Tác dụng chữa bệnh của ba kích trong Đông y

Hình dáng cây ba kích

Cây ba kích (Morinda officinalis How.), họ Cà phê (Rubiaceae), là cây mọc hoang ở một số nơi thuộc rừng núi phía Bắc nước ta như: Quảng Ninh, Bắc Giang, Thái Nguyên… Song do các dược tính có lợi cho sức khỏe, ba kích được phát triển trồng nhiều ở một số tỉnh, đặc biệt là Quảng Ninh.

Hình minh họa.

Ba kích thuộc loại dây, leo bằng thân quấn, thân non có màu tím, cành non có cạnh, lá mọc đối, dầy và cứng, cuống ngắn, màu xanh lục, cụm hoa mọc thành tán ở đầu cành. Quả hình cầu, rời nhau hoặc dính liền thành khối, khi chín có màu đỏ.

Sau khi thu hoạch, rễ cây cần được chế biến sơ bộ, rửa sạch, phơi khô se, đập nhẹ cho bẹp, bỏ lõi, rồi cắt thành đoạn 3 – 5 cm, phơi hoặc sấy khô. Khi dùng tùy theo yêu cầu, có thể tiến hành chích rượu, chích muối ăn, chích cam thảo. Ngày nay, ba kích phổ biến được dùng để làm dược liệu cho một số vị thuốc, còn lại, đa số sẽ được dùng để ngâm rượu.

Rượu ba kích có nhiều dược tính tốt cho sức khỏe như bổ thận, tráng dương, tăng cường sinh lực, được xem là thứ rượu quý được cánh đàn ông coi trọng.

Tác dụng của ba kích

Rễ cây chứa các thành phần anthraglucosid: tectoquinon, rubiadin… các iridoid: asperulosid, monotropein, morindolid…. Các β-sitosterol, oxositosterol…, các lacton, các muối vô cơ: Mg, K, Na, Cu, Fe, Co…

Theo Lương y Hoàng Xuân Dâu - Hội Đông y tỉnh Thái Bình: "Ba kích là một loại dược liệu quý, rất có ích đối với sức khỏe. Tác dụng của ba kích trong Đông y đã được minh chứng, kiểm nghiệm trong cuộc sống hằng ngày của con người".

Theo Lương y, vị thảo dược quý này có tác dụng tăng lực, chống viêm. Với hệ nội tiết, nó có tác dụng làm tăng cường hiệu lực của androgen. Nước sắc ba kích làm tăng nhu động ruột, hạ huyết áp đối với chứng tăng huyết áp ở phụ nữ mãn kinh. Đặc biệt đối với đàn ông, ba kích có tác dụng bổ thận tráng dương.

Ba kích còn được dùng trong các trường hợp phong tê thấp, chân tay nhức mỏi, các trường hợp nội tiết, sinh dục yếu, với nữ muộn sinh do tử cung lạnh, kinh nguyệt không đều, bụng dưới thường xuyên đau lạnh, khó thụ thai; với nam giới liệt dương, di tinh.

Theo Lương y Hoàng Xuân Dâu, lưu ý không dùng ba kích cho các trường hợp tiêu chảy, đi ngoài phân sống, kinh nguyệt sớm, rong kinh, phụ nữ có thai.

Ba kích có thể dùng sắc thuốc kết hợp với các dược liệu, cũng có thể dùng để ngâm rượu uống.

Theo ông Khúc Đình Phương - Phó Giám đốc Công ty TNHH MTV TMDV&SX Thăng Long: "Rượu Ba kích Yên Tử có những dược tính tốt cho sức khỏe, đặc biệt ở nam giới giúp tăng cường sinh lực, bổ thận, tráng dương."

Theo đó, rượu Ba kích Yên Tử được sản xuất trên công nghệ hiện đại đạt chuẩn Châu Âu, có nguồn gốc hoàn toàn từ thiên nhiên, là sự kết hợp giữa ba kích tím Quảng Ninh và loại rượu gạo truyền thống, do đó, hoàn toàn không có các phụ phẩm gây hại, an toàn đối với sức khỏe người tiêu dùng.

Một số công thức kết hợp với ba kích trị bệnh theo Đông y

– Trị thận hư, di tinh, liệt dương: ba kích, thục địa, mỗi vị 12g, sơn thù du, kim anh, mỗi vị 10g, sắc uống, ngày một thang.

– Trị thận hư, đái dầm: ba kích, thỏ ty tử, sơn thù du, tang phiêu tiêu, mỗi vị 12g sắc uống ngày một thang.

– Trị đau lưng mỏi gối: ba kích, tục đoạn, cẩu tích, cốt toái bổ, đỗ trọng, mỗi vị 12g, sắc uống ngày một thang, hoặc có thể ngâm rượu ba kích, như sau: Ba kích chế 1000g, trần bì (sao vàng) 50g, tiểu hồi 20g, rượu trắng 350 3 lít, ngâm 1 tháng. Độ vài ngày lại lắc hoặc quấy một lần, gạn lấy dịch rượu ngâm, bảo quản trong một lọ riêng, nút kín. Tiếp tục lặp lại lần 2, lần 3 gộp dịch các lần ngâm. Có thể uống ngày 2 lần, mỗi lần 20 ml trước bữa ăn hoặc trước khi đi ngủ.

Thanh Huyền