Những điều cần biết về ung thư vú ở nữ giới

Theo số liệu thống kế mới nhất của Globocan thuộc WHO, năm 2020 nước ta có thêm 21.555 ca mắc mới ung thư vú, chiếm 1/4 tổng số ca mắc ung thư mới ở giới nữ. Điều nay tương đương mỗi ngày trôi qua đất nước chúng ta có thêm 59 ca mắc mới ung thư vú. Đây là ung thư số 1 ở nữ giới hiện nay và điều đáng lo ngại hơn đó chính là việc tỷ lệ mắc mới này không những chưa giảm mà còn đang tiếp tục tăng lên nhanh qua năm tháng.

Một thực tế ngang trái hiện nay đó là việc dự phòng và phát hiện sớm ung thư vú tương đối đơn giản tuy nhiên sự hiểu biết cũng như quan tâm của chị em đến “kẻ giết người thầm lặng” này lại chưa tương xứng. Theo Ths.BS. Trần Quốc Khánh, nữ giới thường không tạo thói quen đi khám sản khoa và siêu âm vú 6 tháng đến 1 năm/1 lần, rất nhiều người biết rằng ung thư vú có mang yêu tố di truyền tương đối rõ ràng và hiện nay các nước phát triển đã sàng lọc sớm ung thư vú bằng công nghệ gene với những người có yếu tố nguy cơ nhất định. Ngoài ra, ít người biết rằng công nghệ điều trị đích mang lại kết quả khả quan cho những thể ung thư vú nhất định…

11 nội dung chính cần biết về ung thư vú:

1. Vấn đề uống rượu: Càng uống nhiều rượu, nguy cơ mắc ung thư vú càng cao. Khuyến cáo chung: Tốt nhất là phụ nữ không nên uống rượu, dù chỉ là lượng nhỏ 1 ly mỗi ngày.

2. Hút thuốc lá: Đã có rất nhiều bằng chứng cho thấy có mối liên hệ giữa hút thuốc và tăng nguy cơ ung thư vú, đặc biệt là ở phụ nữ tiền mãn kinh.

3. Tăng cân-béo phì: Thừa cân béo phì làm tăng nguy cơ ung thư vú. Điều này đặc biệt ró ràng nếu béo phì xảy đến sau khi mãn kinh.

4. Ăn uống thiếu khoa học: Một chế độ ăn uống lành mạnh có thể làm giảm nguy cơ mắc một số loại ung thư, cũng như bệnh tiểu đường, bệnh tim và đột quỵ. Ví dụ, phụ nữ ăn chế độ ăn Địa Trung Hải có bổ sung dầu ô liu và các loại hạt hỗn hợp có thể giảm nguy cơ ung thư vú. Chế độ ăn Địa Trung Hải tập trung chủ yếu vào các thực phẩm có nguồn gốc thực vật, như trái cây và rau quả, ngũ cốc nguyên hạt, các loại đậu, các loại hạt và ăn cá thay vì thịt đỏ.

5. Lười vận động thể chất và stress kéo dài: Hoạt động thể chất có thể giúp chúng ta duy trì cân nặng khỏe mạnh và giảm stress, giúp ngăn ngừa ung thư vú. Hầu hết những người trưởng thành khỏe mạnh nên vận động ít nhất 150 phút mỗi tuần cường độ nhẹ đến vừa như đi bộ, chạy bộ, đạp xe, yoga, bơi, múa... cộng với tập luyện sức mạnh ít nhất hai lần một tuần. Cân bằng trong cuộc sống cũng vô cùng quan trọng. 

Ths.BS. Trần Quốc Khánh: "Tôi nhận thấy nhiều người hiện nay đang bị cuốn đi theo cuộc sống vội vã, chẳng có cho mình và gia đình một phút thảnh thơi hoặc chỉ để nhìn lại chính mình, dù chỉ một chút thôi. Điều gì là quan trọng nhất trong cuộc sống này của mọi người vậy?".

6. Không cho con bú hoặc cai sữa quá sớm: Cho con bú đóng vai trò quan trọng giúp phòng ngừa ung thư vú. Các mẹ cho con bú càng lâu, tác dụng bảo vệ và dự phòng ung thư vú càng lớn.

7. Sử dụng hóc-môn nội tiết: Liệu pháp hormone kết hợp kéo dài trên 5 năm làm tăng nguy cơ ung thư vú. Nếu ai đó đang dùng liệu pháp hormone, xin hãy nghe tư vấn kỹ từ bác sĩ của mình và cân nhắc sử dụng các liệu pháp thay thế khác. Nếu vẫn quyết định lựa chọn vì lợi ích của liệu pháp hormon ngắn hạn lớn hơn các rủi ro, hãy sử dụng liều thấp nhất có hiệu quả.

