Ngày Thầy thuốc Việt Nam 27/2: Nguyên giảng viên Đại học 92 tuổi và hành trình cống hiến trọn đời cho y học

Cụ là người đã trải qua bao thăng trầm của lịch sử, từ thời chiến tranh đến hòa bình, từ Tây y đến Đông y, cuối cùng tìm thấy sự bình an trong đời sống thường ngày. Cụ ông Thành Xuân Nghiêm không chỉ là một người thầy, mà còn là một người cha và một triết gia trong cuộc sống.

Cụ Thành Xuân Nghiêm, nguyên giảng viên Trường Đại học Y tế Công cộng

Hành trình trở thành giảng viên Đại học Sư phạm Y học

Sinh ra trong một gia đình có truyền thống làm nghề y, cụ ông bước vào con đường y học từ rất sớm. Năm 1954, khi hòa bình lập lại, ông là một trong những sinh viên khóa đầu tiên của Trường Đại học Y Hà Nội (khóa 1954 - 1960). Sáu năm học tập gian khổ đã rèn giũa cụ ông trở thành một bác sĩ tận tâm. Sau khi tốt nghiệp, cụ ông được phân công công tác tại Hà Giang, nơi cách Hà Nội 317km, trong điều kiện vô cùng khó khăn. Ba năm ở vùng cao đã dạy ông bài học về sự kiên nhẫn và lòng yêu thương con người.

Sau đó, cụ ông Xuân Nghiêm chuyển về Thái Bình, nơi cụ ông giảng dạy tại Trường Y sĩ Thái Bình. Trong suốt 12 năm ở đây, cụ ông không chỉ truyền đạt kiến thức mà còn truyền cả niềm đam mê và trách nhiệm của một người giảng viên Sư phạm Y cho các thế hệ học trò. Sau này, trường được nâng cấp thành phân hiệu Đại học Y khoa Thái Bình và cụ ông tiếp tục cống hiến cho đến khi được chuyển về Hà Nội.

Khi về Hà Nội, cụ ông Xuân Nghiêm công tác gắn bó với Trường Cán bộ Quản lý Y tế (sau này là Trường Đại học Y tế Công cộng) cho đến khi nghỉ hưu vào năm 63 tuổi. Năm 1979-1980, dù biên giới phía Bắc đang có chiến sự, cụ ông vẫn được cử sang Liên Xô để học tập tại Moscow trong 9 tháng, đủ tiêu chuẩn nhận bằng Thạc sĩ Y tế Công cộng. Đặc biệt, trong chuyến đi này, cụ ông không chỉ tiếp thu kiến thức mà còn mang về 5 cuốn sách quý về Sư phạm Y học – một lĩnh vực còn rất mới tại Việt Nam, theo yêu cầu của Giáo sư Hoàng Đình Cầu, Thứ trưởng Bộ Y tế khi ấy.

Trở về nước, cụ ông tiếp tục đào tạo các bác sĩ và giảng viên y khoa trên khắp cả nước, giúp họ nâng cao kỹ năng giảng dạy – một mảng quan trọng nhưng chưa được chú trọng thời bấy giờ.

Dù đã nghỉ hưu, cụ ông tiếp tục sự nghiệp theo một cách khác: Trở thành cố vấn cho UNICEF về truyền thông và giáo dục sức khỏe. Một năm sau, cụ ông nhận được học bổng từ Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) để sang Mỹ học trong 3 tháng về “Vận động xã hội vì sức khỏe”, một lĩnh vực hoàn toàn mới ở Việt Nam. Khi trở về nước, UNICEF Hà Nội muốn ông làm việc chính thức, nhưng cụ ông từ chối và chỉ làm cố vấn độc lập. Từ đó, cụ ông tiếp tục công tác trong lĩnh vực y tế công cộng thêm 10 năm nữa, cho đến khi 75 tuổi. Cụ ông vẫn tiếp tục nhận lời mời và thực hiện công việc giảng dạy của mình với sự tâm huyết cho đến khi sức khỏe bị ảnh hưởng vào năm 85 tuổi.

Hai bên thông gia và truyền thống nghề y

Thật hiếm có ở Việt Nam có gia đình thông gia 3 thế hệ đều theo ngành Y như gia đình của hai cụ. Chúng ta càng thấy trân quý hơn những thế hệ gắn bó với nghề y đã có nhiều đóng góp cho sự nghiệp chăm sóc sức khỏe Nhân dân.

