Sở Y tế TP. Hồ Chí Minh khuyến cáo các lãnh đạo bệnh viện cần quan tâm đến hội chứng burnout

Theo từ điển Oxford, thuật ngữ “burnout” được hiểu là sự suy sụp về thể chất và tinh thần do quá tải công việc và bị căng thẳng (stress). Hội chứng “Burnout” xuất hiện ở các thầy thuốc lần đầu tiên được mô tả vào năm 1974 bởi chuyên gia tâm lý học người Mỹ Herbert Freudenberger. Đây là một hội chứng liên quan đến công việc rất đặc thù của những người công tác trong ngành y tế, nhất là các bác sĩ – những người trực tiếp tham gia hoạt động khám, chữa bệnh tại các bệnh viện và các cơ sở y tế khác.

Biểu hiện của hội chứng “Burnout” bao gồm các dấu hiệu: kiệt sức, hoài nghi và giảm hiệu quả công việc. Hội chứng này có thể xảy ra ở nhân viên trong mọi lĩnh vực, nhưng hay gặp nhất là những người làm việc trong môi trường có mối liên quan mật thiết giữa người với người, như giáo viên, nhân viên xã hội, nhân viên cảnh sát và nhân viên y tế.

Năm 2011, tại Mỹ, lần đầu tiên đã có một nghiên cứu quốc gia với quy mô lớn về hội chứng “burnout” trong đội ngũ các thầy thuốc. Khảo sát 7.288 bác sĩ chuyên khoa, nhóm nghiên cứu đã ghi nhận có khoảng 45% các bác sĩ có ít nhất 1 triệu chứng của hội chứng này, tần suất xuất hiện hội chứng này trong đội ngũ các thầy thuốc nhiều hơn so với nhân viên làm việc trong các lĩnh vực công tác khác, và số bác sĩ mắc phải hội chứng này có xu hướng tăng dần theo thời gian. Công trình nghiên cứu này được đăng tải trên Tạp chí The Journal of the American Medical Association, tháng 2/2017, từ kết quả  nghiên cứu này, các tác giả ước tính có trên 50% các bác sĩ mắc hội chứng “burnout”.

Đi tìm các nguyên nhân và yếu tố thuận lợi góp phần làm cho các bác sĩ mắc hội chứng “burnout”, các chuyên gia quản lý và tâm lý đã chỉ ra những yếu tố sau: quá tải khối lượng công việc của người thầy thuốc, bao gồm cả gánh nặng công việc hành chánh, môi trường thực hành không đạt hiệu quả mong muốn, mất kiểm soát công việc, tích hợp giữa công việc và cuộc sống, ý nghĩa công việc bị xói mòn. Căng thẳng và kiệt sức có thể được tạo ra bởi một sự kết hợp của khối lượng công việc quá mức, giờ làm việc quá mức, khiếu nại từ bệnh nhân, và các thủ tục hành chánh mà người bác sĩ phải làm. Không giống như những ngành công nghiệp, nhiều tiến bộ trong đó công nghệ giúp cải thiện hiệu quả công việc, nhưng đối với các bác sĩ, bệnh án điện tử (EHR) dường như đã làm tăng thêm gánh nặng hành chánh, làm cho các bác sĩ bị phân tâm và giảm tương tác với bệnh nhân. Ngoài ra, những yêu cầu chi tiết về thủ tục hành chánh của các công ty bảo hiểm y tế để đảm bảo được chi trả cũng là một gánh nặng cho các bác sĩ. Nhóm nghiên cứu quan sát trực tiếp 57 bác sĩ trong 430 giờ làm việc, cho thấy các bác sĩ chỉ dành khoảng 33% số giờ làm việc của họ để thực hiện công việc lâm sàng trực tiếp với bệnh nhân, và có đến 49% thời gian để hoàn thành công tác hành chánh và tương tác với bệnh án điện tử.

Các chuyên gia tâm lý đã mô tả 3 triệu chứng chính của hội chứng “burnout”:

(1) Kiệt sức, là cảm giác thiếu năng lượng hoặc mệt mỏi do một hoặc nhiều yếu tố trong lĩnh vực về năng lượng, cảm xúc, và tinh thần. Các triệu chứng thể chất hay gặp như đau dạ dày, ruột;

(2) Hoài nghi, thấy công việc của họ ngày càng căng thẳng và bực dọc, mất khả năng đồng cảm và kết nối với bệnh nhân, nhân viên và đồng nghiệp, thậm chí hay đổ lỗi, hoặc cảm thấy tội lỗi;

(3) Giảm hiệu suất, rất tiêu cực về nhiệm vụ của họ, thấy khó tập trung, không biết lắng nghe và thiếu sự sáng tạo.

Với các triệu chứng như vậy, hệ quả của hội chứng “Burnout” là rất rõ cả về phía cá nhân bác sĩ bị hội chứng này và cả phía bệnh viện, theo đó, cá nhân sẽ dần đi vào trầm cảm nếu không được can thiệp kịp thời sẽ có những hệ luỵ xấu của chứng trầm cảm, tổ chức thì khó đạt hiệu quả mong muốn và ngày càng xấu hơn.

Điều đáng lo ngại hơn là hội chứng “Burnout” gần như là hội chứng khá đặc thù dành riêng cho nhân viên y tế không chỉ xảy ra ở các bác sĩ điều trị, mà nó còn ảnh hưởng và tác động lên cả các loại hình nhân viên y tế khác. Khảo sát mới đây vào tháng 4/2018, nhóm nghiên cứu về quản lý y tế thuộc Tạp chí New England Journal of Medicine cho thấy hội chứng “Burnout” còn xảy ra ở người điều dưỡng trực tiếp chăm sóc người bênh (RN), điều dưỡng chuyên khoa (APRN), bác sĩ trưởng khoa lâm sàng, và cả các nhà quản lý bệnh viện. Trong đó, điều dưỡng trực tiếp chăm sóc người bệnh có tỉ lệ mắc hội chứng “Burnout” là cao nhất (78%), kế đến là các điều dưỡng chuyên khoa (64%), các bác sĩ trưởng khoa (56%) và các nhà quản lý bệnh viện (42%).

Các loại hình nhân viên y tế mắc hội chứng “Burnout” (tại Mỹ, năm 2018)

Hiện nay, hệ thống bệnh viện của nhiều nước đang trải qua những thay đổi to lớn nhằm thích ứng với những yêu cầu mới, đó là những yêu cầu nghiêm ngặt trong chi trả của bảo hiểm y tế, đến áp lực tự chủ tài chính, đẩy mạnh ứng dụng CNTT tiến đến bệnh án điện tử, yêu cầu về chất lượng bệnh viện của người bệnh ngày càng khó khăn hơn,… đã dẫn đến những kỳ vọng lớn hơn về năng suất, khối lượng công việc tăng lên, và giảm tính tương thích của bác sĩ, và các nhà quản lý bệnh viện. Biết được những yếu tố thuận lợi gây ra hội chứng “burnout” ở các bác sĩ, điều dưỡng và ngay cả nhà quản lý bệnh viện và các hệ quả xấu của nó để có những giải pháp chủ động và hợp lý hơn, đây là một thách thức không nhỏ đối với những ai đang và sẽ làm công tác quản trị bệnh viện.

Sở Y tế TP. Hồ Chí Minh