Lá vọng cách có tác dụng gì đối với sức khỏe?

Đặc điểm của cây vọng cách

Vọng cách là loại cây bụi hoặc thân gỗ nhỏ, có thể cao tới 10m với đường kính thân khoảng 30cm. Đặc điểm nhận biết dễ thấy là thân và cành cây thường có gai lớn. Lá vọng cách có gân rõ nét ở mặt trên, mặt dưới ít lông, khi non màu xanh nhạt và chuyển sang xanh đậm khi già. Hoa nhỏ, màu trắng xám, thường mọc thành chùm ở đầu cành.

Các nghiên cứu khoa học cho thấy, cây vọng cách chứa hoạt chất Premnin, một chất có tác động tương tự thần kinh giao cảm. Nhờ vậy, dược liệu này mang lại nhiều tác dụng sinh lý như: làm giãn mạch, giãn khí quản, tăng huyết áp, co mạch, tăng nhu động ruột và tăng tiết nước bọt. Những tác dụng này góp phần cải thiện tiêu hóa, kích thích ăn ngon, hỗ trợ hô hấp, đồng thời giúp nâng huyết áp và cải thiện sức khỏe cho người bị huyết áp thấp.

(Ảnh minh hoạ)

Công dụng của cây vọng cách theo Y học cổ truyền và nghiên cứu hiện đại

Theo Y học cổ truyền, đọt non của cây vọng cách có vị ngọt, tính mát, giúp bổ tỳ, mát gan, tiêu độc, sáng mắt và lợi tiểu. Dược liệu này thường được dùng để hỗ trợ điều trị các chứng phù do gan, xơ gan, trong đó phổ biến là cách dùng lá nướng ăn kèm gan động vật. Ngoài ra, lá vọng cách còn có tác dụng hỗ trợ tiêu hóa, thông tiểu, trị lỵ và cải thiện chức năng gan.

Trong khi đó, các nghiên cứu hiện đại cũng đã khẳng định nhiều lợi ích đáng chú ý của cây vọng cách:

- Kháng viêm: Chiết xuất từ lá vọng cách cho thấy khả năng ức chế quá trình viêm cấp và mãn tính, giảm phù nề và hạn chế sự hình thành mô viêm.

- Bảo vệ gan: Dịch chiết ethanol từ lá vọng cách hoạt động tương tự silymarin, một hợp chất nổi tiếng có tác dụng giải độc gan và thúc đẩy tái tạo tế bào gan. Lá vọng cách giúp bảo vệ gan khỏi các tổn thương do rượu và các chất độc hại.

- Hạ huyết áp: Dược liệu này đặc biệt hiệu quả trong các trường hợp cao huyết áp do can hỏa hoặc can dương vượng (có biểu hiện như mặt đỏ, cáu giận, mất ngủ). Lá vọng cách giúp làm dịu thần kinh, hành khí hoạt huyết, tăng lưu thông máu và giảm sức cản ngoại biên, từ đó giúp điều hòa huyết áp.

Bên cạnh đó, lá vọng cách còn được dân gian sử dụng để hỗ trợ điều trị sỏi niệu (giúp lợi tiểu và hỗ trợ tống sỏi), khối u ngoài da, cũng như dùng nước sắc để tắm chữa lang ben cho trẻ sơ sinh.

(Ảnh minh họa)

Một số bài thuốc dân gian từ lá vọng cách

Lá vọng cách thường được dùng tươi hoặc khô, liều 10 - 30g/ngày, có thể sắc nước uống, nấu cao hay giã đắp ngoài. Trong dân gian, lá này được dùng trị tả lỵ (giã tươi lấy nước hoặc sắc uống), điều hòa kinh nguyệt (sắc uống trước/during kỳ kinh), và giải độc bia rượu (ăn lá non luộc, xào).

Để hỗ trợ gan nhiễm mỡ, chán ăn, đầy bụng, có thể kết hợp lá vọng cách với các dược liệu như lá dành dành, trần bì, đậu đen, nhân trần... sắc uống liên tục 20 ngày đến 3 tháng. Bài thuốc cũng cần kiêng thịt chó, chuối tiêu, trứng, mỡ và đường trắng.

Lá vọng cách còn được phối hợp với nhiều dược liệu khác để hỗ trợ điều trị bướu giáp Basedow, hoặc giã với bồ công anh để chữa tắc tia sữa. Ngoài ra, nấu canh với thịt heo và hoàng kỳ giúp giảm nhức mỏi. Khi ăn món nhiều đạm như thịt bò nướng, dùng kèm lá vọng cách giúp thanh nhiệt, tiêu độc và hạn chế dị ứng.

(Ảnh minh họa)

Lưu ý khi sử dụng lá vọng cách

Mặc dù mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe, việc sử dụng lá vọng cách cần được kiểm soát đúng liều lượng và theo hướng dẫn của chuyên gia. 

Trước hết, không nên dùng nước sắc từ lá vọng cách thay thế hoàn toàn nước uống hằng ngày, vì theo y học hiện đại, thói quen này có thể gây tăng huyết áp và kích thích quá mức hệ thần kinh giao cảm. Y học cổ truyền cũng cho rằng việc lạm dụng như vậy có thể làm mất cân bằng âm dương, ảnh hưởng đến chức năng của các tạng phủ. 

Ngoài ra, cây vọng cách chứa hai hoạt chất alkaloid là premnin và ganiarin, có độc tính nhẹ, vì vậy nên dùng theo từng đợt ngắn (5 - 7 ngày), sau đó nghỉ một thời gian trước khi tiếp tục. Việc dùng liều cao kéo dài liên tục cần tuyệt đối tránh để không gây hại cho sức khỏe. 

Một điểm đáng lưu ý khác là nước sắc từ vọng cách có khả năng kháng khuẩn mạnh, hữu ích trong điều trị tiêu chảy nhiễm khuẩn, lỵ hoặc ngộ độc thực phẩm. Bên cạnh đó, nước cốt và bã lá cũng có thể dùng để bôi ngoài da, hỗ trợ làm dịu các vết lở ngứa, mụn nhọt.

Huỳnh Đạt (tổng hợp)