Người bệnh tiểu đường có nguy cơ cao bị gãy xương do các biến chứng liên quan

Trong bối cảnh dân số ngày càng già hóa, loãng xương trở thành một vấn đề sức khỏe toàn cầu liên quan đến tuổi tác, ảnh hưởng đến cả nam và nữ lớn tuổi. Bệnh âm thầm làm suy yếu cấu trúc vi mô của xương, đặc biệt ở những vùng xốp như đốt sống, xương sườn và hông, gây ra hiện tượng gãy xương giòn, đau nhức và tàn tật.

Mặc dù loãng xương thường được xem là hệ quả của quá trình lão hóa và sự thiếu hụt estrogen, các nghiên cứu cũng chỉ ra rằng bệnh đái tháo đường (bao gồm cả tiểu đường tuýp 1 và tuýp 2) góp phần làm gia tăng hoặc làm trầm trọng thêm tình trạng mất xương ở những người mắc bệnh.

 Loãng xương trở thành một vấn đề sức khỏe toàn cầu (Ảnh minh hoạ)

Bệnh đái tháo đường gây loãng xương như thế nào?

Bệnh đái tháo đường là một rối loạn chuyển hóa đặc trưng bởi tình trạng tăng đường huyết do khiếm khuyết trong việc tiết insulin, kháng insulin hoặc cả hai. Kháng insulin là hiện tượng các mô ngoại biên như cơ, gan và mô mỡ giảm nhạy cảm với insulin, dẫn đến giảm hấp thu glucose vào các mô này, đồng thời gan tăng sản xuất glucose. Tình trạng này thường liên quan đến yếu tố di truyền và béo phì, đặc biệt là béo phì vùng bụng.

Hội chứng đề kháng insulin, hay còn gọi là hội chứng chuyển hóa, bao gồm các rối loạn như béo bụng, tăng huyết áp, tăng triglyceride máu, giảm HDL, tăng axit uric, rối loạn glucose huyết lúc đói, rối loạn dung nạp glucose (tiền tiểu đường), tiểu đường tuýp 2 và tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch xơ vữa. Trong khi đó, nhiều người bị tiểu đường tuýp 2 thể trạng gầy lại gặp tình trạng giảm tiết insulin.

Các biến chứng muộn của đái tháo đường bao gồm các bệnh mạch máu nhỏ (như bệnh thận, bệnh võng mạc, bệnh thần kinh) và các bệnh mạch máu lớn (như hội chứng mạch vành cấp, đột quỵ). Đặc biệt, đái tháo đường ở người cao tuổi có thể dẫn đến loãng xương và một số bệnh lý liên quan đến xương khớp, gồm:

Ảnh hưởng đến quá trình chuyển hóa canxi, phốt pho và các khoáng chất khác

Khi đái tháo đường không được kiểm soát tốt, lượng đường trong máu tăng cao. Glucose dư thừa được đào thải qua nước tiểu kèm theo canxi và phốt pho, làm mất đi lượng khoáng chất quan trọng, góp phần gây loãng xương. Ngoài ra, nồng độ magiê trong máu thấp cũng kích thích tuyến cận giáp tăng tiết hormone tuyến cận giáp, từ đó làm giảm mật độ xương, làm tăng nguy cơ gãy xương.

 Bệnh ĐTĐ không được điều trị sẽ làm tăng lượng đường huyết, gây ảnh hưởng đến quá trình chuyển hóa canxi, photpho và các khoáng chất khác (Ảnh minh hoạ)

Ảnh hưởng đến mật độ xương

Theo Viện Y tế Quốc gia Mỹ (NIH), sự rối loạn trong quá trình chuyển hóa glucose gây ra các biến đổi ở phân tử sinh học thông qua phản ứng glycation, dẫn đến sự hình thành các sản phẩm cuối cùng của quá trình glycation tiên tiến (AGEs).

Các nghiên cứu gần đây cho thấy mức đường huyết cao kèm theo tuổi tác tăng là nguyên nhân làm gia tăng sự tích tụ AGEs. Lượng lớn AGEs tích tụ trong cơ thể sẽ làm suy yếu khả năng tăng sinh của tế bào xương, dẫn đến giảm mật độ xương.

Ảnh hưởng đến quá trình chuyển hóa xương

Ở bệnh nhân đái tháo đường, chức năng của các tế bào tạo xương (tế bào cốt trưởng thành) bị suy giảm, làm giảm hoặc làm chậm quá trình hình thành xương, trong khi quá trình tiêu hủy xương vẫn tiếp diễn bình thường. Ngoài ra, insulin đóng vai trò quan trọng trong việc tăng cường chức năng và sản sinh tế bào tạo xương. Do tình trạng kháng insulin ở người bệnh đái tháo đường, khả năng tái tạo xương bị suy giảm, dẫn đến các biến chứng liên quan đến xương như giảm mật độ xương và loãng xương.

Đái tháo đường tuýp 2 còn làm giảm nồng độ estrogen ở nữ và testosterone ở nam giới, từ đó gây tăng hormone tuyến cận giáp, thúc đẩy quá trình tiêu xương. Nhiều nghiên cứu cho thấy nam giới mắc đái tháo đường tuýp 2 có nguy cơ gãy xương hông tăng lên gấp 2,8 lần, còn phụ nữ tăng 2,1 lần so với người bình thường. Nguy cơ này còn cao hơn nhiều, lên đến 6,3 lần, ở người bị đái tháo đường tuýp 1. Kết quả này được xác nhận qua các nghiên cứu tại Hoa Kỳ và châu Âu.

Cách phòng ngừa loãng xương do bệnh đái tháo đường

Kiểm soát tốt bệnh đái tháo đường là biện pháp quan trọng nhất để phòng ngừa loãng xương, giúp duy trì và ổn định chỉ số đường huyết. Khi lượng đường huyết được duy trì ở mức bình thường hoặc gần bình thường, các chất như canxi, phốt pho, ma-giê cùng các chất chuyển hóa khác sẽ được cân bằng, hỗ trợ bảo vệ xương chắc khỏe.

Chế độ ăn uống khoa học 

Người bệnh cần xây dựng thực đơn cân đối, đảm bảo đủ dưỡng chất mà không bị thừa hay thiếu, vì điều này ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng hấp thụ canxi và nguy cơ mất xương. Nên bổ sung các thực phẩm giàu canxi, phốt pho, vitamin D như sữa và các chế phẩm từ sữa, thịt nạc, trứng, hải sản (tôm, cá), rau xanh và trái cây tươi. Đồng thời, cần hạn chế các chất kích thích để tránh làm giảm mật độ xương.

Tăng cường vận động và tắm nắng

Hoạt động thể chất đều đặn giúp tăng cường chức năng của tim, phổi, nâng cao hệ miễn dịch và phòng ngừa nhiều bệnh lý. Người bệnh đái tháo đường nên dành thời gian tắm nắng để tăng cường tổng hợp vitamin D, từ đó cải thiện khả năng hấp thu canxi. Ánh nắng mặt trời cũng giúp giãn mạch máu dưới da, thúc đẩy tuần hoàn máu tốt hơn.

Theo dõi sức khỏe định kỳ

Người bệnh đái tháo đường cần thường xuyên làm xét nghiệm đo mật độ xương để phát hiện sớm loãng xương và có biện pháp xử trí kịp thời. Bên cạnh đó, cần thận trọng trong các hoạt động đi lại, tránh té ngã nhằm giảm nguy cơ chấn thương xương khớp.

Thanh Trúc (dịch)