Nghệ nhân Phùng Đình Giáp – người giữ lửa nghề phỗng đất Kinh Bắc

Bền bỉ giữ nghề – Giữ lửa cho ký ức làng quê

Trong căn nhà nhỏ giữa vùng quê Kinh Bắc, đôi bàn tay đã chai sần của ông Phùng Đình Giáp vẫn luôn miệt mài bên những thỏi đất. Mỗi đường nặn, mỗi nét vẽ là cả tâm huyết và hoài niệm ông gửi gắm vào bộ phỗng – thú chơi dân gian gắn bó với mâm cỗ Trung thu của bao thế hệ

Từ khi còn nhỏ, ông Giáp đã được theo bố học nghề làm phỗng đất – loại đồ chơi dân gian từng gắn bó với mâm cỗ Trung thu của biết bao gia đình Bắc Bộ xưa. Bộ phỗng gồm năm nhân vật: ông sư, cụ già, em bé, chim bồ câu và chú rùa – mỗi hình đều hàm chứa thông điệp mang đậm giá trị đạo đức, giáo dục mà cha ông muốn răn dạy cho các thế hệ sau.

Bộ phỗng đất truyền thống với năm nhân vật tượng trưng cho tâm đức, hiếu nghĩa, đoàn kết, bền bỉ của người Việt

“Ngày xưa, đêm rằm Trung thu, cả nhà quây quần bên mâm cỗ, bày bộ phỗng, ông bà sẽ dạy dỗ con cháu về đạo lý làm người qua các nhân vật trong bộ phỗng. Thế nhưng sau dần bị mai một vì ít người làm, nhưng tôi vẫn làm, vẫn muốn giữ những giá trị đạo đức của cha ông” ông Giáp chia sẻ

Dù nghề đang dần mai một, nhung ông vẫn kiên trì nặn phỗng khi cả làng đã dần chuyển sang làm hàng mã, hàng chợ. Ông từng đem sản phẩm đến Hà Nội, trưng bày tại bảo tàng, hội chợ với mong muốn giới thiệu và lan tỏa nét đẹp cổ truyền này.

Làm phỗng đất – nghề công phu đòi hỏi sự kiên nhẫn và cả tấm lòng

Nghề làm phỗng đất không chỉ cần khéo tay mà đòi hỏi cả sự kiên nhẫn, tấm lòng với nghề. Đất làm phỗng phải là đất thó vàng, được đào sâu 2,5 – 3 mét dưới đáy ao đầm, đem về phơi khô, giã nhuyễn, trộn giấy bản ngâm nhừ, nhào thành thứ nguyên liệu dẻo quánh rồi mới nặn hình.

Nghệ nhân Phùng Đình Giáp cần mẫn nặn phỗng đất

Tất cả đều thủ công, không máy móc hỗ trợ. Mỗi bộ phỗng hoàn thiện mất nhiều ngày, tùy thời tiết. Đặc biệt, phỗng đất không qua lửa nung, chỉ nhờ nắng trời hong khô nên càng cần sự kiên nhẫn, cẩn trọng.

Đôi tay nghệ nhân Phùng Đình Giáp tỉ mẩn nặn phỗng đất, từng đường nét gửi gắm trọn tâm huyết và tình yêu với nghề

Ông Giáp bộc bạch: “Làm nghề này không đong đếm bằng thời gian. Có khi đang nặn phải dừng tiếp khách, rồi lại cặm cụi nặn tiếp. Chỉ biết mỗi bộ phỗng đều chứa cả tâm huyết của người làm”.

Không chỉ làm phỗng, ông Giáp còn sáng tạo nhiều sản phẩm dân gian khác: phỗng ngựa, hoa quả, con giống,... Nhiều bộ phỗng đã vượt biên, hiện diện trong bảo tàng ở Mỹ như minh chứng cho giá trị văn hóa Việt Nam.

Các loại phỗng ngựa do nghệ nhân Phùng Đình Giáp làm thủ công, phục vụ nhu cầu trưng bày

Giữ người giữ nghề – Giữ lấy hồn cốt Trung thu xưa

Giữ nghề đã khó, giữ được người giữ nghề còn gian nan gấp bội. Làm phỗng đất đâu chỉ cần bàn tay khéo léo, mà cần cả tình yêu với văn hóa, với cội nguồn. Nếu không còn những người âm thầm như ông Phùng Đình Giáp, cần mẫn bên bàn đất mỗi ngày, thì bộ phỗng dẫu có tinh xảo đến đâu cũng chỉ còn là hình hài vô hồn, thiếu hơi ấm của truyền thống.

Ông Phùng Đình Giáp nâng niu bộ phỗng chuột vác gạo – sản phẩm chứa đựng tâm huyết và tình yêu với nghề truyền thống

Ở tuổi ngoài bảy mươi, mái tóc đã bạc, đôi tay đã chai sần theo năm tháng, ông Giáp vẫn cần mẫn bên những thỏi đất thó, tỉ mỉ từng đường nặn, nét vẽ. Mỗi bộ phỗng hoàn thiện không chỉ là sản phẩm, mà như một lát cắt ký ức làng quê, một phần hồn Việt mà ông dày công gìn giữ. Ông mở lòng dạy ai muốn học, không mong đáp đền, chỉ mong lửa nghề không lụi tàn, để hơi thở Tết Trung thu xưa vẫn còn sống giữa đời thường.

Trong gian nhà nhỏ nơi làng Song Hồ, nghệ nhân Phùng Đình Giáp vẫn lặng lẽ nặn hình cho đất, thổi hồn cho ký ức làng. Bộ phỗng đất từng là một phần hồn cốt không thể thiếu trong dịp Trung thu – nhờ những đôi tay như ông Giáp mà còn sống giữa đời, nhắc ta nhớ về cội nguồn và niềm tự hào văn hóa dân tộc.

Nhóm PV