấp.

Bệnh có thể gặp ở mọi lứa tuổi, nhưng nhóm dễ tổn thương nhất là trẻ dưới 1 tuổi vì chưa tiêm đủ các mũi vaccune cơ bản. Ở trẻ nhỏ, ho gà không chỉ gây ho từng cơn dữ dội, kéo dài nhiều tuần liền, mà còn có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm như viêm phổi, co giật, ngừng thở, tổn thương não, thậm chí tử vong. Ước tính, cứ 5 trẻ dưới 6 tháng mắc ho gà thì 1 trẻ phải nhập viện điều trị tích cực.

Triệu chứng điển hình và diễn biến

Ho gà thường bắt đầu âm thầm, dễ bị nhầm lẫn với cảm cúm thông thường. Trong giai đoạn khởi phát (kéo dài khoảng 1 tuần), trẻ có thể bị sốt nhẹ, ho húng hắng, chảy nước mũi… 

Tuy nhiên, sau 7-14 ngày, bệnh nhanh chóng chuyển sang giai đoạn toàn phát với các triệu chứng đặc trưng và nguy hiểm hơn nhiều. Trẻ lúc này xuất hiện những cơn ho kịch phát, dồn dập và không thể kiểm soát, kéo dài liên tục từ 15 đến 20 cơn ho mỗi ngày, mỗi cơn có thể dài tới vài phút. Sau mỗi cơn ho, trẻ lớn thường phát ra tiếng hít sâu giống tiếng gà rít, một dấu hiệu đặc trưng của bệnh. Nguy hiểm hơn, ở trẻ dưới 6 tháng tuổi, tiếng rít này có thể không xuất hiện mà thay vào đó là biểu hiện tím tái, ngừng thở.

Theo WHO, khoảng 50 - 70% trẻ dưới 1 tuổi mắc ho gà phải nhập viện, trong đó có đến 20% gặp biến chứng nặng như viêm phổi, co giật, xuất huyết kết mạc, tổn thương não do thiếu ô-xy kéo dài và thậm chí tử vong nếu không được can thiệp kịp thời.

Viêm màng não mô cầu: Bệnh truyền nhiễm nguy hiểm

Viêm màng não mô cầu là bệnh nhiễm khuẩn cấp tính do vi khuẩn Neisseria meningitidis (não mô cầu khuẩn) gây ra. Tại Việt Nam, các tuýp huyết thanh thường gặp gồm A, B, C, Y và W-135. Bệnh lây qua đường hô hấp thông qua tiếp xúc trực tiếp với giọt bắn từ mũi, họng của người nhiễm hoặc người mang trùng không triệu chứng.

Đây là một trong những bệnh truyền nhiễm nguy kịch với tốc độ tiến triển cực nhanh, có thể gây tử vong chỉ trong vòng 24 giờ. Bệnh có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, nhưng thường gặp nhất ở trẻ nhỏ và thanh thiếu niên.

Triệu chứng sốt ở bệnh hân mắc viêm màng não mô cầu (Ảnh minh họa) 

Viêm màng não mô cầu: Dấu hiệu dễ nhầm, diễn tiến nguy kịch trong vài giờ

Viêm màng não mô cầu là bệnh nhiễm trùng nguy hiểm có diễn tiến rất nhanh. Giai đoạn đầu thường biểu hiện giống cảm cúm thông thường với các triệu chứng không đặc hiệu như sốt cao đột ngột, đau đầu dữ dội, buồn nôn, mệt mỏi. Chính vì vậy, bệnh dễ bị bỏ qua trong những giờ đầu tiên.

Tuy nhiên, chỉ sau vài giờ đến một ngày, bệnh có thể chuyển sang giai đoạn nguy kịch với các biểu hiện nặng như cứng gáy, sợ ánh sáng, rối loạn ý thức như lú lẫn, hôn mê. Một dấu hiệu đặc trưng là phát ban xuất huyết hình sao, màu tím sẫm, không mất đi khi ấn, thường xuất hiện ở vùng da mỏng và lan nhanh.

Nếu không được điều trị khẩn cấp bằng kháng sinh đặc hiệu, người bệnh có thể tử vong trong vòng 24 giờ. Dù được cứu sống, nhiều trường hợp vẫn phải đối mặt với các di chứng nặng nề như điếc, mù, bại liệt, tổn thương não hoặc thậm chí hoại tử dẫn đến cắt cụt chi.

Nếu không được điều trị kịp thời có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm (Ảnh minh họa) 

Vaccine - “lá chắn” hiệu quả trước bệnh truyền nhiễm nguy hiểm

Tiêm chủng đầy đủ và đúng lịch là biện pháp phòng ngừa hiệu quả, lâu dài trước các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm như ho gà và viêm màng não mô cầu. Vaccine phòng ho gà thường nằm trong các mũi tiêm phối hợp 5 trong 1 hoặc 6 trong 1, được tiêm cho trẻ từ 2 tháng tuổi trở lên.

Với viêm màng não mô cầu, hiện Việt Nam đã có vaccine ngừa các tuýp phổ biến gồm A, C, Y, W-135 và B. Tùy loại, trẻ có thể bắt đầu tiêm từ 6 hoặc 9 tháng tuổi. Người lớn, đặc biệt là phụ nữ mang thai hoặc sau sinh, cũng nên tiêm nhắc lại để duy trì miễn dịch bảo vệ tối ưu.

Bên cạnh vaccine, việc duy trì vệ sinh cá nhân, giữ môi trường sống sạch sẽ, tránh tiếp xúc gần với người bệnh và tăng cường sức đề kháng cũng đóng vai trò quan trọng. Những biện pháp này góp phần tạo nên “hàng rào” phòng vệ cộng đồng vững chắc, ngăn chặn sự lây lan của các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm.

Huỳnh Đạt (tổng hợp)