Phát triển nguồn nhân lực y tế chất lượng cao đáp ứng yêu cầu chăm sóc sức khỏe cho Nhân dân trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc

Phát triển nguồn nhân lực y tế chất lượng cao có vai trò cực kỳ quan trọng, quyết định đến việc thành công hay thất bại trong công tác chăm sóc sức khỏe cộng đồng. Thực tiễn, ở Việt Nam cho thấy, bên cạnh những kết quả to lớn đã đạt được, công tác đào tạo, phát triển nguồn nhân lực y tế chất lượng cao vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế và bất cập như: Chất lượng nguồn nhân lực y tế ở một số tuyến cơ sở, vùng sâu, vùng xa, miền núi còn chưa đáp ứng được nhu cầu chăm sóc và bảo vệ sức khỏe cho Nhân dân; Một số bộ phận cán bộ, nhân viên y tế có biểu hiện suy thoái về đạo đức, lối sống, có trình độ chuyên môn, năng lực lãnh đạo quản lý còn hạn chế, làm giảm sút lòng tin của Nhân dân đối với ngành Y tế và đội ngũ thầy thuốc... Do đó, bài viết nghiên cứu và đề xuất một số giải pháp nhằm xây dựng và phát triển nguồn nhân lực y tế chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu chăm sóc sức khoẻ của Nhân dân theo quan điểm của Đảng.

Bệnh viện Bạch Mai Hà Nội

Theo quan điểm của Đảng, nhân lực y tế là một “mắt xích” quan trọng góp phần nâng cao dịch vụ chăm sóc sức khỏe của Nhân dân. Bởi lẽ, “Nguồn nhân lực y tế là tổng thể những người có khả năng lao động với thể lực, trí lực và phẩm chất đạo đức phù hợp với đặc điểm nghề nghiệp trong lĩnh vực y tế, đang và sẽ tham gia vào các hoạt động nhằm bảo vệ và nâng cao sức khoẻ của Nhân dân, cộng đồng” (1). Do đặc thù là một nghề đặc biệt, có công việc hàng ngày là chăm sóc sức khỏe của Nhân dân. Hơn nữa, tính mạng và sức khỏe của người dân được phó thác cho nhân viên y tế. Vì thế mà xã hội luôn có những đòi hỏi rất khắt khe đối với đội ngũ cán bộ, nhân viên y tế, nhất là về chuyên môn. Bởi lẽ, chuyên môn tốt là chìa khoá vạn năng để đội ngũ cán bộ, nhân viên y tế có thể tự tin đảm bảo làm việc một cách độc lập trong mọi hoàn cảnh. Tuy nhiên, trong cuộc sống hiện nay, chuyên môn giỏi mới chỉ là điều kiện cần. Để thật sự xứng với danh hiệu “thiên sứ áo trắng” chăm sóc sức khỏe cho Nhân dân, xã hội còn đòi hỏi đội ngũ cán bộ, nhân viên y tế phải không ngừng thường xuyên trau dồi đạo đức trong sáng, luôn nhiệt huyết, yêu nghề, tận tâm, tận lực phục vụ người bệnh.

Nhận thức rõ vai trò và tầm quan trọng của nguồn nhân lực y tế chất lượng cao đối với công tác chăm sóc sức khỏe cho Nhân dân. Trong suốt quá trình lãnh đạo cách mạng, đặc biệt là công cuộc đổi mới toàn diện đất nước từ năm 1986 đến nay, Đảng và Nhà nước luôn luôn chú trọng tới công tác lãnh đạo, chỉ đạo, thường xuyên đề ra các chủ trương, chính sách nhằm chăm sóc sức khỏe cho Nhân dân được tốt hơn; Luôn coi chăm sóc sức khỏe của Nhân dân là trách nhiệm của tất cả các ngành, các đoàn thể, trong đó ngành Y tế đóng vai trò nòng cốt.

Đại học Y Hà Nội - một trung tâm đào tạo nguồn nhân lực y tế chất lượng cao cho cả nước

Đứng trước yêu cầu của tình hình mới, để phát triển nguồn nhân lực y tế chất lượng cao cần thực hiện một số giải pháp sau đây:

Một là, không ngừng nâng cao chất lượng đào tạo tại các cơ sở đào tạo nguồn nhân lực y tế.

