Cây cỏ đắng – thảo dược quý trong Đông y

Những điều cần biết về cây cỏ đắng

Cỏ đắng là một trong những loài thực vật mọc hoang, xuất hiện nhiều ở Việt Nam nhất là các vùng núi. Một vài thông tin tổng quan chung về cây thuốc cỏ đắng như sau:

- Tên gọi khác: giảo cổ lam, cổ yếm, ngũ diệp sâm, trường sinh thảo.

- Tên khoa học: Gynostemma Pentaphyllum thuộc họ Cucurbitaceae (Bầu bí).

Đặc điểm thực vật của cây thuốc cỏ đắng

Là một vị thuốc quý, thế nhưng không phải ai cũng biết đến loài cây này. Thậm chí, rất nhiều người lầm tưởng chúng với các loài cây dại khác, không có giá trị sử dụng. Dưới đây là những đặc điểm nổi bật của cây cỏ đắng:

Cây cỏ đắng – thảo dược quý trong Đông y

- Thuộc loài thân mềm, mảnh, leo lên nhờ những tua cuốn đơn mọc ở các nách lá.

- Lá cây mọc đơn lẻ, hình chân vịt giống lá cây gấc, mặt lá nhẵn và có màu xanh nhạt.

- Vào khoảng đầu tháng 4 – 5, từng chùm hoa trắng xuất hiện từ các nách lá, hình chùy to bằng đầu ngón tay.

- Cỏ đắng đậu quả vào khoảng tháng 6 – 7 hàng năm. Khi còn non, các chùm quả có màu xanh sau đó chuyển dần sang màu đen khi chín.

- Trong tự nhiên, cây cỏ đắng thường bò sát dưới mặt đất hoặc leo trên các thân cây khác để hấp thụ ánh sáng.

Khu vực phân bố chủ yếu

Cỏ đắng thuộc loài ưa ẩm, chúng hiện nhiều ở các vùng rừng núi phía Bắc, đặc biệt ở khu vực Sapa (Lào Cai). Ngoài ra, một số nơi còn tiến hành trồng loài thảo dược này để khai thác như Tam Đảo (Vĩnh Phúc), Hòa Bình,…

Trên thế giới, tại một số nước Châu Á, người dân cũng bắt gặp sự xuất hiện của cỏ đắng trong đó nhiều nhất phải kể đến Nhật Bản, Trung Quốc.

Thu hoạch và bào chế

Thời điểm thu hoạch ảnh hưởng không nhỏ đến giá trị sử dụng của cây cỏ đắng. Theo các chuyên gia đông y, muốn giữ được nhiều dưỡng chất nhất trong cây thì nên thu hoạch vào mùa khô hoặc những ngày nắng gắt.

Thảo dược sau khi đã được phơi khô

Bộ phận được sử dụng làm thuốc chữa bệnh của cây là thân và lá. Khi hái, bạn nên chọn những phần còn bánh tẻ, loại bỏ những phần sâu bệnh hay đã quá già và loại bỏ hết những cây cỏ dại trước khi bào chế.

Sau khi mang về, bạn đem rửa sạch để loại bỏ hết các chất bẩn có trong cây thuốc. Cẩn thận hơn, bạn nên ngâm dược liệu với nước muối loãng sau đó để ráo nước.

Cỏ đắng có thể sử dụng dưới dạng tươi hay khô đều không ảnh hưởng đến các dưỡng chất. Muốn sử dụng trong thời gian dài, cách đơn giản nhất là phơi dưới nắng vài ngày hoặc sấy khô. Đồng thời, bạn hãy bảo quản cẩn thận, tránh những nơi ẩm thấp để loại trừ nấm mốc ảnh hưởng đến chất lượng thảo dược.

Cách lựa chọn cỏ đắng để chữa bệnh

Trong tự nhiên hiện nay xuất hiện 3 loại cỏ đắng phổ biến: loại 3 lá, 5 là và 7 lá. Thế nhưng không phải tất cả trong số đó đều có dược tính mạnh để chữa bệnh. Được trồng và sử dụng trong y học nhiều hơn cả phải kể đến cây cỏ đắng 5 lá hay còn gọi là ngũ diệp sâm.

Dựa vào bộ phận lá, bạn có thể phân biệt được sự khác nhau giữa chúng. Với loại 5 lá, trên mỗi tàu lá của chúng có 5 lá nhỏ hợp thành như hình bàn tay. Khi sử dụng, thảo dược này có vị đắng, ngọt nhẹ và có tác dụng chữa bệnh rất tốt.

