Hy vọng phát triển siêu vaccine ngừa COVID-19 từ người khỏi bệnh SARS

Gần 20 năm trước khi đại dịch hiện tại diễn ra, SARS-CoV-1, loại virus corona giống 80% so với SARS-CoV-2, cũng gieo rắc hoảng loạn trong cộng đồng.

SARS-CoV-1 là nguyên nhân gây ra căn bệnh Hội chứng hô hấp cấp tính nghiêm trọng (SARS) cho hơn 8.000 người trên thế giới. Gần 10% trong số đó đã tử vong từ cuối năm 2002 tới giữa năm 2003.

Nhưng có lẽ triết gia người Đức Friedrich Nietzsche đã đúng khi nói rằng “Những gì không giết được ta sẽ khiến ta mạnh mẽ hơn”.

Một nghiên cứu mới được công bố ngày 18/8 trên Tạp chí Dược New England (Mỹ) cho thấy người khỏi bệnh SARS và được tiêm chủng đầy đủ trước COVID-19 dường như có thể chống lại mọi biến chủng đáng lo ngại của virus SARS-CoV-2 và các biến chủng tiềm tàng.

SARS-CoV-2 là virus gây ra COVID-19, căn bệnh tước đi sinh mạng của 4,42 triệu người toàn cầu, theo dữ liệu tính tới ngày 21/8 của Đại học John Hopkins (Mỹ).

Lượng kháng thể mạnh mẽ của người khỏi bệnh SARS thậm chí có thể bảo vệ trước virus corona ở các loài động vật có nguy cơ lây truyền sang người.

Các nhà nghiên cứu cho rằng kháng thể của những người trên còn có thể chứa đựng manh mối giúp tìm ra loại vaccine “trong mơ” có khả năng chặn trước những dịch bệnh tương lai.

Bệnh SARS từng quét qua châu Á và các quốc gia khác gần 2 thập kỷ trước khi COVID-19.

Dữ liệu khả quan

Nghiên cứu trên được thực hiện bởi đội ngũ các nhà khoa học tới từ Trường Y tế Duke, Đại học Quốc gia Singapore (Duke-NUS) và Trung tâm Bệnh truyền nhiễm Quốc gia Singapore (NCID). Đội ngũ này do giáo sư Linfa Wang, chuyên gia bệnh truyền nhiễm mới nổi thuộc Duke-NUS, dẫn dắt.

Trong quá trình nghiên cứu, đội ngũ của ông Wang tìm được 8 người từng mắc SARS tại Singapore và gần đây được tiêm đủ 2 mũi vaccine mRNA của hãng Pfizer.

Trong ống nghiệm, kháng thể được tách từ máu của 8 người trên đã “vô hiệu hóa” mạnh mẽ SARS-CoV-1 và chủng ban đầu của SARS-CoV-2, ông Wang cùng đồng nghiệp viết trong báo cáo.

Tiếp tục nghiên cứu, đội ngũ giáo sư Wang phát hiện những kháng thể vô hiệu hóa nói trên có phản ứng tốt trước biến chủng Alpha, Beta, và Delta của SARS-CoV-2, theo Science Magazine.

Cũng theo nghiên cứu, trước khi chủng ngừa COVID-19, nhóm người từng nhiễm SARS-CoV-1 chỉ có kháng thể chống lại bệnh SARS. Nhưng sau khi tiêm đủ 2 mũi Pfizer, những người này còn có lượng lớn kháng thể vô hiệu hóa đối với 10 loại virus thuộc nhóm virus sarbeco, South China Morning Post đưa tin.

Vaccine ngừa COVID-19 của Pfizer/BioNTech.

Nằm trong họ virus corona, nhóm virus sarbeco có nguy cơ lây từ động vật sang người và làm phát sinh đại dịch tiếp theo. Virus SARS-CoV-1 và SARS-CoV-2 cùng thuộc nhóm virus sarbeco này.