Đây là một trong những giải pháp quan trọng nhất, trực tiếp góp phần phát triển nguồn nhân lực y tế ở Việt Nam hiện nay. Theo thống kê của Cục Khoa học và Công nghệ (Bộ Y tế), đến cuối năm 2023, cả nước có 40 cơ sở đào tạo trình độ đại học trong ngành Y tế, 68 cơ sở đào tạo hệ Cao đẳng. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, chất lượng đào tạo tại một số cơ sở đào tạo nhân lực y tế vẫn còn có những bất cập về năng lực và phẩm chất của người theo học ngành y, như vấn đề kinh nghiệm lâm sàng, trình độ khoa học của giảng viên, cơ sở thực hành .... Thực tế hiện nay, một số trường y khoa mới mở chạy theo lợi nhuận, nên đã ngay lập tức tuyển sinh ồ ạt, vượt quá điều kiện đào tạo nên yêu cầu về năng lực của người học có thể bị hạ thấp. “Những trường này thường không có đủ giảng viên, hoặc giảng viên chưa có kinh nghiệm và trình độ, do những giảng viên có kinh nghiệm thường gắn bó với các trường đại học được thành lập nhiều năm trước đó. Các trường đại học tư nhân cũng thường không có mạng lưới giảng viên gắn kết với các bệnh viện công để giảng dạy tại các bệnh viện công, vì thế giảng viên là các bác sĩ có thể có nhiều kinh nghiệm lâm sàng nhưng lại ít có kinh nghiệm trong giảng dạy, điều này ảnh hưởng lớn đến chuyên môn trong giáo dục đào tạo” (2).

Việc nâng cao chất lượng đào tạo tại các cơ sở đào tạo nhân lực y tế không thể không gắn với việc đổi mới chương trình và tài liệu đào tạo; xây dựng chuẩn năng lực, chuẩn đầu ra, chuẩn chương trình đào tạo cho các ngành thuộc lĩnh vực sức khỏe gắn với yêu cầu trong tình hình mới và nhu cầu sử dụng nhân lực của hệ thống y tế; tích cực tiếp thu các bài học kinh nghiệm trong đào tạo nhân lực y tế của thế giới; phải thường xuyên cập nhật chương trình đào tạo ở mọi loại hình và trình độ đào tạo; khuyến khích các cơ sở đào tạo đủ điều kiện tổ chức liên kết đào tạo với các trường danh tiếng trong khu vực và quốc tế, cải tiến phương pháp dạy học theo hướng lấy người học làm trung tâm nhằm phát huy tính tích cực, chủ động và sáng tạo của người học.

Thực tiễn cho thấy, trong đào tạo nguồn nhân lực y tế, các cơ sở đào tạo phải đặc biệt chú trọng hình thức dạy - học lâm sàng. Bởi lẽ, dạy - học lâm sàng không chỉ chiếm tỉ lệ phần lớn trong các chương trình đào tạo của bác sĩ y khoa mà còn có đóng góp rất to lớn trong việc rèn luyện thái độ, kỹ năng thực hành lâm sàng của sinh viên y khoa. Hơn nữa, đối với sinh viên y khoa hình thức dạy - học lâm sàng được coi là phương pháp cầm tay chỉ việc. Bởi vì, dạy - học lâm sàng có đặc thù được thực hiện trong một môi trường đặc biệt là bệnh viện, thực hành trên một đối tượng đặc biệt là người bệnh. Do đó, dạy - học lâm sàng luôn đòi hỏi cần phải kết hợp rất chặt chẽ giữa dạy - học kiến thức với thái độ và kỹ năng từ cả hai phía giảng viên và sinh viên. Trong những năm gần đây, số lượng sinh viên y khoa tăng quá nhanh, trong khi đó số bệnh viện thực hành và số giường bệnh tăng không đáng kể. Đây là một trong những lý do rất quan trọng ảnh hưởng đến chất lượng đào tạo nguồn nhân lực y tế ở nước ta hiện nay.

