Vì sao đột quỵ ở người trẻ ngày càng tăng?

Bác sĩ Chuyên khoa II Nguyễn Thị Phương Nga - Trưởng khoa Nội Thần kinh, Bệnh viện Thống Nhất, TP.HCM đã có buổi trao đổi cùng phóng viên để làm rõ thực trạng đáng báo động này.

Đột quỵ ở người trẻ: Lỗi do lối sống hay bệnh tiềm ẩn?

Thưa bác sĩ, thời gian gần đây, tỷ lệ đột quỵ ở người trẻ có xu hướng gia tăng. Nguyên nhân nào dẫn đến thực trạng này?

Bác sĩ: Theo một thống kê gần đây của Bộ Y tế Việt Nam, trong tổng số người đột quỵ, có 15% là người trẻ, và những người này thường dưới 50 tuổi.

Nguyên nhân gây đột quỵ ở những người cao tuổi là do có bệnh nền, ví dụ như cao huyết áp, đái tháo đường, bệnh lý về tim mạch, rối loạn mỡ máu. Còn ở người trẻ, họ thường chưa có những yếu tố nguy cơ đó, nên nguyên nhân chủ yếu là do lối sống như chế độ sinh hoạt, ăn uống không lành mạnh, stress công việc, rối loạn giấc ngủ, sử dụng chất kích thích như thuốc lá, rượu bia hoặc một số chất khác.

Ngoài ra, có những người trẻ có bệnh lý bẩm sinh về huyết học khiến họ dễ bị đột quỵ. Những bệnh đó tồn tại từ nhỏ nhưng không được phát hiện, và đến khi gây triệu chứng thì thường xuất hiện rất đột ngột.

Bác sĩ Chuyên khoa II Nguyễn Thị Phương Nga - Trưởng khoa Nội Thần kinh, Bệnh viện Thống Nhất, TP.HCM (Ảnh: NVCC)

Có ý kiến cho rằng thời tiết nắng nóng là nguyên nhân dẫn đến đột quỵ. Quan điểm của bác sĩ về nhận định này như thế nào?

Bác sĩ: Nắng nóng không phải là nguyên nhân trực tiếp gây ra đột quỵ, mà chỉ là yếu tố khởi phát. Tức là, trên một người có sẵn yếu tố nguy cơ như có bệnh nền, cơ thể mất nước thì thời tiết nóng có thể khiến người đó rơi vào tình trạng đột quỵ.

Tuy nhiên, chúng ta cần phân biệt với một tình huống có triệu chứng giống đột quỵ nhưng thực chất chỉ là sốc nhiệt.

Sốc nhiệt thường gặp ở những người làm việc hoặc di chuyển ngoài trời nắng kéo dài, nhất là trong khung giờ 14-16h. Khi đó, cơ thể bị giãn mạch nhiều, dẫn đến tăng thân nhiệt tăng cao (có thể lên đến 38-40 độ), gây tổn thương tế bào ở các cơ quan quan trọng như não, tim, thận, cơ…

Sốc nhiệt có thể gây rối loạn ý thức, co giật, yếu chi nên rất dễ nhầm lẫn với đột quỵ. Trong khi đó, người bị đột quỵ thường không có triệu chứng toàn thân như sốt cao hay đỏ mặt, mà triệu chứng thường khu trú như yếu nửa người, tê, nói đớ, méo miệng…

Bác sĩ có thể chia sẻ một trường hợp bệnh nhân trẻ tuổi bị đột quỵ mà bác từng tiếp nhận, đặc biệt trong bối cảnh thời tiết nắng nóng?

Tôi nhớ có một bệnh nhân khoảng 30 tuổi, làm việc ngoài trời ở công trường. Khi được đưa vào cấp cứu, bệnh nhân lơ mơ, có biểu hiện co giật và yếu tay chân. Lúc đầu nghi ngờ sốc nhiệt, nhưng đo thân nhiệt thì không quá cao.

Sau khi khảo sát lâm sàng và chẩn đoán hình ảnh, chúng tôi xác định đây là trường hợp đột quỵ. Điều tra thêm, bệnh nhân có hai yếu tố nguy cơ rõ rệt là hút thuốc lá lâu năm và làm việc trong môi trường áp lực cao. Đây là một ví dụ điển hình cho thấy người trẻ, khỏe nhưng vẫn có thể đột quỵ nếu mang các yếu tố nguy cơ mà không biết.

