Cần xây dựng hệ thống công nghệ ra sao để dạy học online an toàn, hiệu quả?

Để dạy học trực tuyến an toàn và hiệu quả, một trong các điều kiện thiết yếu nhất là mỗi trường học phải có một hệ thống quản lý dạy học trực tuyến (LMS) của riêng mình. Nghĩa là, mỗi trường học vật lý ngoài đời thật tương đương với một LMS trong môi trường công nghệ số. Ở đó, mỗi thành viên của trường học đều có một mã định danh duy nhất để truy cập, kết nối (giống như thẻ cán bộ, học sinh sinh viên để nhận diện ở cổng ra vào). Chỉ sau khi nhận diện được đích thực là thành viên trong hệ thống, thì người dùng mới được tiếp tục di chuyển đến các lớp học, mỗi lớp học một chỗ riêng (giống như các phòng học riêng biệt cho mỗi môn học), và cả phần không gian riêng tư để quản lý các hồ sơ, dữ liệu cá nhân của riêng mình (giống như một hộc tủ đựng đồ cá nhân).

Tại Hội thảo Xây dựng và vận hành trường học trực tuyến, vai trò của cán bộ quản lý và giáo viên cơ sở giáo dục phổ thông do Viện Nghiên cứu khoa học quản lý giáo dục, Học viện Quản lý giáo dục vừa tổ chức, TS Phạm Ngọc Sơn - Phó Trưởng khoa Sư phạm, ĐH Thủ đô cho hay,  khi dạy trực tuyến, việc xây dụng một cơ sở dữ liệu học tâp chung cho các trường cần triển khai sớm để có kho dữ liệu chung cho giáo viên cả nước, tránh tình trạng giáo viên phải tự lên mạng tìm tài liệu, độ chuẩn xác nhiều khi chưa cao. Cũng có thầy cô gặp khó khăn về dữ liệu bài giảng phải đi xin hay mua giáo án trên mạng để giảng dạy.

Cũng theo TS Phạm Ngọc Sơn, hiện nay các trường chưa có sự thống nhất về các nền tảng học trực tuyến, mạnh ai nấy dùng, sau hơn 2 tuần học trực tuyến của năm học mới, tình trạng rớt mạng khi đang học liên tục xảy ra, các thầy cô thường dùng phần mềm Zoom - chuyên dùng cho hội họp để đưa vào học trực tuyến, đến khi bị lỗi mạng, chính các thầy cô cũng không biết khắc phục như thế nào. Tuy nhiên, nếu sử dụng các phần mềm chuyên cho học trực tuyến như Team, Google Classroom hay một số hệ thống LMS khác, trường hợp bị lỗi mạng, giáo viên vẫn có thể hướng dẫn học sinh sử dụng các tính năng khác để học tập như làm bài tập, tìm hiểu kiến thức trong tài liệu đính kèm.

Bên cạnh đó, khác hẳn với các lớp học trực tiếp, học sinh học cố định tại 1 phòng học, giáo viên là người di chuyển từ lớp này sang lớp khác, thì khi học trực tuyến, mỗi khi đến tiết, học sinh lại nháo nhào từ lớp học trực tuyến này sang lớp học trực tuyến khác, gây ra tình trạng xáo trộn, nghẽn mạng.

Do đó, theo TS Phạm Ngọc Sơn, để dạy học trực tuyến tốt, rất cần những nền tảng công nghệ phù hợp, thống nhất toàn trường, giữa các trường trong từng địa phương, thậm chí tiến đến sự đồng bộ trên cả nước, điều này tạo điều kiện cho giáo viên có thể tìm kiếm nguồn học liệu đa dạng và tin cậy để sử dụng trong quá trình dạy học của mình. Giáo viên cũng cần được tập huấn kỹ, trang bị thêm các kĩ năng cần thiết trước khi sử dụng những nền tảng này để tạo ra sự phối hợp nhịp nhàng.