Ngoài ra, để nâng cao chất  đào tạo nguồn nhân lực y tế, các cơ sở đào tạo cần phải tập trung tăng cường công tác đào tạo, nâng cao trình độ đội ngũ giảng viên và cán bộ quản lý. Tăng cường đào tạo nước ngoài đối với các lĩnh vực mà Việt Nam chưa đủ điều kiện đào tạo để phát triển đội ngũ giảng viên; tích cực liên kết với các cơ sở đào tạo có uy tín, mời giảng viên, chuyên gia và các nhà khoa học có trình độ, kinh nghiệm từ các cơ sở đào tạo nước ngoài đến giảng dạy, nghiên cứu khoa học. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và trang thiết bị phục vụ đào tạo; đầu tư nâng cấp các phòng thực hành, thí nghiệm, phát triển các trung tâm đào tạo tiền lâm sàng, trung tâm mô phỏng để nâng cao chất lượng đào tạo kỹ năng cho người học. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số trong quản trị nhà trường, nâng cấp thư viện và trung tâm học liệu, mở rộng nguồn học liệu phục vụ dạy và học.

Hai là, thường xuyên cập nhật kiến thức y khoa mới nhất; đẩy mạnh bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ, nhân viên y tế.

Các cơ sở đào tạo, cơ sở khám bệnh, chữa bệnh, cơ sở y tế và cán bộ y tế phải thường xuyên thực hiện việc cập nhật kiến thức y khoa liên tục cho người hành nghề khám bệnh, chữa bệnh để không ngừng nâng cao trình độ chuyên môn, đáp ứng nhu cầu chăm sóc sức khỏe cho Nhân dân. Đồng thời, Bộ Y tế và chính quyền các cấp phải tạo điều kiện thuận lợi trong thủ tục gia hạn Giấy phép hành nghề theo quy định của pháp luật cho đội ngũ cán bộ y tế. Tích cực xây dựng cơ chế hỗ trợ cán bộ y tế vùng khó khăn tham gia cập nhật kiến thức y khoa liên tục; tổ chức các lớp đào tạo, bồi dưỡng ngắn hạn ở địa phương để mọi cán bộ y tế đều có thể tham gia học tập. Tiếp tục triển khai các giải pháp của Bộ Y tế nhằm nâng cao năng lực cán bộ y tế ở vùng khó khăn, trong đó phải đặc biệt chú trọng công tác chỉ đạo tuyến, chuyển giao kỹ thuật, luân chuyển cán bộ tuyến trên hỗ trợ tuyến dưới... Tiếp tục thể chế hóa các loại hình đào tạo phát triển nghề nghiệp, đào tạo cập nhật kiến thức y khoa liên tục và các hình thức đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn. Tổ chức biên soạn, xuất bản, cung cấp tài liệu chuyên môn và khuyến khích việc tự học tập, cập nhật kiến thức, nâng cao trình độ của cán bộ y tế qua nhiều hình thức.

Ba là, bổ sung, hoàn thiện cơ chế chính sách về phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho toàn ngành Y tế.

Thực tiễn cho thấy, cơ chế chính sách về phát nguồn nhân lực chất lượng cao của ngành Y tế ở Việt Nam hiện nay vẫn còn có những bất cập, nhất là cơ chế chính sách liên quan đến đào tạo, tuyển dụng, đãi ngộ,... Do đó, để phát triển nguồn nhân lực y tế chất lượng cao đáp ứng yêu cầu chăm sóc sức khoẻ của Nhân dân, cần phải hoàn thiện thể chế và các quy định của pháp luật liên quan đến đào tạo chuyên sâu, đặc thù ngành, nhằm đổi mới đào tạo nhân lực y tế, chuẩn hóa mô hình đào tạo phù hợp với khung trình độ Quốc gia và hội nhập quốc tế. Đồng thời, phải đẩy mạnh việc phân cấp, giao quyền tự chủ cho các cơ sở đào tạo theo quy định của pháp luật. Tiếp tục rà soát, sửa đổi và bổ sung cũng như ban hành mới các văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến quản lý, đãi ngộ nhân lực y tế phù hợp với bối cảnh và tình hình mới; đảm bảo hài hòa giữa chính sách đào tạo, tuyển dụng và đãi ngộ cho nhân lực y tế. Song song với bổ sung, hoàn thiện về cơ chế, đòi hỏi Đảng, Nhà nước và Bộ Y tế phải có chính sách khen thưởng động viên cho nhân lực y tế khi có nhiều cống hiến, có sáng tạo và ứng dụng thực tiễn trong công tác khám chữa bệnh, chăm sóc sức khỏe cộng đồng...

