Parkinson, căn bệnh người già nhưng người trẻ cũng có thể mắc?

Theo TS. BS. Ngô Thị Phượng – Bệnh viện TWQĐ 108, Bệnh Parkinson là một bệnh thoái hoá mạn tính tiến triển, thường thấy ở người cao tuổi (tuổi khởi bệnh trung bình từ 58 đến 60), xu hướng mắc bệnh tăng lên do tuổi thọ trung bình tăng.

Trên thực tế ngoài bệnh Parkinson còn nhiều bệnh nhân có biểu hiện giống bệnh Parkinson người ta gọi là hội chứng Parkinson. Hội chứng parkinson thì có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau như: thoái hóa thần kinh, do nhiễm khuẩn (viêm não), do nhiễm độc (trong đó có một số thuốc an thần kinh…), do chấn thương, do tổn thương mạch máu não (đột quỵ, đái tháo đường, vữa xơ mạch não, tăng huyết áp)...

Bệnh Parkinson nguyên phát đến nay vẫn được coi là chưa rõ nguyên nhân. 

Hình minh họa.

Triệu chứng thường gặp của bệnh

Ở giai đoạn sớm các triệu chứng của bệnh Parkinson hay gặp có thể là: mệt mỏi, đau cơ, vụng về khi thực hiện các động tác đơn giản (đi tất, đi giầy, tra chìa khóa…), rối loạn chữ viết (chữ viết nhỏ dần), táo bón, trầm cảm, kéo lê một chân hoặc giảm hoạt động một tay khi vận động, bong vảy da ở mặt, gối. Cũng có khi triệu chứng sớm là run khi nghỉ không liên tục, kín đáo.

Khi điển hình bệnh Parkinson biểu hiện bằng ba triệu chứng cơ bản là:

+ Run thấy rõ ở ngọn chi, môi, lưỡi. Run thường khu trú ở một bên cơ thể trong nhiều năm đầu, run có thể tạm mất khi vận động, nhưng sau đó lại tái diễn, khi ngủ hết run, xúc động tăng run, tuy nhiên, có trường hợp hoàn toàn không run.

+ Cứng đơ: là một trong các triệu chứng quan trọng nhất, chân tay cứng ở tất cả các nhóm cơ, đi lại khó, sờ nắn các cơ thấy chắc, cứng.

+ Giảm vận động: mất các động tác tự nhiên của nét mặt, của chân tay, nhất là khi cử động. Mất vẻ biểu lộ tình cảm, nét mặt như người mang mặt nạ, ít chớp mắt.

- Các triệu chứng khác: thường có loạn cảm đau, đứng ngồi không yên, nóng bức, tăng tiết, phù, tím tái ngọn chi, rối loạn cương, hạ huyết áp tư thế, trầm cảm lo âu (khoảng 35 đến 40%), một số ít có thể có ảo thị, hoang tưởng, trí tuệ còn tốt, có thể gặp sa sút trí tuệ ở giai đoạn nặng…

Trong bệnh Parkinson, chưa có xét nghiệm đặc hiệu cho bệnh Parkinson. Tuy nhiên các xét nghiệm giúp cho chẩn đoán nguyên nhân gây các hội chứng parkinson.

Các giai đoạn tiến triển của bệnh Parkinson:

- Giai đoạn 1: Có các dấu hiệu ở 1 bên cơ thể, bệnh nhân vẫn tự chủ trong các sinh hoạt.

- Giai đoạn 2: có các dấu hiệu ở hai bên nhưng không bị mất thăng bằng.

- Giai đoạn 3: có triệu chứng cả 2 bên cơ thể có mất thăng bằng nhưng bệnh nhân vẫn tự chủ được trong hoạt động tuy có bị hạn chế.

- Giai đoạn 4: bị suy giảm chức năng nặng nhưng vẫn có thể đi đứng được cần sự hỗ trợ một phần.

- Giai đoạn 5: bệnh nhân phải ngồi xe lăn hoặc nằm tại giường, không còn tự chủ được.

Người trẻ có thể bị Parkinson không?

Parkinson được biết đến với tỷ lệ người già mắc cao, tuy nhiên trên thực tế nó có thể xảy ra với những người trẻ, dưới 45 tuổi, và được gọi là Parkinson khởi phát ở người trẻ. 

Bệnh Parkinson ở người trẻ được khởi phát từ độ tuổi 21 đến 45, chiếm khoảng 2 -10% trong tổng số các trường hợp mắc bệnh Parkinson. Mặc dù các triệu chứng tương tự như ở người lớn tuổi, nhưng người trẻ thường phải đối mặt với các vấn đề về tâm lý, xã hội, tình cảm, tài chính và việc làm… nặng nề hơn. 

Mặc dù vậy, nhưng bệnh Parkinson ở người trẻ thường tiến triển chậm hơn so với người lớn tuổi, một phần do người trẻ ít gặp phải những vấn đề về sức khỏe khác.

Hầu hết các triệu chứng bệnh Parkinson ở người trẻ đều giống với bất cứ độ tuổi nào đang mắc bệnh Parkinson, tuy nhiên vẫn có một số triệu chứng khác biệt như:

- Trầm cảm, mất ngủ có thể xảy ra ở giai đoạn sớm.

- Rối loạn trương lực cơ gây ra các tư thế bất thường như chuột rút, co cứng bàn chân và ngón chân gặp ở 50% người bệnh. Tình trạng này có thể biến mất trước khi họ có triệu chứng khác.

- Cứng cơ, chậm vận động

- Người trẻ nhạy cảm hơn với các thuốc điều trị Parkinson, vì vậy họ có xu hướng gặp phải tác tác dụng phụ gây rối loạn vận động của levodopa hay hiện tượng “bật-tắt” và tác dụng cuối liều sớm hơn những người lớn tuổi.

- Ít khi có biểu hiện giảm trí nhớ hay mất khả năng giữ thăng bằng như người lớn tuổi mắc bệnh Parkinson.

- Run ít khi xảy ra hơn.

Parkinson có di truyền không?

Hầu hết mọi người mắc bệnh Parkinson đều có sự tương tác của các yếu tố di truyền tiềm ẩn và môi trường. Trong đó di truyền, cụ thể là các gen đột biến đóng vai trò quan trọng hơn trong sự khởi phát sớm bệnh Parkinson. Nghiên cứu của quỹ Parkinson Quốc gia Mỹ cho thấy 65% những người khởi phát bệnh Parkinson dưới 20 tuổi, và 32% những người mắc bệnh ở độ tuổi từ 20 đến 30 có tình trạng đột biến gen. Các gen liên quan tới bệnh Parkinson có mặt bên trong não bộ bao gồm PARK1, PARK2, PINK1, LRRK2.

Yếu tố môi trường thúc đẩy sự phát triển bệnh Parkinson ở người trẻ tuổi bao gồm tiếp xúc với chất độc hóa học như thuốc trừ sâu, thuốc diệt nấm, và thuốc diệt cỏ. Một số cựu chiến binh tiếp xúc với chất độc da cam hoặc con cháu của họ cũng có nguy cơ cao mắc bệnh Parkinson.

Dương Nhung (tổng hợp)