Nối mạch di sản cộng đồng: Khi sáng tạo gieo mầm trên nền văn hóa

Sự kiện do Hội đồng Anh Việt Nam phối hợp cùng Trung tâm Nghiên cứu và Phát huy giá trị Di sản văn hóa (CCH) và Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam tổ chức, không chỉ là một chương trình nghệ thuật đơn thuần, mà là diễn đàn cởi mở để đối thoại, học hỏi và đồng sáng tạo, lan tỏa thông điệp “Di sản sống – Sáng tạo chung – Lan tỏa rộng”.

Di sản không đứng yên – Di sản sống giữa cộng đồng

Khi nói đến di sản, người ta thường hình dung những công trình cổ, những hiện vật lưu giữ trong bảo tàng. Nhưng tại “Nối mạch di sản cộng đồng”, di sản hiện lên sống động – đó là màu chàm nhuộm trên vải, là hoa văn sáp ong khắc từ bàn tay phụ nữ Mông, là ánh mắt háo hức của những đứa trẻ người Thái khi cầm máy ảnh ghi lại văn hóa quê mình.

Quang cảnh sự kiện

Ba dự án tiêu biểu được trưng bày tại sự kiện chính là minh chứng rõ ràng nhất cho cách mà di sản có thể “sống” và tiếp tục lan tỏa giá trị:

Dự án tại Pà Cò, Mai Châu, Hòa Bình giúp phụ nữ Mông nâng cao năng lực nghề thủ công truyền thống bằng cách kết hợp kỹ thuật nhuộm chàm, vẽ sáp ong với thiết kế hiện đại. Được thực hiện bởi Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam và Học viện Thiết kế và Thời trang London, dự án không chỉ giúp sản phẩm thủ công trở nên hấp dẫn hơn với thị trường mà còn mang lại sinh kế bền vững cho chị em phụ nữ vùng cao.

Photovoice – Dự án của trẻ em người Thái bản Hoa Tiến, Nghệ An là một cách tiếp cận đầy nhân văn, khi các em nhỏ trở thành “người kể chuyện” cho chính cộng đồng mình. Qua ống kính của 10 bạn nhỏ, người xem được thấy một Hoa Tiến bình dị mà sâu sắc – nơi từng nét văn hóa, sinh hoạt hằng ngày đều trở thành di sản quý báu.

Dự án phục dựng kỹ thuật “Tằm Hục Màn” khơi dậy một nghề dệt cổ đang mai một ở bản Hoa Tiến. Sự hợp tác giữa nghệ nhân và nhà thiết kế không chỉ tái hiện những hoa văn cổ mà còn mở ra khả năng ứng dụng di sản vào cuộc sống đương đại – từ thời trang đến trang trí nội thất.

Talk Show: Lắng nghe, kết nối và đồng hành

Buổi tọa đàm “Nối mạch di sản cộng đồng” là một điểm nhấn đầy chiều sâu của sự kiện. Với sự góp mặt của các chuyên gia như TS. Lê Thị Minh Lý – Ủy viên Hội đồng Di sản văn hóa Quốc gia và đại diện các cộng đồng địa phương, talk show mang đến cái nhìn toàn diện về việc bảo tồn di sản trong bối cảnh xã hội hiện đại.

Nội dung trao đổi không chỉ dừng lại ở việc chia sẻ quá trình triển khai các dự án, mà còn đào sâu vào các nguyên tắc thực hành sáng tạo dựa trên nền tảng di sản, những rào cản về kỹ thuật, thị trường, nhận thức cộng đồng và quan trọng nhất là cách các bên cùng tìm ra giải pháp để “di sản không bị đóng khung”.

Bà Sùng Y Thanh, đại diện phụ nữ Pà Cò, bày tỏ: “Chúng tôi không chỉ học cách làm đẹp sản phẩm, mà còn học cách kể lại câu chuyện của mình. Khi có người lắng nghe, di sản của mình mới có cơ hội sống tiếp.”

Các tác phẩm được giới thiệu, trưng bày tại chương trình đã thu hút sự quan tâm của công chúng

Không dừng ở lý thuyết hay trưng bày, chương trình còn tổ chức các hoạt động tương tác như dệt, thêu, vẽ hoa văn sáp ong, thu hút đông đảo công chúng, đặc biệt là giới trẻ. Khi được trực tiếp làm ra một tấm vải, một họa tiết truyền thống, người tham dự không chỉ tiếp cận di sản bằng mắt, mà bằng tay, bằng tâm cảm – một cách tiếp cận đầy hiệu quả để giáo dục và gìn giữ.

Với cách tiếp cận đặt cộng đồng vào trung tâm, “Nối mạch di sản cộng đồng” không chỉ giới thiệu kết quả của các dự án, mà còn tôn vinh hành trình bền bỉ của những người gìn giữ văn hóa bản địa. Sự kiện cũng mở ra cơ hội để các nhà thiết kế, nghệ sĩ, tổ chức xã hội và công chúng chung tay trong nỗ lực bảo tồn và phát triển di sản bằng những phương pháp mới  sáng tạo, linh hoạt và mang tính ứng dụng cao.

Thanh Tùng