Trong khi đó, người chưa từng mắc SARS hoặc COVID-19 và sau đó được tiêm đủ liều vaccine Pfizer cho thấy họ cũng có kháng thể đối với SARS-CoV-1 nhưng ở mức độ “không đủ tốt”, ông Wang nói.

Người đã khỏi COVID-19 sau khi được tiêm vaccine Pfizer sẽ sinh lượng kháng thể cao hơn so với người chưa từng mắc cả 2 loại bệnh. Tuy nhiên, mức kháng thể của nhóm này vẫn chưa cao lắm.

Đội ngũ của giáo sư Wang thực hiện nghiên cứu với 28 người: 8 người từng mắc bệnh SARS, 10 người khỏe mạnh chưa mắc SARS hoặc COVID-19, và 10 người đã khỏi bệnh COVID-19.

Hy vọng về vaccine thế hệ mới

Giáo sư Wang nhận định kết quả trên là chìa khóa để phát triển thế hệ vaccine thứ ba. Vaccine thế hệ này không chỉ giúp kiểm soát đại dịch hiện tại “mà còn có thể ngăn cản hoặc giảm thiểu rủi ro xuất hiện đại dịch mới bắt nguồn từ các loại virus liên quan”.

“Nghiên cứu này là bằng chứng cho thấy ý tưởng về vaccine ngừa được mọi loại virus sarbeco là khả thi”, Priyamvada Acharya, nhà sinh học cấu trúc thuộc Đại học Duke (Mỹ), nói. Bà Acharya không tham gia vào nghiên cứu của giáo sư Wang.

Ngoài ra, nghiên cứu này còn đánh dấu một bước quan trọng trên hành trình lâu dài hướng tới loại vaccine có thể bảo vệ trước mọi loại virus corona, một số nhà nghiên cứu cho biết, theo Science Magazine.

Vaccine thế hệ thứ nhất như hiện tại cung cấp các mức độ bảo vệ khác nhau trước COVID-19, nhưng hiệu quả của chúng bị giảm khi gặp phải biến chủng mới, đặc biệt là chủng Delta dễ lây lan.

Một số quốc gia như Israel đã bắt đầu tiêm tăng cường mũi 3 cho nhóm người có rủi ro cao trước COVID-19, trong bối cảnh biến chủng Delta dễ lây lan phát tán rộng.

Thế giới đang phát triển một số loại vaccine thế hệ thứ hai có khả năng bảo vệ trước chủng ban đầu, biến chủng hiện tại, và các loại virus corona khác cũng lây nhiễm sang người. Các nhà khoa học còn lo ngại những biến chủng mới nguy hiểm hơn sẽ xuất hiện và có thể vô hiệu hóa vaccine hiện có.

Giáo sư Wang và đồng nghiệp đã đặt tên cho loại vaccine thế hệ thứ 3 là 3GCoVax.

“Tôi nghĩ rằng đây là lần đầu tiên trong lịch sử nhân loại đa số người dân trên thế giới sẽ được chủng ngừa SARS-CoV-2, nếu mọi thứ theo đúng kế hoạch của Tổ chức Y tế Thế giới”, ông Wang nói. “Nếu dùng 3GCoVax tiêm tăng cường cho nhóm này, chúng ta nhiều khả năng cũng sẽ sẵn sàng để chiến đấu và ngăn chặn đại dịch tiếp theo”.

Trước mắt, đội ngũ của giáo sư Wang đang tìm thêm người từng khỏi SARS với hy vọng họ cũng sẽ có phản ứng kháng thể mạnh mẽ sau khi tiêm các loại vaccine khác như AstraZeneca.

Ông Wang còn muốn nghiên cứu người ở Trung Quốc đại lục, Hong Kong, và Canada vì những nơi này tập trung lượng lớn người khỏi SARS.

“Giả thuyết của tôi là như thế (tức các loại vaccine khác cũng có phản ứng tương tự đối với người khỏi bệnh SARS). Nhưng là nhà khoa học, bạn không thể chỉ tin vào giả thuyết của mình mà cần dữ liệu thực tế”, ông Wang nói.

(Theo Zing)