U màng não và những điều cần biết

U màng não là gì?

U màng não ( Meningiomas) là loại u bắt nguồn từ các tế bào mũ trong màng nhện – lớp màng mỏng như mạng nhện phủ lên nhu mô não và tủy sống. Màng nhện là một trong ba lớp màng não bao bọc não và tủy sống. Các lớp màng não này bao gồm màng nhện, màng mềm và màng cứng. Dù phần lớn u não là lành tính, chúng có thể phát triển đến kích thước rất lớn khi được phát hiện, và ở một vài vị trí đặc biệt có thể gây thiếu sót chức năng thần kinh, đe dọa tính mạng. Hầu hết các bệnh nhân chỉ có một khối u. Tuy nhiên, một số trường hợp bệnh nhân có thể có nhiều u phát triển một cách nhanh chóng ở nhiều vùng của não hoặc tủy sống.

Ví trí hay gặp: dọc liềm não, vòm não hoặc cánh bé xương bướm.

Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ

Nguyên nhân gây u màng não là do các tế bào bao phủ màng não, tủy sống hoặc rễ thần kinh tủy sống phát triển mất kiểm soát. Quá trình phát triển quá mức này qua một thời gian sẽ tạo thành khối u. Tuy nhiên, điều gì dẫn đến những bất thường trong quá trình tạo tế bào trên vẫn là ẩn số chưa được tìm ra.

U màng não chiếm tỷ lệ khoảng 34% các khối u nguyên phát ở não, thường xảy ra ở lứa tuổi từ 30-70. Trẻ em ít bị mắc u màng não hơn người lớn. Tỷ lệ nam/nữ khoảng 1/2. Tuy nhiên, ở nam giới  tỷ lệ u màng não ác tính lại xảy ra nhiều hơn gấp 3 lần.

• Phơi nhiễm phóng xạ: Tiếp xúc với phóng xạ ion hóa liều cao đã được chứng minh có nguy cơ mắc u màng não.
• Bệnh Neurofibromatosis type 2: còn gọi là bệnh đa u sợi thần kinh có liên quan đến tỷ lệ xuất hiện u màng não cao hơn
• Xảy ra nhiều hơn ở nữ, phát hiện các hormone như estrogen, progesterone và androgen trong một vài loại u màng nã
• Mối liên quan giữa ung thư vú và u màng não
• Mối liên quan giữa thai kỳ, chu kỳ kinh và sự phát triển u màng não.
• Chủng tộc: người da đen có nguy cơ u màng não cao hơn người da trắng.

Triệu chứng

Không phải bệnh nhân u màng não nào cũng có những triệu chứng của bệnh, nhiều trường hợp không có bất cứ triệu chứng nào. Tùy thuộc vào vùng não bị u chèn ép mà bệnh nhân có những triệu chứng khác nhau:

Đau đầu: đau đầu tăng dần, thường bắt đầu ở 1 vị trí sau đó lan ra khắp đầu. Bệnh nhân sau đó không còn đáp ứng với thuốc giảm đau

Nôn, buồn nôn: thường là nôn vọt, không liên quan đến bữa ăn, sau nôn không giảm đau đầu

Cơn động kinh: Biểu hiện bằng việc người bệnh đột ngột bất tỉnh, có những co giật cơ không tự chủ.

Giảm thị lực: Nhìn mờ và có thể mất thị lực hoàn toàn, thường xảy ra ở một mắt. Những thay đổi thị giác khác có thể gặp như nhìn đôi, điểm mù,… thường do u màng não phát triển lớn chèn ép lên đường dẫn truyền của dây thần kinh thị giác.

Giảm hoặc mất thính giác (điếc): Khối u phát triển gần dây thần kinh dẫn truyền thính giác (dây thần kinh VIII), gây chèn ép các tế bào thần kinh này có thể khiến người bệnh giảm hoặc mất thính giác.

Rối loạn ý thức: lú lẫn, ngủ gà, thay đổi tính cách, hành vi

Yếu tay hoặc chân: Yếu hoặc rối loạn cảm giác tay, chân hoặc cả hai phụ thuộc vào vị trí của u.

Chẩn đoán

Chẩn đoán u màng não gặp khá nhiều khó khăn do đa số các u màng não phát triển chậm và hầu hết chỉ gặp ở người trưởng thành nên triệu chứng không rõ ràng. Một số triệu chứng đi kèm với u màng não cũng có thể do các bệnh lý khác.

• Cần phải thăm khám hệ thần kinh một cách toàn diện kỹ lưỡng đi kèm với các chẩn đoán hình ảnh.
• Chụp cắt lớp vi tính (CT) hay chụp cộng hưởng từ (MRI)  giúp đánh giá tương đối chính xác về đặc điểm của khối u như vị trí, kích thước, số lượng, biến chứng của khối u gây ra như giãn não thất, phù não.
• Sinh thiết u: Cách duy nhất để có được chẩn đoán xác định u màng não, quyết định bản chất u là lành hay ác, đồng thời phân độ tế bào u

Phương pháp điều trị

Bao gồm có phẫu thuật, xạ trị hoặc điều trị bảo tồn:

Phẫu thuật: là phương pháp thường được lựa chọn nhất cho các bệnh nhân u màng não, đặc biệt là những khối u có kích thước lớn, phát triển nhanh hoặc gây ra những triệu chứng cho người bệnh. Mục tiêu của phẫu thuật là loại bỏ hoàn toàn khối u nếu có thể, tuy nhiên việc loại bỏ khối u không phải lúc nào cũng có thể thực hiện được. Những khối u có kích thước lớn hoặc nằm ở vị trí khó tiếp cận gây khó khăn cho việc phẫu thuật do đó mà nhiều trường hợp khối u không thể lấy hết toàn bộ mà chỉ có thể lấy một phần u.

Xạ trị: là phương pháp điều trị sử dụng tia X để hủy tế bào u. Việc dùng tia X cần lên kế hoạch và thực hiện cẩn thận để tránh tổn thương các phần mô não lành xung quanh khối u. Dựa vào tính chất dễ tổn thương dưới tia X của các tế bào u và việc điều trị mang lại hiệu quả tốt giúp giảm kích thước u.

Điều trị bảo tồn: đôi khi là một lựa chọn tốt cho những bệnh nhân tình cờ phát hiện các khối u kích thước nhỏ, phát triển chậm và không gây ra triệu chứng cho người bệnh.

Bác sĩ Thu Thủy