Bốn là, nâng cao tinh thần trách nhiệm, ý thức tự giác của mỗi cán bộ, nhân viên y tế trong học tập, rèn luyện nâng cao trình độ chuyên môn, đạo đức nghề nghiệp.

Hiện nay, trong bối cảnh nhu cầu về an sinh xã hội của Nhân dân ngày càng cao thì thực tiễn xã hội đòi hỏi mỗi cán bộ, nhân viên y tế lại càng phải nhận thức rõ hơn nữa trách nhiệm của mình đối với xã hội; phải luôn luôn xây dựng ý chí quyết tâm cao, sẵn sàng nhận và hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao. Để thực hiện tốt những kỳ vọng của Nhân dân dành cho mình, trước hết, mỗi cán bộ, nhân viên y tế phải phát huy được tinh thần trách nhiệm trong tự học tập, không ngừng rèn luyện nâng cao trình độ chuyên môn, đạo đức nghề nghiệp, phát huy được tinh thần dân chủ, tự phê bình và phê bình; xây dựng được sự đoàn kết thống nhất và tinh thần trách nhiệm trong toàn ngành và của mỗi cán bộ, nhân viên y tế; thắp sáng truyền thống vẻ vang, niềm tự hào về danh dự, phẩm giá, lương tri của nghề y, ngành y, của người cán bộ y tế trong thời đại mới, phải luôn khắc sâu lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Lương y như từ mẫu”.

Năm là, phát huy trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên ngành Y tế, nhất là cán bộ lãnh đạo chủ chốt.

Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ rõ: “Lấy gương người tốt, việc tốt để hàng ngày giáo dục lẫn nhau là một trong những cách tốt nhất để xây dựng Đảng, xây dựng các tổ chức cách mạng, xây dựng con người mới, cuộc sống mới” (3); “Một tấm gương sống còn có giá trị hơn một trăm bài diễn văn tuyên truyền” (4). Do đó, mỗi cán bộ, nhất là cán bộ lãnh đạo chủ chốt các cấp của ngành Y tế phải thực sự gương mẫu trong công việc và lối sống, thực sự “cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư”; không ngừng rèn luyện ý thức tổ chức kỷ luật, chấp hành nghiêm chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước. Cán bộ giữ chức vụ càng cao càng phải gương mẫu nêu gương. Việc nêu gương của đội ngũ cán bộ ngành Y tế phải thể hiện toàn diện trên các mặt về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, tác phong công tác; thường xuyên tự phê bình và phê bình. Việc nêu gương của cán bộ phải theo phương châm “trên trước, dưới sau”, “học đi đôi với làm theo”; cán bộ cấp trên nêu gương cho cán bộ cấp dưới; thủ trưởng cơ quan, đơn vị nêu gương cho công chức, viên chức và người lao động…

Mỗi cán bộ ngành Y tế phải luôn quán triệt và thực hiện đúng Quy định số 08-QĐ/TW ngày 25/10/2018, của Ban Chấp hành Trung ương về trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên. Phải luôn nhất quán giữa nói và làm, phải gương mẫu làm trong mọi mặt công tác và cuộc sống đời thường tại mỗi cơ quan, đơn vị hay nơi địa bàn cư trú. Hơn ai hết, người cán bộ, nhất là cán bộ lãnh đạo chủ chốt các cấp của ngành Y tế phải nêu cao tinh thần trách nhiệm, thường xuyên tu dưỡng, rèn luyện, tự giác, gương mẫu trong việc đấu tranh, ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”.

Văn Chương

Tài liệu tham khảo:

(1) Bộ Y tế (2024), Quyết định số 869/QĐ-BYT ngày 08/4/2024 của Bộ Y tế phê duyệt “Đề án phát triển nguồn nhân lực y tế giai đoạn 2023-2030, định hướng 2050”, Hà Nội.

(2) Dương Liễu, Thu Hiền (2024), Giải pháp nào nâng chất lượng đào tạo y khoa?, Báo Tuổi trẻ (điện tử), ngày 28/4/2024.

(3) Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 15, tr.672. Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.

(4) Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 1, tr.284. Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.