Văn hóa đọc: Chìa khóa mở cánh cửa tri thức và tâm hồn

Trong bối cảnh hội nhập và phát triển, văn hóa đọc cũng đang mở rộng trên nhiều nền tảng, từ sách in truyền thống đến sách điện tử, audiobook, và tài liệu trên internet, đáp ứng nhu cầu tiếp cận tri thức nhanh chóng và tiện lợi của người trẻ.

Văn hóa đọc là gì?

Văn hóa đọc được hiểu là tổng hòa các hành vi, thói quen, và thái độ của con người đối với việc đọc. Đó không chỉ là việc lựa chọn sách để giải trí hay học tập, mà còn là cách tiếp cận với tri thức một cách có ý thức, có chọn lọc, với lòng đam mê và thái độ tôn trọng tri thức. Người có văn hóa đọc cao không chỉ đọc để biết, mà còn đọc để hiểu, để chiêm nghiệm và vận dụng vào cuộc sống.

Tuy hiện nay chưa có một định nghĩa thống nhất cho thuật ngữ "văn hóa đọc", nhưng các chuyên gia cho rằng đó là hành vi "đọc sách có văn hóa", hay xa hơn là xây dựng một "xã hội đọc sách". Trong bối cảnh hội nhập quốc tế, văn hóa đọc cũng đã chuyển mình mạnh mẽ: không chỉ dừng lại ở sách in truyền thống, việc đọc còn mở rộng ra các thiết bị điện tử như máy tính, điện thoại, internet, phù hợp với thị hiếu và nhu cầu đa dạng của độc giả hiện đại, đặc biệt là giới trẻ.

Lợi ích không giới hạn của việc đọc sách

Đọc sách đem lại vô vàn lợi ích. Trước tiên, nó giúp trau dồi kiến thức, mở rộng vốn hiểu biết trong nhiều lĩnh vực. Thói quen đọc còn rèn luyện khả năng tư duy, phân tích và phản biện - những kỹ năng ngày càng cần thiết trong thế giới hiện đại. Không chỉ vậy, đọc sách còn giúp thư giãn tâm trí, nuôi dưỡng tâm hồn, kích thích trí tưởng tượng và sáng tạo. Với nhiều người, đọc sách còn là cách để tìm kiếm sự đồng cảm, khám phá những thế giới mới và thấu hiểu chính mình.

Thực trạng văn hóa đọc tại Việt Nam: Những con số đáng suy ngẫm

Mặc dù vai trò của sách và việc đọc sách là không thể phủ nhận, thực tế cho thấy văn hóa đọc tại Việt Nam vẫn còn nhiều điều đáng lo ngại.

Theo thống kê của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, số lượng sách trung bình mà một người Việt Nam đọc mỗi năm chỉ khoảng 4 cuốn, trong đó có tới hơn 3 cuốn là sách giáo khoa hoặc sách phục vụ học tập, chỉ còn lại chưa đến 1 cuốn sách tự chọn:

- Khoảng 30% người Việt đọc sách thường xuyên.

- 26% người Việt không đọc sách.

- 44% người Việt thỉnh thoảng mới đọc sách.

Điều này cho thấy thói quen đọc sách chưa thực sự phổ biến và bền vững trong cộng đồng. Đặc biệt, đối tượng học sinh, sinh viên — những người được kỳ vọng là lực lượng đọc sách chủ lực — lại có xu hướng giảm dần việc đọc sách ngoài chương trình học.

Nguyên nhân của tình trạng này được cho là do sự cạnh tranh gay gắt từ các loại hình giải trí hiện đại (mạng xã hội, trò chơi điện tử, phim ảnh trực tuyến), sự phát triển của internet khiến thói quen đọc bị phân mảnh, đọc lướt thay cho đọc sâu. Ngoài ra, áp lực học tập, công việc khiến nhiều người không còn dành thời gian cho việc đọc sách một cách nghiêm túc. Một thách thức khác là sự thiếu hụt về hệ thống thư viện cộng đồng hiện đại, không gian đọc sách công cộng hấp dẫn, cũng như chương trình khuyến đọc chưa thực sự mạnh mẽ và thường xuyên tại nhiều địa phương.

Sự phát triển của internet khiến thói quen đọc bị phân mảnh, đọc lướt thay cho đọc sâu (Ảnh: Internet)

Những hội sách - Ngày hội của tri thức và kết nối

Dù vậy, trong thời gian qua, phong trào khuyến đọc đã có những tín hiệu đáng mừng. Nhiều hội sách lớn nhỏ được tổ chức ở các thành phố lớn như Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, Đà Nẵng,... thu hút đông đảo người dân tham gia.

Hội sách Skybook x VanVietBooks tổ chức tại KĐT Trung Hòa - Nhân Chính, Hà Nội

Đà Nẵng tổ chức "Ngày Sách và Văn hóa đọc Đà Nẵng năm 2025" tại công viên APEC (Ảnh: Báo Văn hóa)

Các bạn trẻ lựa chọn sách tại Đường sách TP Hồ Chí Minh (Ảnh: Báo Tin tức)

Văn hóa đọc không tự nhiên hình thành, cũng không thể duy trì nếu thiếu sự vun đắp từ gia đình, nhà trường và xã hội. Để xây dựng một xã hội học tập, sáng tạo và phát triển bền vững, mỗi cá nhân cần nhận thức rõ hơn về vai trò của sách trong đời sống tinh thần của mình. Và mỗi cuốn sách đọc hôm nay chính là một viên gạch nhỏ xây dựng nên tương lai tri thức của cả dân tộc.

Vân Hà