BSCK II Phương Nga thăm khám cho bệnh nhân đột quỵ trong bối cảnh số ca đột quỵ ngày càng trẻ hóa (Ảnh: NVCC)

Thưa bác sĩ, suy nghĩ “tôi còn trẻ, khỏe thì không lo bị đột quỵ” liệu có tiềm ẩn nguy cơ gì không?

Bác sĩ: Nhiều người trẻ nhìn bên ngoài rất khỏe mạnh, nhưng thực ra vẫn có thể mang các yếu tố nguy cơ mà không biết như cao huyết áp, rối loạn mỡ máu, bệnh lý tim mạch nhẹ…

Cách duy nhất để phát hiện là phải khám sức khỏe định kỳ. Nhiều người cao huyết áp nhưng không hề có triệu chứng, chỉ khi đo huyết áp mới phát hiện. Do đó, nếu cơ quan có tổ chức khám định kỳ hàng năm, nên tận dụng cơ hội đó để tầm soát huyết áp, tim mạch, mỡ máu và được tư vấn chế độ sinh hoạt phù hợp.

“Thời gian vàng” trong cấp cứu đột quỵ và hướng dẫn sơ cứu đúng cách

Bác sĩ có thể chia sẻ về “thời gian vàng” trong cấp cứu đột quỵ và những bước sơ cứu ban đầu cần thực hiện đúng cách?

Bác sĩ: Trong cấp cứu đột quỵ do tắc mạch máu não, mục tiêu hàng đầu là tái thông mạch máu càng sớm càng tốt. Thời gian vàng để can thiệp hiệu quả là trong vòng 6 giờ kể từ khi xuất hiện triệu chứng đầu tiên. 

Hiện nay, có hai phương pháp điều trị chính: dùng thuốc tiêu sợi huyết, chỉ hiệu quả trong 4 giờ 30 phút đầu, và can thiệp mạch máu bằng ống thông để lấy huyết khối ra khỏi lòng mạch được áp dụng trong 6 giờ đầu nhưng chỉ phù hợp với khoảng 30% bệnh nhân bị đột quỵ do tắc mạch lớn. 

Nếu bệnh nhân đến viện sau 6 tiếng, bác sĩ sẽ dựa vào kết quả hình ảnh học để quyết định có thể can thiệp được hay không. 

Trong trường hợp nghi ngờ người thân bị đột quỵ, cần nhanh chóng đưa họ đến nơi an toàn, để nằm ngửa nếu còn tỉnh táo; nếu có dấu hiệu rối loạn ý thức, phải đặt nằm nghiêng để tránh sặc chất nôn vào đường thở. 

Đặc biệt, hãy gọi ngay số 115 thay vì tự đưa đi viện, bởi hệ thống cấp cứu chuyên nghiệp sẽ giúp xử lý tình huống nhanh và an toàn hơn.

Bác sĩ có thể chia sẻ những cách đơn giản giúp phòng ngừa đột quỵ trong cuộc sống hằng ngày?

Bác sĩ: Đầu tiên, nên giảm muối trong khẩu phần ăn, không chấm mắm, muối khi ăn. Giảm đường, đặc biệt là đường tinh luyện trong chè, cà phê sữa. Hạn chế tinh bột trắng như cơm, bún, mì… và thay bằng ngũ cốc nguyên cám nếu có thể.

Tăng rau củ quả, giảm mỡ bão hòa (mỡ động vật), thay thế bằng dầu thực vật. Ngoài ra, cần tập thể dục ít nhất 30 phút mỗi ngày, 5 ngày/tuần, bỏ hút thuốc, hạn chế rượu bia, giảm stress, ngủ đủ giấc.

Những thay đổi nhỏ nhưng đều đặn sẽ giúp giảm đáng kể nguy cơ đột quỵ không chỉ ở người lớn tuổi mà cả người trẻ.

Thảo Hà

Tỷ lệ nam giới đột quỵ thường cao hơn nữ giới. Lý do chủ yếu là thói quen sinh hoạt như nam giới hút thuốc, uống rượu nhiều hơn. Tuy nhiên, về mặt sinh học thì chưa có bằng chứng rõ ràng cho thấy giới tính tạo ra sự khác biệt lớn về nguy cơ đột quỵ.

- BSCK II Nguyễn Thị Phương Nga cho biết -