Lá ngón có ăn được không?

Lá ngón có tên khoa học là Gelsemium elegans Benth, nó còn có các tên gọi khác như Hoàng đằng, Đoạn trường thảo, Câu Vẫn, Co ngón, Hồ mạn trường, Hồ mạn đằng, Thuốc rút ruột.

Đây là loại cây thân bụi leo, nhiều cành thường sống dựa trên cây khác, thân hơi khía dọc. Lá màu xanh bóng nhẵn, hình trứng thuôn dài, đầu nhọn, mọc đối. Thường được mọc ở nơi có khí hậu nhiệt đới, tại Việt Nam phổ biến ở các vùng trung du miền núi như Lạng Sơn, Hòa Bình, Tuyên Quang và Lào Cai.

Lá ngón độc nhưng có thể chữa bệnh?

Lá ngón được cho là loại độc dược mạnh nhất có ở nước ta. Chỉ với 3 lá nhỏ đã có thể giết chết một người chỉ chưa đầy 8 tiếng. Trong khi đó, độc dược thấm nhanh qua đường tiêu hóa chỉ từ 5 phút cho đến nửa tiếng.

Hoa lá ngón.

Điều nguy hiểm không chỉ dừng ở đó. Nếu chẳng may ngắt lá hay cành của cây ngón mà không vệ sinh sạch tay và vô tình bốc thức ăn. Thì ngay sau đó cơ thể đã bắt đầu thay đổi như chóng mặt, buồn nôn, rát họng dẫn đến cái chết là nhanh nhất vì không thể hô hấp.

Trong lá ngón có một hoạt chất có tên là Alkaloid, hoạt chất này có chứa dị vòng nitơ, có tính bazơ thường tìm thấy ở động vật. Hoạt tính sinh lý của nó sẽ phát cao ở cơ thể động vật, điển hình là con người. Ảnh hưởng trực tiếp đến hệ thần kinh gây chết người.

Chất độc được sắp xếp mạnh dần từ thân, quả, hoa, lá rễ. Có nhiều người vì nghĩ quẩn mà sử dụng lá ngón, chỉ vài lá đã không thể cứu chữa nếu không biết cách. Điều đáng nói hơn, loại này mọc dại và tốc độ sinh trưởng lại khá tốt. Dù cho nhổ bỏ đi thì nó vẫn có thể mọc lại nhanh chóng. Và việc nhổ bỏ dễ để lại hậu quả nếu nhựa của cây dính vào tay chẳng may đi vào cơ thể.

Độc tính mạnh nên nhiều người đã dùng lá ngón để quyên sinh. Đáng nói, vào năm 2013, theo thống kê của Trung tâm y tế huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên số người chết do tự tử bằng lá ngón tại đây bằng tổng số người chết do tất cả các nguyên nhân khác như tai nạn, ốm đau, bệnh hiểm nghèo cộng lại. Năm 2010, 29/94 ca tử vong do tự tử vì ăn lá ngón trong toàn huyện; 32/87 ca năm 2011 và 37/113 ca trong năm 2012. 

Hay trong 8 tháng đầu năm 2016, tại huyện này cũng ghi nhận có 73 trường hợp tự tử vì lá ngón, trong đó có 29 người chết.  Cùng kỳ năm 2015, tại đây cũng ghi nhận 59 trường hợp tự tử bằng lá ngon, trong đó có 15 người tử vong.

Lá ngón có ăn được không?

Lá ngón được cho là cực độc khi cho vào cơ thể nhưng lá ngón lại được dùng để chữa vết thương bên ngoài. Ngoài ra còn chữa mụn nhọt đơn giản bằng cách giã nát lá ngón sau đó đắp lên vết thương kín bị bầm tím khá hiệu quả.

Tuy nhiên, vì thành phần độc dược có trong lá ngón quá cao. Sẽ khó đảm bảo hoàn toàn chất độc không dính vào tay hay đồ dùng dụng cụ. Chính vì thế cần hạn chế tiếp xúc vào cây ngón nhiều nhất có thể. Việc sử dụng thế này chỉ trường hợp vào rừng sâu, không có điều kiện y tế để chữa trị.

Lá ngón có ăn được không?

Vì lá ngón rất độc, sau khi ăn lá ngón xong triệu chứng sẽ được bộc lộ ra rõ ràng như miệng chảy nước dãi, họng và bụng đau quặn, nóng rát, buồn nôn và nôn mửa. Tiếp theo xuất hiện những triệu chứng rối loạn thị giác và thần kinh như giảm thị lực, ảo giác, sụp mí hoa mắt, choáng váng, chân tay mất cảm giác. Có những triệu chứng về tuần hoàn và hô hấp, ban đầu tim đập chậm lại sau đó tăng dần lên cuối cùng là rối loạn hô hấp. Tụt huyết áp khó thở và chết.

Nhiều trường hợp hái nhầm lá ngón về ăn cũng từng xảy ra. Vào tháng 5/2019, 3 người cùng trong một gia đình và một người bạn đến ăn cơm đã nhập viện trong tình trạng nguy kịch do hái nhầm lá ngón nấu canh tại thôn Nà Khuổi, xã Thượng Giáo, huyện Ba Bể, Bắc Kạn. May mắn, cả 4 người đều thoát chết.

Mặc dù có nhiều ý kiến cho rằng lá ngón ăn được, trên vùng cao người dân vẫn thường hái về nấu canh, xào hoặc luộc. Thực chất, thứ rau ngón mọc ngoài bìa rừng của bà con người Thái có chút khác biệt, lá to hơn và dày hơn, thuộc họ dây leo, nở hoa vào đầu xuân.

Thùy Dương (tổng hợp)