Cách phòng ngừa ngộ độc nấm độc

1. Không ăn nấm lạ, không rõ nguồn gốc. Chỉ ăn các loại nấm được biết chắc chắn là nấm ăn an toàn và có nguồn gốc rõ ràng (mua tại siêu thị, cửa hàng uy tín). Không hái hoặc ăn nấm mọc hoang trong rừng, ngoài đồng nếu không có kiến thức nhận diện nấm. 

2. Không dựa vào kinh nghiệm dân gian. Các mẹo như “nấm lành sẽ không làm đen đũa bạc” hay “nấm độc có màu sắc sặc sỡ” không chính xác và có thể gây nhầm lẫn. Một số nấm độc trông rất giống nấm thường, thậm chí có mùi thơm và vị ngon.

3. Kiểm tra kỹ trước khi chế biến. Loại bỏ các nấm có dấu hiệu lạ: Dập nát, chảy nước, nấm bị héo, có mùi lạ. Không ăn nấm đã quá già hoặc bị hư hỏng. 

4. Nấu chín hoàn toàn. Dù là nấm an toàn cũng nên nấu chín kỹ, tránh ăn nấm sống hoặc nấm tái vì dễ gây rối loạn tiêu hóa.

5. Không bảo quản nấm quá lâu. Nấm tươi nên được sử dụng trong 1-2 ngày sau khi mua. Nếu dùng nấm khô hoặc nấm đóng gói thì phải kiểm tra hạn sử dụng, điều kiện bảo quản.

6. Tuyên truyền, nhắc nhở người thân đặc biệt là người già, trẻ em, người sống gần rừng núi cần được nhắc nhở không tự ý hái nấm ăn.

7. Khi có dấu hiệu ngộ độc: Nếu xuất hiện các triệu chứng như buồn nôn, nôn, tiêu chảy, đau bụng, chóng mặt sau khi ăn nấm, cần đưa đến cơ sở y tế càng sớm càng tốt.

Ở Việt Nam có khá nhiều loại nấm độc thường xuyên xuất hiện trong tự nhiên, đặc biệt là vào mùa mưa hoặc ở các vùng rừng núi, trung du. Dưới đây là một số loại nấm độc phổ biến và nguy hiểm mà bạn nên biết:

Nấm tán trắng (Amanita virosa / Amanita verna)

Hình ảnh mô phỏng nấm tán trắng (Amanita virosa), còn gọi là “thiên thần hủy diệt” – một trong những loại nấm cực độc

- Còn gọi là nấm độc trắng hay nấm thiên thần hủy diệt. 

- Đặc điểm: Mũ nấm màu trắng, hình nón hoặc tán rộng, có vòng cuống và bao gốc.

- Độc tố: Chứa amatoxin, gây tổn thương gan, thận, có thể gây tử vong nếu không xử lý kịp thời.

Nấm mũ khía nâu xám (Inocybe fastigiata / Inocybe rimosa)

Hình ảnh mô phỏng nấm mũ khía nâu xám (Inocybe fastigiata) – một loại nấm độc khá phổ biến, dễ nhầm lẫn với nấm ăn trong tự nhiên

- Đặc điểm: Mũ nấm màu nâu xám, bề mặt có khía tơ mịn, cuống thon và dễ gãy.

- Độc tố: Chứa muscarine, gây rối loạn thần kinh, tim mạch, có thể gây tử vong nếu ngộ độc nặng.

Nấm ô tán trắng phiến xanh (Chlorophyllum molybdites)

Hình ảnh mô phỏng nấm ô tán trắng phiến xanh (Chlorophyllum molybdites) – loại nấm thường mọc ở bãi cỏ và dễ gây ngộ độc tiêu hóa

- Đặc điểm: Mũ nấm màu trắng, phiến nấm khi già chuyển màu xanh lục nhạt.

- Độc tố: Dễ gây ngộ độc tiêu hóa như nôn mửa, tiêu chảy cấp.

Nấm độc xám (Entoloma lividum)

Hình ảnh mô phỏng nấm độc xám (Entoloma lividum) – một loại nấm nguy hiểm, dễ nhầm với nấm ăn do màu sắc khá “hiền”

- Đặc điểm: Mũ nấm màu xám nhạt đến xám đậm, phiến nấm màu hồng nhạt.