Gia đình cụ ông là một minh chứng cho sự tiếp nối truyền thống nghề y qua nhiều thế hệ. Vợ cụ ông là cụ bà Nguyễn Thị Thu (SN 1937), nguyên Trưởng khoa Tim Mạch - Bệnh viện Nhi Trung ương, một bác sĩ nhi khoa tài năng, đã công tác tại Bệnh viện Bạch Mai và sau này là Bệnh viện Nhi Trung ương. Con trai thứ hai của hai cụ là ông Thành Ngọc Minh cũng theo nghiệp y sau khi tốt nghiệp Trường Đại học Y Hà Nội từ năm 1992 và hiện là bác sĩ Cao cấp, Thầy thuốc Ưu tú - Trưởng khoa Tâm thần, Bệnh viện Nhi Trung ương. Ông Thành Ngọc Minh, vợ là BS. Bùi Thị Hồng Hoa, tốt nghiệp Đại học Y Hà Nội năm 1993 và hiện là Phó trưởng phòng Kế hoạch Tổng hợp, Bệnh viện Nhi Trung ương. Con trai thứ ba là lương y Thành Ngọc Thắng, sau khi tốt nghiệp Trường Y học Dân tộc Tuệ Tĩnh cũng mở phòng khám gia đình. 

Đặc biệt, hai cháu nội của hai cụ là Thành Minh Tuệ và Thành Tuệ Linh cũng theo ngành Y và đang làm việc và học tập tại các bệnh viện tiếp nối truyền thống gia đình. 

Không chỉ gia đình cụ ông Thành Xuân Nghiêm theo ngành Y mà gia đình bên cụ bà Nguyễn Kim Thu cũng có 3 thế hệ nối tiếp truyền thống gia đình. BS. Nguyễn Ngọc Độ là em bà Nguyễn Kim Thu tốt nghiệp Đại học Y khoa Hà Nội năm 1963, nguyên Trưởng khoa Gây mê hồi sức Bệnh viện Nam Định. BS. Nguyễn Ngọc Định là con BS. Nguyễn Ngọc Độ, tốt nghiệp Đại học Y Plenven Bungari, mở Bệnh viện tư tại TP. Plenven Bungari. BS. Ths. Nguyễn Quốc Hòa, tốt nghiệp Đại học Y Thái Bình, hiện là Ths Gây mê hồi sức, Bệnh viện Việt Pháp, TP. Hồ Chí Minh, vợ là bà Vũ Thị Nga, tốt nghiệp cử nhân Điều dưỡng, hiện là Điều dưỡng Bệnh viện Hùng Vương, TP. Hồ Chí Minh. Con trai BS. Nguyễn Ngọc Định là BS.TS. Đô Brômir Định Nguyễn, tốt nghiệp Đại học Y Plenven Bungari, học chuyên ngành Ngoại tim mạch ở Anh, Bác sĩ Bệnh viện TP. Plenven Bungari, hiện đang chờ xét duyệt học vị Phó Giáo sư.

Truyền thống hiếu học gia đình thông gia hai bên của hai cụ giống như một tấm gương, sự tử tế và ham học hỏi của thế hệ trước trở thành tấm gương phản chiếu, soi rọi cho những thế hệ sau trưởng thành và cứ thế họ tiếp nối...

Sự kết hợp Đông - Tây y để chữa bệnh

Sau hai lần tai biến, cụ ông buộc phải ngừng học tập, dù trước đó vẫn duy trì thói quen này. Nhờ sự cứu chữa của con trai út và phương pháp do một người bạn hướng dẫn, cụ ông dần hồi phục. Tuy nhiên, năm ngoái, cụ ông nhập viện vì hẹp động mạch vành, chịu những cơn đau dữ dội kéo dài. Việc điều trị bằng thuốc liều cao giúp cụ ông giảm đau, nhưng từ đó, tốc độ suy nghĩ và khả năng học tập của cụ ông chậm dần.  

Kể từ đó, cụ ông giảm bớt việc học và nghiên cứu để bảo đảm sức khỏe, chủ yếu dựa vào sự chăm sóc của gia đình và phương pháp chữa trị Đông y của con trai út. Dù học Tây y, cụ ông lại tìm thấy sự cân bằng và hiệu quả trong Đông y. Cụ ông chia sẻ: “Tôi tự chữa bệnh cho mình bằng Đông y và châm cứu. Người trực tiếp chữa cho tôi lại chính là con trai tôi”. Câu chuyện về việc cụ ông chữa khỏi bệnh loét dạ dày bằng Đông y là một minh chứng cho sự kết hợp hài hòa giữa hai nền y học. Cụ ông tin rằng, Đông y không chỉ chữa bệnh mà còn giúp con người tìm thấy sự cân bằng trong cuộc sống. 