Theo các nghiên cứu, cỏ đắng 3 lá hay 7 lá đều vị đắng ngắt, không có giá trị sử dụng do dược tính ít.

Sử dụng cây cỏ đắng có tác dụng gì đối với sức khỏe?

Từ lâu, cỏ đắng được mệnh danh là thảo dược vàng điều trị được nhiều loại bệnh khác nhau. Không chỉ còn là lời đồn thổi, những công dụng chữa bệnh của chúng đã được khẳng định bởi các chuyên gia.

Trong Đông y

Qua nhiều nghiên cứu, các kết luận đã chỉ ra rằng:

- Cây cỏ đắng có tính hàn, vị đắng, hơi ngọt.

- Quy kinh vào can, phế.

- Chủ trị: các bệnh về đường hô hấp, gan, thận, huyết áp, tim mạch,…

Với những đặc tính này, cỏ đắng được mệnh danh là cứu tinh của nhiều người bệnh. Chúng đã trở thành thảo dược không thể thiếu được trong nhiều bài thuốc cổ truyền.

Trong Tây y

Các thực nghiệm nghiên cứu về dược chất trong cây thuốc cỏ đắng được tiến hành bởi nhiều chuyên gia. Kết quả khẳng định rằng trong nó chứa một lượng lớn Flavonoid và Saponin. Ngoài ra, hàm lượng các vi chất dinh dưỡng cũng rất lớn như vitamin, kẽm, phốt pho, sắt, mangan,…

Sử dụng trà thảo dược mỗi ngày mang đến nhiều lợi ích cho sức khỏe

Các hợp chất này đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ sức khỏe và điều trị nhiều loại bệnh, cụ thể như:

- Loại bỏ các cholesterol xấu trong máu, tăng cường sản xuất hồng cầu, cholesterol có lợi cho sức khỏe. Từ đó góp phần ngăn ngừa các căn bệnh tim mạch, huyết áp cao. Đồng thời, lượng mỡ trong máu cũng sẽ được giảm đáng kể khi sử dụng cây cỏ đắng thường xuyên.

- Hỗ trợ điều trị, làm thuyên giảm các triệu chứng viêm phế quản.

- Hỗ trợ điều trị đau dạ dày, sỏi mật.

- Tăng cường chức năng gan, đào thải độc tố trong cơ thể và ngăn ngừa virus viêm gan B, chống ung thư gan.

- Khả năng chống oxy hóa cao, tiêu diệt các tế bào xấu có trong máu cũng như trong cơ thể. Từ đó, cỏ đắng có khả năng chống ung thư tốt, đặc biệt các bệnh ung thư về gan, bạch cầu, phổi, dạ dày.

- Tăng cường sức đề kháng và hệ miễn dịch của cơ thể, giảm căng thẳng, mệt mỏi.

- Cải thiện chức năng của Insulin, cân bằng đường huyết, ngăn ngừa các biến chứng của bệnh tiểu đường.

- Ngăn ngừa nguy cơ tai biến mạch máu não và chứng mất trí nhớ ở người cao tuổi.

- Nước cỏ đắng hiệu quả trong việc điều trị các vấn đề ngoài da như rôm sảy, mụn nhọt.

Công dụng chữa bệnh của cây cỏ đắng không chỉ còn trên lý thuyết. Rất nhiều phản hồi tích cực từ các bệnh nhân sau một thời gian sử dụng là minh chứng rõ ràng khẳng định tác dụng hữu hiệu của nó.

Những cách dùng cây thuốc cỏ đắng đơn giản hiệu quả cao

Cỏ đắng có nhiều cách chế biến như nấu thành món ăn, pha trà, sắc thuốc,… Với cách chế biến nào cũng sẽ mang đến cho bạn một bài thuốc hữu ích.

Sử dụng làm trà uống mỗi ngày

Vừa ngon miệng lại vừa mang đến những công dụng chữa bệnh tuyệt vời, uống trà cỏ đắng trở thành thói quen khó bỏ của nhiều người. Để mang đến ấm trà ngon đúng chuẩn, các bước thực hiện như sau:

- Chuẩn bị 20 gram cỏ đắng khô, ấm pha trà giữ nhiệt tốt và nước sôi.

- Cho trà vào trong ấm, đổ thêm 400ml nước sôi.

- Ủ trà trong vòng 20 phút cho trà ngấm là có thể sử dụng.

Với cách dùng này, bạn có thể sử dụng thường xuyên để mang lại hiệu quả cao.