- Độc tố: Gây rối loạn tiêu hóa nặng, mất nước, suy thận cấp nếu ăn nhiều.

Nấm lưới đỏ (Dictyophora indusiata)

Hình ảnh mô phỏng nấm lưới đỏ (Dictyophora indusiata) – một loại nấm có hình dạng lưới đặc trưng và thường mọc ở các khu vực nhiệt đới

- Đặc điểm: Có lưới màu đỏ cam rủ xuống từ mũ nấm, thân rỗng.

- Độc tố: Loại này ít gây chết người nhưng có thể gây rối loạn tiêu hóa nếu ăn sống.

Lưu ý chung:

- Một số loại nấm độc rất giống nấm ăn nên dễ nhầm lẫn.

- Không nên hái nấm dại trong rừng, đặc biệt là nấm có vòng cuống và bao gốc vì đa phần là nấm độc.

- Dù nấm có vị ngọt hoặc không đắng vẫn có thể chứa độc tố mạnh.

Dưới đây là một số cách phân biệt nấm độc và nấm ăn phổ biến, tuy nhiên cũng cần lưu ý là trong thực tế, nấm rất dễ nhầm lẫn, nên chỉ dùng những nấm bạn thực sự chắc chắn an toàn.

Quan sát đặc điểm hình thái

Một số dấu hiệu nhận diện khác

- Nấm có vòng cuống + bao gốc + mũ trắng: Phần lớn là nấm độc.

- Chảy mủ khi bẻ: Một số nấm độc sẽ chảy mủ trắng đục khi bẻ thân hoặc mũ.

- Nấm đổi màu khi cắt hoặc nấu chín: Một số nấm độc sẽ đổi màu khi bị dập hoặc khi nấu (ví dụ đổi sang màu đen, xanh tím…).

- Nấm mọc ven rừng, ẩm thấp, gốc cây mục: Thường dễ là nấm độc hơn nấm mọc ở vùng đất canh tác.

Lưu ý quan trọng

- Không nên tin hoàn toàn vào mẹo dân gian kiểu “nấm có côn trùng ăn là nấm lành”, vì có nấm côn trùng ăn được nhưng người thì bị ngộ độc.

- Nhiều loại nấm độc không có vị đắng hoặc mùi đặc biệt, khi ăn vẫn ngọt, ngon.

- Cách an toàn nhất: Chỉ ăn nấm trồng có nguồn gốc rõ ràng hoặc nấm quen thuộc ở địa phương.

Nếu bạn hay đi rừng hoặc du lịch vùng cao, có thể tham khảo gợi ý các bước sơ cứu khi nghi ngờ ngộ độc nấm để xử lý kịp thời trước khi đưa nạn nhân đến cơ sở y tế:

- Gây nôn càng sớm càng tốt (nếu nạn nhân còn tỉnh táo).

- Cho nạn nhân uống nhiều nước ấm và móc họng để nôn ra hết phần nấm còn sót trong dạ dày.-

- Không gây nôn nếu nạn nhân có dấu hiệu co giật, hôn mê, hoặc không kiểm soát được đường thở (dễ gây sặc).

- Uống than hoạt tính.

- Nếu có sẵn, cho uống than hoạt tính (dạng viên hoặc bột) để hấp thụ bớt độc tố.

- Liều khuyến nghị: 1g than hoạt tính/kg cân nặng.

- Tuyệt đối không tự ý chữa tại nhà bằng mẹo dân gian.

- Tránh dùng các mẹo như uống nước dừa, nước đường hay rượu, vì rượu có thể làm tăng hấp thu độc tố nấm.

- Nằm nghỉ và giữ ấm cho nạn nhân

- Đặt nạn nhân nằm yên, giữ ấm cơ thể, theo dõi sát các dấu hiệu như đau bụng dữ dội, tiêu chảy, nôn liên tục, chóng mặt hoặc khó thở.

- Đưa ngay đến bệnh viện càng sớm càng tốt vì độc tố nấm, đặc biệt là amatoxin, có thể gây suy gan, suy thận nhanh chóng trong 6-12 giờ sau khi ăn.

- Mang theo mẫu nấm còn sót lại hoặc phần thức ăn có nấm để bác sĩ phân tích dễ dàng hơn.

Thu Trang