Ngoài ra, cụ ông còn có tiền sử bệnh di truyền về cao huyết áp và loét dạ dày từ gia đình. Khi còn trẻ, cụ ông từng ba lần bị xuất huyết dạ dày, suýt phải phẫu thuật. Nhờ một thầy lang Đông y ở Bệnh viện Y học cổ truyền Trung ương kê đơn thuốc với quế và phụ tử – hai vị thuốc cực nóng nhưng phù hợp với cơ địa thể hàn của cụ ông – bệnh tình dần thuyên giảm. Từ đó đến nay, cụ ông không còn bị xuất huyết dạ dày, chỉ đôi lúc đau khi ăn uống thất thường.

Chế độ sinh hoạt khi tuổi đã cao của gia đình

Ở tuổi 92, người bác sĩ/giảng viên cao tuổi vẫn giữ được sự minh mẫn và tinh thần lạc quan. Cụ ông dành mỗi ngày một giờ để đọc sách, nghiên cứu và tập yoga. Mỗi ngày dành ít nhất một tiếng ngồi trước máy tính để đọc và nghiên cứu những điều mình thích. Dẫu tuổi tác ngày một cao, cụ ông vẫn giữ vẹn nguyên những ký ức không thể phai mờ. Chúng tôi đã rất bất ngờ khi ông chia sẻ rằng ông mắc các bệnh như tăng huyết áp, vấn đề về dạ dày và đặc biệt là Alzheimer. Cụ ông đã chia sẻ lại với chúng tôi vô cùng chi tiết, cùng mốc thời gian, từng câu chuyện: “Những câu chuyện trên toàn là ấn tượng không quên được của tôi, đến chết tôi cũng không thể quên được”.

Về phía cụ bà, cuộc đời bà gắn liền với chuyên khoa tim mạch. Nhưng chính công việc lại mang đến những rủi ro bất ngờ. Trong quá trình làm việc tại bệnh viện, cụ bà vô tình mang vi khuẩn gây bệnh thấp tim về nhà, khiến hai người con mắc bệnh. May mắn thay, họ được điều trị bằng penicillin cho đến khi khỏi hẳn. Tuy nhiên, bản thân cụ bà sau này cũng phải trải qua những biến cố sức khỏe. Cách đây vài năm, cụ bà phải đặt hai stent ở động mạch vành và năm ngoái, một cơn tai biến lại ập đến.

Hiện tại, bữa sáng của hai cụ đơn giản, không cầu kỳ, chỉ kiêng những thực phẩm ảnh hưởng đến dạ dày, mỡ máu và huyết áp. Họ không thường xuyên bổ sung thực phẩm chức năng, chỉ dùng khi cảm thấy cần thiết.

Câu chuyện của hai cụ là minh chứng cho thấy, đôi khi, chính công việc gắn bó cả đời lại mang đến những thử thách không ngờ. Nhưng hơn hết, đó là một hành trình đầy ý nghĩa, để lại những dấu ấn sâu đậm trong cuộc đời.

Cuộc đời – bài học lớn nhất

Cuộc đời ông là một hành trình dài của sự cống hiến, học hỏi và tìm kiếm sự an nhiên. Cụ ông không chỉ là một người giảng viên tận tâm với nghề mà còn là một tấm gương sáng về lòng nhân ái, sự khiêm tốn và tinh thần không ngừng học hỏi. Những giá trị mà cụ ông để lại sẽ mãi là nguồn cảm hứng cho các thế hệ sau.

Ở tuổi 92, cụ ông Thành Xuân Nghiêm lưu giữ những giá trị y đức cao đẹp. Cuộc đời cụ ông là một bản hùng ca lặng lẽ về sự kiên trì, lòng nhân ái và niềm tin vào sứ mệnh chữa lành. Những bài học cụ ông để lại không chỉ dành cho thế hệ bác sĩ, giảng viên tương lai, mà còn là lời nhắc nhở về tinh thần trách nhiệm và lòng trắc ẩn trong bất kỳ ngành nghề nào.

“Các con tôi luôn sống trong sạch. Gia đình chúng tôi tuy làm trong ngành y nhưng không ai giàu có. Tôi làm bảng gia phả thông gia 2 bên đều làm ngành y không vì mục đích gì khác, chỉ mong con cháu sau này nhìn vào mà tiếp nối truyền thống gia đình”, ông hân hoan nói.

Cụ ông cũng thường xuyên khuyên bảo các con, các cháu. Mong muốn của cụ ông là các con, các cháu được tự do phát triển bản thân. “Tôi cũng mong rằng sau này các con, các cháu đạt những danh hiệu còn cao hơn tôi”, ông chia sẻ.

Dù thời gian có trôi qua, ánh sáng từ sự cống hiến của cụ ông vẫn sẽ mãi lan tỏa – như một ngọn đèn dẫn lối cho những ai đang theo đuổi con đường y học, hay đơn giản, cho những ai tin vào sức mạnh của sự tận tâm.

Vân Hà - Nguyễn Trang