Chán ăn tâm thần - Rối loạn nguy hiểm, đáng báo động

Chán ăn tâm thần là gì? 

Chán ăn tâm thần (anorexia nervosa) là một dạng rối loạn ăn uống nghiêm trọng, thường gặp ở trẻ em gái và phụ nữ trẻ, đặc biệt trong độ tuổi thiếu niên. Người bệnh thường có nỗi ám ảnh kéo dài về việc tăng cân và hình thể, bất chấp thực tế họ đã ở trong tình trạng thiếu cân rõ rệt.

Rối loạn này được phân thành hai loại chính. Dạng thứ nhất là kiểu hạn chế, đặc trưng bởi việc ăn uống kiêng khem cực đoan và tập thể dục quá mức. Dạng thứ hai là kiểu cuồng ăn, khi người bệnh liên tục trải qua các cơn ăn uống mất kiểm soát, sau đó cố gắng loại bỏ thức ăn bằng cách gây nôn, dùng thuốc xổ hoặc thuốc lợi tiểu.

Chán ăn tâm thần là một dạng rối loạn ăn uống nghiêm trọng (Ảnh minh họa) 

Nguồn gốc xuất phát bệnh chán ăn tâm thần

Cho đến nay, nguyên nhân chính xác của chán ăn tâm thần vẫn chưa được xác định hoàn toàn. Tuy nhiên, các nhà khoa học đã nhận diện nhiều yếu tố nguy cơ có liên quan, bao gồm ảnh hưởng từ di truyền, môi trường sống và yếu tố tâm lý cá nhân.

Áp lực xã hội về hình thể mảnh mai, đặc biệt tại những nền văn hóa coi trọng vóc dáng gầy, góp phần thúc đẩy các hành vi ăn kiêng khắc nghiệt. Bên cạnh đó, những người từng có lo âu về cân nặng, thường xuyên ăn kiêng hoặc có người thân mắc rối loạn ăn uống cũng có nguy cơ cao hơn.

Gia đình và hoàn cảnh sống cũng đóng vai trò không nhỏ. Nhiều bệnh nhân đến từ các gia đình có tiêu chuẩn cao, kỳ vọng lớn, nơi thành tích cá nhân luôn được đặt lên hàng đầu. Những đặc điểm như tính cầu toàn, thích kiểm soát, và nỗ lực đạt sự hoàn hảo dễ dẫn đến hình thành hành vi ăn uống rối loạn.

Nguyên nhân chính xác của chán ăn tâm thần vẫn chưa được xác định hoàn toàn (Ảnh minh họa) 

Những biểu hiện đáng báo động

Người mắc chứng chán ăn tâm thần thường không nhận thức được mức độ nghiêm trọng của tình trạng mình đang gặp phải. Dù cơ thể đã rất gầy, họ vẫn cảm thấy mình thừa cân và cố gắng tiếp tục giảm cân bằng mọi cách.

Các biểu hiện phổ biến bao gồm sự ám ảnh với thực phẩm và cân nặng, thường xuyên tính toán lượng calo, từ chối ăn, hoặc chuẩn bị bữa ăn tỉ mỉ cho người khác nhưng không ăn. Một số người thậm chí có hành vi giấu thức ăn hoặc nôn sau ăn để tránh tăng cân.

Tình trạng này kéo theo hàng loạt hậu quả về sức khỏe: chậm nhịp tim, huyết áp thấp, rối loạn tiêu hóa, mất kinh nguyệt ở nữ giới, mòn men răng và viêm thực quản do nôn mửa thường xuyên. Ngoài ra, người bệnh cũng dễ rơi vào trạng thái trầm cảm, lo âu kéo dài, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng sống.

Cần ưu tiên phục hồi cân nặng và liệu pháp tâm lý

Điều trị chán ăn tâm thần cần một phác đồ toàn diện và được cá nhân hóa. Mục tiêu trước mắt là phục hồi cân nặng và ổn định thể trạng cho bệnh nhân. Những trường hợp suy kiệt nặng cần nhập viện để được bổ sung dinh dưỡng chuyên biệt, đảm bảo an toàn trước khi can thiệp tâm lý.

Sau khi thể chất được cải thiện, trị liệu tâm lý sẽ là bước tiếp theo và mang tính quyết định. Liệu pháp cá nhân giúp bệnh nhân thay đổi suy nghĩ méo mó về cơ thể, thiết lập thói quen ăn uống lành mạnh và cải thiện cảm xúc. Đặc biệt, với trẻ em và thanh thiếu niên, liệu pháp gia đình theo mô hình Maudsley được chứng minh là có hiệu quả cao, khi cha mẹ đóng vai trò tích cực trong quá trình hồi phục của con.

Điều trị chán ăn tâm thần đòi hỏi sự kiên nhẫn, hợp tác chặt chẽ giữa bệnh nhân, gia đình và đội ngũ chuyên gia. Sự từ chối bản thân là người bị bệnh chán ăn tâm thần, kèm theo đó là nỗi sợ tăng cân và các hành vi né tránh là thách thức lớn trong quá trình điều trị, nhưng hoàn toàn có thể vượt qua nếu có sự hỗ trợ đúng hướng và kịp thời.

Hoàng My (tổng hợp)