Học online hiệu quả phụ thuộc rất nhiều vào trang thiết bị, công nghệ

Tiến sĩ Nguyễn Thanh Hải - Chuyên gia về giáo dục STEM, Viện nghiên cứu giáo dục STEM, Đại học Missouri (Mỹ) cho rằng, đối với dạy online đúng bài bản thì có phương pháp đánh giá cũng rất nghiêm ngặt, chặt chẽ. Nhưng điều này còn tùy thuộc rất nhiều vào trang thiết bị, công nghệ và phương pháp sư phạm của giáo viên. Giáo viên trước hết cần hiểu về cách học trên môi trường Internet khác với cách học trực tiếp. Người học trên môi trường Internet có thể bị phân tâm bởi rất nhiều yếu tố môi trường bên ngoài mà giáo viên không thể nào kiểm soát hết được.

Do vậy, cần chuẩn bị rất nhiều tình huống, công cụ hỗ trợ, và đặc biệt là giữ mối liên hệ chặt chẽ và mật thiết với phụ huynh học sinh. Tuy nhiên, không nên làm phức tạp hóa quá trình dạy học, cố gắng đơn giản hóa, dễ hiểu và dễ áp dụng nhất có thể. Thời gian đầu không nên cầu toàn, mà nên hướng đến duy trì sự kết nối, tạo động lực cho cả giáo viên và học sinh.

Kinh nghiệm tại Mỹ cho thấy các giáo viên phải được hướng dẫn một số công cụ dạy học, giáo viên được tạo điều kiện tối đa để chủ động và sáng tạo trong bài giảng. Họ không đặt nặng vấn đề thành tích hay điểm số. Họ hiểu giai đoạn này là khó khăn chung cho tất cả mọi người, đặc biệt là các em học sinh có hoàn cảnh khó khăn hoặc gặp vấn đề tâm lý.

Còn theo PGS.TS Chu Cẩm Thơ - Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam: Các ứng dụng, phần mềm hiện nay hầu hết mới chỉ ở dạng giải pháp rời rạc như hỗ trợ meeting (như Zoom, Teams, Google Meet,...) để có thể giao lưu giữa người dạy và người học; chứ không có chức năng tổng thể quản lý hệ thống và cũng không có chức năng dữ liệu và đánh giá, tương tác.

Hoặc hệ thống quản lý học tập LMS như Teams, Google Classroom, Canvas,... lại chỉ có chức năng quản trị như các hệ quản trị thông thường, chứ cũng không quản trị theo chức năng quản trị của giáo dục và kết nối được với dữ liệu giáo dục đã được số hóa. Tức giáo dục là một hệ thống gồm các hoạt động và các chủ thể riêng biệt và đòi hỏi khi nói đến công nghệ giáo dục thì phải là công cụ chỉ để giải quyết bài toán giáo dục. Chứ không phải công nghệ yêu cầu giáo dục chạy theo nó.

Các giáo viên hiện nay dùng Zoom, Zalo,... hầu như để “nhìn thấy mặt học sinh” chứ không thể chiếu slide hay sách điện tử, không giao bài tập và theo dõi được quá trình học tập của học sinh, cũng như học sinh không tự học, không được đánh giá tự động. Rất nhiều những điểm bất cập đang biểu hiện ra trong việc dạy học trực tuyến hiện nay mà mọi người đều dễ dàng quan sát được bản chất đều do không có một hệ thống như vậy.

Vì vậy, theo PGS.TS Chu Cẩm Thơ, hệ thống dạy học trực tuyến đầy đủ phải đảm bảo một số điều kiện về chức năng giáo dục bên trong, ngoài điều kiện bên ngoài về cơ sở vật chất như đường truyền, máy tính,…

Thứ nhất, cần phải có một hệ thống quản trị và phải tương thích, thống nhất với hệ thống quản trị trường học (tức có thể thực hiện tất cả các tính năng quản trị của trường học). 

Thứ hai, hệ thống cần phải có dữ liệu để dạy và học. Dữ liệu khác với dữ liệu truyền thống như sách giáo khoa,... ở chỗ là phải thể hiện được ưu thế của công nghệ gồm các yêu cầu: chương trình hóa, phân hóa và tương tác hóa. Khi có hệ thống dữ liệu này thì máy tính và phần mềm sẽ như là một trợ lý của giáo viên và thậm chí như một “thầy giáo ảo” để thực hiện được việc học sinh tự học, học chủ động với những kiến thức cơ bản.

Thứ ba, hệ thống này cần phải có chức năng đánh giá, tức là phải lưu vết được quá trình học tập của học sinh trên hệ thống cũng như kết nối với các đánh giá chuẩn.

Thu Trang