Kỳ thì tốt nghiệp Trung học phổ thông (THPT) 2025 – bước đột phá trong đổi mới giáo dục và đào tạo

Đánh giá là một hoạt động gắn liền với việc dạy - học trong giáo dục và đào tạo, bao gồm các hình thức như bài kiểm tra, dự án học tập, hoặc các kỳ thi. Ở Việt Nam những năm qua, Kỳ thi tốt nghiệp THPT là một hoạt động kiểm tra kiến thức và kỹ năng của học sinh cuối lớp 12, nhằm đánh giá kết quả học tập và làm căn cứ để xét công nhận tốt nghiệp, đồng thời là một trong những cơ sở để xét tuyển vào các trường đại học, cao đẳng.

Từ năm học 2024–2025, học sinh lớp 12 trên cả nước lần đầu tiên bước vào kỳ thi tốt nghiệp THPT với toàn bộ quá trình học tập được thiết kế, triển khai và kiểm tra đánh giá theo Chương trình Giáo dục phổ thông 2018. Chương trình mới không đơn thuần là “thay sách giáo khoa”, mà là một cuộc cải cách toàn diện về mục tiêu, nội dung, phương pháp, cách dạy, cách học và cách đánh giá.

Kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2025 không chỉ là một kỳ kiểm tra học vấn, mà còn là phép thử cuối cùng và sắc sảo nhất cho tiến trình đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo theo tinh thần Nghị quyết số 29-NQ/TW, ngày 4/11/2013 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo.

Nghị quyết 29 đã chỉ rõ: “Đổi mới căn bản, toàn diện là phải thay đổi đồng bộ từ mục tiêu, nội dung, chương trình, phương pháp dạy học đến kiểm tra, thi cử và quản lý giáo dục”. Trong đó, thi cử – đặc biệt là kỳ thi tốt nghiệp THPT – chính là khâu quyết định, bởi nó có tác động đến toàn bộ hệ thống: Thi gì – học nấy, do đó kỳ thi định hướng cho nội dung và cách học; Cách thi quyết định cách dạy: nếu đề thi đòi hỏi vận dụng, tư duy, giải quyết vấn đề, thì giáo viên không thể dạy theo lối truyền đạt thụ động cũ. Một điểm nhấn rõ rệt của kỳ thi năm 2025 là tăng cường tính phân hóa của đề thi. Bởi vì đề thi có tính phân hóa sẽ rất cần thiết cho việc phân luồng và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao sau này.

Chia sẻ với phóng viên, một lãnh đạo trường THPT trên địa bàn Hải Phòng, cho biết:  Nhiều ý kiến trong xã hội cho rằng đề thi năm nay “khó hơn”, nhưng thực chất đây là yêu cầu tất yếu từ mục tiêu giáo dục mới, đó là: Không đánh đố, nhưng không thể dễ dãi; Không quá tải, nhưng phải phân loại được người học. Tại sao phải phân hóa? Bởi vì một nền giáo dục hiện đại không thể đào tạo một cách đại trà, “cào bằng”. Phân hóa là để: Phát hiện và định hướng đúng năng lực học sinh; Phân luồng hiệu quả: học nghề – học đại học – khởi nghiệp – sáng tạo; Tuyển chọn người giỏi, phù hợp cho các ngành then chốt, nhất là trong các lĩnh vực khoa học – công nghệ, công nghệ số, đổi mới sáng tạo.

Dân tộc ta đang bước vào kỷ nguyên vươn mình, thế giới đang chuyển mình mạnh mẽ trước sự phát triển như vũ bão của khoa học – công nghệ, toàn cầu với sự xuất hiện của Trí tuệ nhân tạo (AI), Internet vạn vật (IoT), Dữ liệu lớn (Big Data), Tự động hóa, robot, công nghệ sinh học, năng lượng tái tạo, chuyển đổi số,… đòi hỏi giáo dục Việt Nam phải đổi mới, phát triển. Một nền giáo dục mới phải là nền giáo dục với tư duy phản biện, kỹ năng sáng tạo, phát huy năng lực tự học, học tập suốt đời, kỹ năng giải quyết vấn đề mới, chưa từng có tiền lệ,… mới có thể chuẩn bị cho thế hệ trẻ bước vào kỷ nguyên AI – nơi mà năng lực con người là yếu tố sáng tạo khác biệt. Kỳ thi tốt nghiệp THPT 2025, với đề thi vận dụng cao, tích hợp kiến thức liên môn, tiếp cận thực tiễn, chính là bước thử đầu tiên để đánh giá năng lực đó.

Việt Nam đang chuyển mình mạnh mẽ trên con đường công nghiệp hóa – hiện đại hóa, phát triển kinh tế số, xã hội số, chính phủ số, tham gia chuỗi giá trị toàn cầu, FTA thế hệ mới. Hướng tới mục tiêu đưa đất nước trở thành quốc gia phát triển vào năm 2045. Để đạt được những mục tiêu nêu trên, đòi hỏi đất nước ta phải có một thế hệ công dân mới – công dân toàn cầu: giỏi nghề – chắc kiến thức – mạnh kỹ năng – giàu khát vọng – sẵn sàng hội nhập. Muốn vậy, giáo dục hiện đại phải biết lấy người học làm trung tâm, dạy học phát triển năng lực toàn diện và đánh giá thi cử thực chất, công bằng và hiện đại.

Từ thực tiễn của thế giới và đất nước hiện nay cho thấy, việc đổi mới căn bản toàn diện giáo dục và đào tạo là một tất yếu. Trong đó việc đổi mới về tư duy giáo dục cần phải được đặt lên hàng đầu để người dân nhận thức được: Sự cần thiết phải đổi mới giáo dục? Vì sao phải đổi mới giáo dục? Đổi mới để làm gì? Đổi mới như thế nào? Và đổi mới sẽ mang lại điều gì cho xã hội, cho thế hệ trẻ?

Khi nhấn mạnh vai trò của giáo dục đối với sự phát triển, tồn vong của một quốc gia, dân tộc, Tổng thống Nam Phi Nelson Mandela đã viết: “Để phá hủy bất kỳ quốc gia nào không cần phải sử dụng đến bom nguyên tử hoặc tên lửa tầm xa, chỉ cần hạ thấp chất lượng giáo dục và cho phép gian lận trong các kỳ thi của sinh viên, bệnh nhân sẽ chết dưới bàn tay của bác sĩ của nền giáo dục đó, các tòa nhà sụp đổ dưới bàn tay của các kỹ sư của nền giáo dục đó. Tiền bị mất trong tay các nhà kinh tế và kế toán của nền giáo dục đó và nhân loại chết dưới bàn tay của các học giả tôn giáo của nền giáo dục đó. Công lý bị mất trong tay của các thẩm phán của nền giáo dục đó và sự sụp đổ của giáo dục là sự sụp đổ của một quốc gia".

Trong bối cảnh Việt Nam đang quyết tâm đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục theo Nghị quyết 29-NQ/TW, thì kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2025 không chỉ là cuộc kiểm nghiệm kiến thức của học sinh, mà còn là biểu tượng cho ý chí nâng cao chuẩn mực giáo dục – con đường duy nhất để dân tộc tiến về tương lai. Kỳ thi tốt nghiệp THPT 2025 – với định hướng phân hóa, đánh giá thực chất – chính là sự khẳng định rằng Việt Nam không chấp nhận một nền giáo dục dễ dãi, mà lựa chọn con đường đổi mới khó khăn nhưng vững vàng.

Văn Chương