Vụ việc gần 600 nhãn sữa giả: Hệ lụy đến sức khỏe cộng đồng

Các sản phẩm này được công bố dưới dạng thực phẩm bổ sung, nhưng thực tế lại được quảng bá với những công dụng như "thần dược", tiềm ẩn nguy cơ lớn đến sức khỏe người tiêu dùng, đặc biệt là trẻ em và người già.

Hình thức tự công bố và kẽ hở pháp lý

Theo quy định tại Nghị định số 15/2018/NĐ-CP ngày 2/2/2018 của Chính phủ, hướng dẫn Luật An toàn thực phẩm, các sản phẩm thực phẩm thông thường như thực phẩm bổ sung, phụ gia thực phẩm,... thuộc diện được "tự công bố". Cụ thể tại Điều 5 và Điều 6, doanh nghiệp tự chịu trách nhiệm về chất lượng, an toàn sản phẩm, và gửi bản tự công bố đến cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền như Chi cục An toàn thực phẩm, Sở Y tế...

tại Điều 19, Nghị định 15/2018/NĐ-CP nêu rõ việc cơ quan tiếp nhận hồ sơ có trách nhiệm kiểm tra, hậu kiểm, xử lý các hành vi vi phạm. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, công tác hậu kiểm còn hạn chế, dẫn đến việc hàng trăm sản phẩm không đạt chất lượng vẫn hàng ngày lưu thông công khai, thậm chí được quảng cáo rầm rộ trên nhiều kênh thông tin và mạng xã hồi .

Một nhãn hiệu sữa bột giả do các đối tượng sản xuất (Ảnh: VTV)

Trách nhiệm thuộc về ai?

Rõ ràng, trách nhiệm trước hết thuộc về các doanh nghiệp lợi dụng chính sách “tự công bố” để hợp thức hóa hàng hóa không đạt chuẩn. Nhưng không thể bỏ qua vai trò và trách nhiệm quản lý nhà nước, cụ thể là Chi cục An toàn thực phẩm, Sở Y tế địa phương nơi các doanh nghiệp hoạt động. Theo quy định tại Thông tư 43/2018/TT-BYT của Bộ Y tế, các cơ quan này có nhiệm vụ kiểm tra, giám sát, xử lý vi phạm hành chính liên quan đến an toàn thực phẩm.

Trước đó, nguyên Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm, Bộ Y tế, ông Nguyễn Thanh Phong từng nhấn mạnh: “Chính sách tự công bố không đồng nghĩa với việc nhà nước buông quản lý. Doanh nghiệp phải chịu trách nhiệm trước pháp luật nếu có sai phạm. Cơ quan chức năng có đầy đủ thẩm quyền để hậu kiểm, thu hồi và xử phạt sản phẩm vi phạm”.

Hệ lụy đến sức khỏe cộng đồng từ hàng giả được quảng cáo thổi phồng công dụng

Nguy cơ lớn nhất từ sữa giả là ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng. Các sản phẩm này thường chứa thành phần không rõ nguồn gốc, không đảm bảo tiêu chuẩn, trong khi lại được quảng cáo quá mức. Nhiều nghệ sĩ, người nổi tiếng đã tiếp tay tiếp thị cho những sản phẩm này, gây hiểu nhầm cho người tiêu dùng. Một số clip quảng cáo như “uống 2 ly sữa mỗi ngày tăng chiều cao 5cm, tăng 3 đến 5cm sau 3 đến 6 tháng uống sữa ”, hay “người già hồi phục khớp sau 3 tuần” lan truyền chóng mặt trên mạng xã hội mà không có cơ sở khoa học.

Ngày 15/4/2025, Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm Trần Việt Nga đã ký công văn gửi Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử; Cục Văn hóa cơ sở, đề nghị xử lý nghiêm người nổi tiếng vi phạm quy định về quảng cáo sản phẩm thực phẩm.

BTV Quang Minh và MC Vân Hugo tham gia quảng cáo nhiều dòng sữa bột. Đặc biệt là dòng sữa Hiup với hàng trăm video dày đặc trên không gian mạng, tiếp cận hàng triệu người dùng

Công văn nêu rõ, báo chí đã phản ánh việc một số người nổi tiếng, người có ảnh hưởng trên mạng xã hội quảng cáo thực phẩm, thực phẩm chức năng có dấu hiệu vi phạm pháp luật, đặc biệt là gây hiểu nhầm về công dụng như thuốc chữa bệnh, hoặc quảng cáo sai lệch về chất lượng, công dụng sản phẩm.

Để đảm bảo tính nghiêm minh của pháp luật, ngăn chặn kịp thời tình trạng quảng cáo sai sự thật, Cục An toàn thực phẩm đề nghị các đơn vị liên quan phối hợp kiểm tra, xác minh thông tin và xử lý vi phạm, bao gồm cả việc xử lý người nổi tiếng vi phạm như báo chí đã nêu.

Cần chấn chỉnh công tác hậu kiểm và chế tài nghiêm minh

Đây là hồi chuông cảnh báo về tính hình thức trong tự công bố. Cần xem xét sửa đổi Nghị định 15/2018/NĐ-CP theo hướng tăng cường điều kiện kiểm soát, thẩm định hồ sơ ban đầu, kết hợp hậu kiểm thực chất, tránh biến chính sách tạo thuận lợi thành kẽ hở cho vi phạm. Cùng với đó, cần quy định trách nhiệm pháp lý đối với người quảng cáo sản phẩm sai sự thật, đặc biệt là các KOLs, người nổi tiếng.

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính trong cuộc họp về quản lý an toàn thực phẩm tháng 3/2024 đã chỉ đạo: “Phải tăng cường hậu kiểm, không để doanh nghiệp lợi dụng chính sách, ảnh hưởng đến sức khỏe người dân. Ai buông lỏng quản lý phải chịu trách nhiệm”.

Vụ việc 600 nhãn sữa giả không còn là chuyện riêng của hai doanh nghiệp. Đây là hệ quả của sự lỏng lẻo trong công tác quản lý nhà nước và nhận thức cộng đồng. Đã đến lúc phải siết lại chính sách, nâng cao năng lực hậu kiểm và truy trách nhiệm rõ ràng nếu không muốn các vụ việc tương tự tiếp tục lặp lại.

Cẩm Đào