Nguyên nhân, triệu chứng, điều trị và phòng ngừa viêm màng não

Có 2 loại viêm màng não chính, tùy thuộc vào loại tác nhân gây nhiễm trùng:

- Viêm màng não do vi khuẩn

- Viêm màng não do siêu vi

Viêm màng não vi khuẩn được xem là một tình trạng cấp cứu trong y khoa. Nếu không được điều trị nhanh chóng, bệnh lý này có thể dẫn đến tử vong hoặc các vấn đề về não như giảm thị lực, thính lực, chậm phát triển tâm thần và vận động cho trẻ.

Triệu chứng viêm màng não

Mặc dù viêm màng não do vi khuẩn thường nghiêm trọng hơn nhưng các dấu hiệu và triệu chứng của viêm màng não do vi khuẩn và siêu vi có thể tương tự nhau và khó phân biệt. Các triệu chứng phổ biến nhất bao gồm:

- Sốt

- Đau đầu

- Cổ gượng

- Buồn nôn hoặc nôn

- Li bì, khó đánh thức

- Sợ ánh sáng

Trẻ nhỏ, đặc biệt là nhỏ hơn 1 tuổi, có thể có các triệu chứng khác không đặc trưng như:

- Thóp phồng

- Quấy khóc

- Ngủ li bì

- Bú kém

Nếu không được phát hiện sớm, viêm màng não có thể dẫn tới các biến chứng nguy hiểm như nhiễm trùng huyết gây tổn thương đa cơ quan, tràn mủ hoặc tràn dịch dưới màng cứng hay các tổn thương não khác như áp – xe não, não úng thủy… Do đó, trẻ có biểu hiện nghi ngờ viêm màng não cần được thăm khám sớm tại các cơ sở y tế.

Chẩn đoán viêm màng não

Vì viêm màng não do vi khuẩn là một trường hợp cấp cứu y khoa cần được điều trị kịp thời, do đó cần nhanh chóng xác định nguyên nhân gây nên tình trạng bệnh lý này. Các xét nghiệm thường được sử dụng trong chẩn đoán bao gồm:

- Chọc dò thắt lưng: Đây là xét nghiệm quan trọng nhất trong chẩn đoán. Các bác sĩ sẽ dùng kim để lấy mẫu dịch não tuỷ vùng quanh tủy sống từ vị trí lưng dưới. Ngoài chẩn đoán tình trạng viêm màng não, kết quả xét nghiệm cũng giúp gợi ý tác nhân vi khuẩn hay siêu vi gây bệnh.

- Cấy máu: Giúp xác định loại vi khuẩn có trong máu.

- Chụp cắt lớp vi tính sọ não: Hầu hết các trẻ nghi ngờ bị viêm màng não thường không cần chụp cắt lớp vi tính sọ não. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, trẻ cần được thực hiện trước khi chọc dò thắt lưng với mục đích là giúp xác định có an toàn khi thực hiện chọc dò thắt lưng hay không và tìm các nguyên nhân khác gây nên triệu chứng tương tự (như xuất huyết não, nhồi máu não)

Điều trị viêm màng não

Việc điều trị viêm màng não phụ thuộc vào tác nhân gây bệnh là vi khuẩn hay siêu vi. Trong nhiều trường hợp, trẻ được điều trị như viêm màng não do vi khuẩn cho đến khi loại trừ hoàn toàn chẩn đoán.

Viêm màng não do vi khuẩn – Viêm màng não do vi khuẩn cần được điều trị bằng kháng sinh tĩnh mạch. Thời gian điều trị bằng kháng sinh phụ thuộc vào kết quả nuôi cấy vi khuẩn:

- Nếu kết quả cấy âm tính và tình trạng trẻ đã cải thiện, có thể ngừng dùng kháng sinh sau 48 đến 72 giờ.

- Nếu kết quả nuôi cấy dương tính, thời gian điều trị phụ thuộc vào loại vi khuẩn được xác định và có hay không có biến chứng. Quá trình điều trị thông thường là từ 10 đến 14 ngày.

Viêm màng não do siêu vi – Trong hầu hết các trường hợp viêm màng não do siêu vi, không có thuốc kháng siêu vi hiệu quả nào có thể rút ngắn thời gian của các triệu chứng. Do đó, điều trị chủ yếu là hỗ trợ như nghỉ ngơi, cung cấp đủ nước, dinh dưỡng, giảm đau và hạ sốt khi cần.

Phòng ngừa

Tiêm phòng là phương pháp phòng bệnh viêm màng não hiệu quả nhất. Hầu hết các loại vi khuẩn gây bệnh viêm màng não đều đã có vaccine phòng ngừa cho trẻ từ 2 tháng tuổi và người lớn. Một số loại vắc xin phòng viêm màng não phổ biến được lưu hành tại Việt Nam dành cho trẻ em và người lớn có thể kể đến như:

Vaccine 6 trong 1 Hexaxim/Infanrix Hexa phòng 6 bệnh: Ho gà, bạch hầu, uốn ván, bại liệt, viêm gan B, viêm phổi và viêm màng não do vi khuẩn Hib hoặc vaccine 5 trong 1 Pentaxim/ Infanrix IPV+Hib phòng 5 bệnh: Ho gà, bạch hầu, uốn ván, bại liệt, viêm phổi & viêm màng não do vi khuẩn Hib.

Vaccine Prevenar 13/ Synflorix: phòng viêm phổi, viêm màng não, viêm tai giữa, nhiễm khuẩn huyết,… do phế cầu khuẩn.

Vaccine Menactra phòng viêm màng não do não mô cầu khuẩn tuýp ACYW-135. Vắc xin VA-Mengoc-BC phòng viêm màng não do não mô cầu khuẩn tuýp BC.

Vaccine Quimi-Hib phòng viêm phổi, viêm màng não,… do vi khuẩn Hib.

Theo Bệnh viện Nhi đồng Thành phố