Sử dụng như một loại rau thông thường

Cây thuốc có vị đắng nhưng khi nấu chúng lại tạo ra một vị ngon đặc biệt. Từ lâu, những món ăn từ thảo dược này đã trở nên quen thuộc với nhiều gia đình Việt.

Cỏ đắng xào – món ăn giàu dinh dưỡng cho gia đình

Đối với món xào, các bước làm như sau:

- Chuẩn bị những ngọn rau tươi, non rồi rửa sạch, để ráo nước.

- Phi thơm tỏi, tiếp đến cho rau vào xào chín tới, nêm gia vị vừa đủ.

Để bữa ăn gia đình thêm mới lạ, bạn có thể nấu canh trứng với cây cỏ đắng cũng rất ngon miệng.

- Chọn những ngọn rau non, còn tươi rửa sạch.

- Đun sôi nước rồi đập 2 – 3 quả trứng, khuấy đều.

- Nêm gia vị vừa ăn, nước sôi thì bỏ rau vào đun đến khi chín tới.

Sắc cùng với cà gai leo, xạ đen

Sự kết hợp của cây cỏ đắng với hai vị thuốc trên đây sẽ mang đến cho bạn bài thuốc chữa bệnh vô cùng hiệu quả.

- Đầu tiên bạn cần chuẩn bị 30 gram cỏ đắng, 30 gram xạ đen cùng với 20 gram cà gai leo.

- Cho nguyên liệu vào bình pha trà rồi cho thêm 1,5 lít nước sôi.

- Ủ trong khoảng 30 phút cho trà ngấm là sử dụng được.

Sử dụng bài thuốc này không hề gây ảnh hưởng đến tác dụng của thuốc tây y. Vì thế, bạn có thể kết hợp cả hai phương pháp để lộ trình điều trị bệnh hiệu quả hơn. Đồng thời, bạn hãy nên hỏi ý kiến các bác sĩ trước khi sử dụng.

Sử dụng cây cỏ đắng tắm cho bé

Với khả năng kháng viêm, kháng khuẩn cực tốt, tại một số vùng người dân thường lấy lá cỏ đắng để tắm cho bé.

- Lấy khoảng 100 gram dược liệu đun sôi với 1 lít nước.

- Sau đó, hòa cùng nước tắm cho bé vừa đủ, cho thêm chút muối tinh. Khi nước đạt nhiệt độ ấm vừa phải thì tắm cho trẻ như bình thường.

Khoảng 2 – 3 lần sử dụng, các vấn đề ngoài da sẽ thấy được những chuyển biến tích cực.

Những lưu ý khi sử dụng cây cỏ đắng

Theo các nghiên cứu, nồng độ Saponin có trong cây thuốc cỏ đắng ở mức cao, gấp 2-3 lần trong nhân sâm. Đồng thời, dược tính trong thảo dược này cũng khá mạnh, khi sử dụng bạn cần lưu ý những vấn đề sau:

- Tuyệt đối không tự ý cho thêm các dược liệu khác hay điều chỉnh liều lượng các dược liệu trong bài thuốc.

- Sử dụng đúng liều lượng, không nên sử dụng quá 60 gram cỏ đắng trong ngày. Nếu không, bạn sẽ gặp các tác dụng phụ như: mất ngủ, đầy bụng, hạ huyết áp.

- Thời điểm thích hợp nhất để uống giảo cổ lam là buổi sáng và đầu giờ chiều. Không nên uống trước khi đi ngủ bởi chúng có khả năng kích thích thần kinh, tăng hưng phấn và khiến cơ thể tỉnh táo.

- Phụ nữ đang mang thai hay cho con bú cần phải tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng, không được tự ý dùng.

- Đối tượng bị mẫn cảm, dị ứng với các thành phần của cây cỏ đắng hãy ngưng sử dụng ngay lập tức.

- Trẻ em dưới 12 tuổi sẽ không hấp phụ được các dưỡng chất có trong cây thuốc, không nên sử dụng.

- Tuyệt đối không sử dụng trà để qua đêm bởi lúc này các dưỡng chất bị biến đổi gây độc tố cho hệ tiêu hóa.

- Người bệnh mắc chứng huyết áp thấp nên sử dụng sau ăn no, hoặc cho thêm cùng một ít đường.

- Người mắc các bệnh lý nên hỏi ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.

- Kết hợp cùng chế độ ăn uống hợp lý, lối sống lành mạnh để có được hiệu quả tốt nhất.

Theo Tạp chí Đông y