Ths.BS. Trần Quốc Khánh - Khoa Phẫu thuật cột sống, Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức 

8. Tiếp xúc với bức xạ và ô nhiễm môi trường. Những thăm dò hình ảnh như như chụp cắt lớp vi tính, chụp xquang, chụp PET-CT hoặc những thăm dò sử dụng liều cao phóng xạ luôn làm tăng nguy cơ ung thư vú, đặc biệt ở trẻ em gái. Một số nghiên cứu gần đây cho thấy có mối liên hệ giữa ung thư vú với phơi nhiễm tích lũy bức xạ trong suốt cuộc đời. Chúng ta chỉ thực hiện những thăm dò này khi thực sự cần thiết hoặc theo chỉ định của bác sĩ.

9. Tự khám và đi khám sức khoẻ, kiểm tra vú định kỳ: Đây là yếu tố vô cùng quan trọng. Bất cứ khối u nào cũng luôn cần thời gian hình thành và phát triển và việc phát hiện sớm giúp tiên lượng khả quan hơn rất nhiều. Mọi người tạo thói quen tự khám vú cho mình mỗi ngày lúc tắm để phát hiện những vùng vú có mật độ bất thường hay núm vú có dấu hiệu tụt, chảy dịch, tấy đỏ. Mọi người cũng nên đi khám sản phụ khoa/ung bướu 6 tháng đến 1 năm/1 lần bắt đầu ở tuổi 25 và siêu âm cũng như chụp X- quang tuyến vú theo lời khuyên từ bác sĩ. Khi có tổn thương nghi ngờ thì cần sinh thiết và xét nghiệm tế bào để chẩn đoán xác định, thậm chí kết quả chưa làm mình thấy yên tâm, có thể tìm đến một trung tâm khám bệnh khác nữa để kiểm tra lại lần hai, lần ba.

10. Xem xét tư vấn di truyền và xét nghiệm nguy cơ ung thư vú:

Khi nói đến nguy cơ ung thư vú, những thay đổi di truyền quan trọng nhất nằm ở gen BRCA1 và BRCA2. Phụ nữ (và nam giới) có một trong những thay đổi gen này được cho là mắc hội chứng ung thư buồng trứng và vú di truyền (HBOC). Phụ nữ có sự thay đổi gen BRCA có nguy cơ mắc ung thư vú cao cũng như tăng nguy cơ ung thư buồng trứng, ung thư tuyến tụy và có thể là một số bệnh ung thư khác. Nam giới có sự thay đổi gen BRCA có nguy cơ cao bị ung thư vú, ung thư tuyến tiền liệt, ung thư tuyến tụy và có thể một số bệnh ung thư khác. Nếu ai đó bị ung thư vú hoặc tiền sử gia đình bị ung thư vú, hãy nói chuyện với bác sĩ ung bướu/di truyền để được tư vấn thêm về giải pháp sàng lọc gen dựa trên những mô hình toán học nhất định. Khu vực Hà Nội, có thể tham khảo trung tâm gen-di truyền trường Đại học Y khoa Hà Nội, trung tâm gen-di truyền Đại học Quốc Gia, Bệnh viện Quốc tế Vinmec...

11. Điều trị đích với ung thư vú (Targeted therapies in breast cancer):

Điều trị đích là phương pháp dùng thuốc sinh học để ngăn chặn sự phát triển và lan tràn ung thư thông qua quá trình tác động vào gen hay protein chuyên biệt có ở tế bào ung thư. Giải pháp này đã được Cục Quản lý Thuốc - Thực phẩm Hoa Kỳ (FDA) công nhận và việc sử dụng Trastuzumab vào điều trị đích cho bệnh nhân ung thư vú đã được Việt Nam ta áp dụng từ năm 2006. Điều trị đích hiện có hai dòng sản phẩm chính là thuốc phân tử nhỏ hoặc kháng thể đơn dòng. Phương pháp này khác biệt hẳn với giải pháp dùng hoá chất gây độc và giết chết tế bào ung thư (và cả tế bào lành) mang đến hiệu quả điều trị cao hơn, giảm những tác dụng phụ tuy vậy giá thành còn đắt và chỉ một số thể ung thư vú nhất định (tế bào ung thư có HER2 dương tính) mới đáp ứng điều trị.

Nguyễn Trang