Thanh Hóa: Lễ hội đền thờ Lê Hoàn, niềm tự hào của người dân Thọ Xuân

Lễ hội đền thờ Lê Hoàn năm 2023 và đón nhận Di sảnvăn hóa phi vật thể quốc gia (gọi tắt là Lễ hội đền thờ Lê Hoàn năm 2023) sẽ được tổ chức từ ngày 24 đến 28-4-2023 (tức ngày 5 đến 9-3 âm lịch). Lễ hội là dịp để tôn vinh công đức và sự nghiệp của Anh hùng dân tộc Lê Hoàn và những người có công trong lịch sử dựng nước và giữ nước. Đây cũng là dịp để quảng bá sâu rộng những giá trị văn hóa đặc sắc của di sản văn hóa phi vật thể quốc gia lễ hội truyền thống - Lễ hội đền thờ Lê Hoàn đến bạn bè trong nước và quốc tế.

Huyện Thọ Xuân với rất nhiều di tích lịch sử, di sản văn hóa (gồm 24 lễ hội, lễ tục truyền thống gắn liền với di tích lịch sử văn hóa, danh lam thắng cảnh đã được công nhận, trong đó có 2 lễ hội tiêu biểu là Lễ hội Lam Kinh và Lễ hội Lê Hoàn). Thời gian qua, huyện đã triển khai đa dạng các hoạt động để bảo tồn, khôi phục, phát huy các di sản. Đến nay, Thọ Xuân có 2 di sản phi vật thể quốc gia đó là: Trò diễn Xuân Phả và Lễ hội đền thờ Lê Hoàn.

Khu di tích quốc gia đặc biệt đền thờ Lê Hoàn ở làng Trung Lập, xã Xuân Lập, huyện Thọ Xuân

Một trong những điểm nhấn nổi bật trong hệ thống di tích ở Thọ Xuân là Khu di tích quốc gia đặc biệt đền thờ Lê Hoàn ở làng Trung Lập, xã Xuân Lập. Đền thờ Lê Hoàn nằm trong một quần thể di tích bao gồm: nền Sinh Thánh (truyền thuyết về nơi sinh Lê Hoàn), lăng Quốc Mẫu (nơi chôn cất mẹ Lê Hoàn), lăng Hoàng khảo (nơi chôn cất cha Lê Hoàn), lăng mộ Lê Đột (nơi chôn cất cha nuôi Lê Hoàn). Đặc biệt, nơi đây còn lưu giữ nhiều hiện vật quý, nổi bật là 2 tấm bia đá có niên đại từ thế kỷ XVII, ghi lại thân thế, sự nghiệp nhà vua và ruộng thờ cúng; 14 đạo sắc phong của các triều đại nhà Lê và nhà Nguyễn; 6 đạo lệnh chỉ của các chúa Trịnh.

Hai tấm bia đá có niên đại từ thế kỷ XVII, ghi lại thân thế, sự nghiệp nhà vua và ruộng thờ cúng tại đền thờ Lê Hoàn, xã Thọ Lập, huyện Thọ Xuân, Thanh Hóa

Theo một số tài liệu còn lưu lại, ban đầu đền thờ Lê Hoàn chỉ là một ngôi miếu nhỏ, đến đầu thời Lý đền được dựng lại theo hình chữ Công, gồm tiền đường 5 gian, trung đường 3 gian và hậu cung 5 gian. Đến khoảng thế kỷ XVII, đền được trùng tu để có được dáng dấp hoàn chỉnh, gồm: nghinh môn, sân rồng, tả vu, hữu vu, tiền đường và hậu cung. Với lối kiến trúc truyền thống và nghệ thuật trang trí đặc sắc, đền thờ Lê Hoàn được nhiều nhà nghiên cứu đánh giá là một trong những di tích lịch sử, văn hóa - kiến trúc nghệ thuật cổ, đẹp và độc đáo bậc nhất xứ Thanh. Năm 2018 đền thờ Lê Hoàn đã được công nhận là Di tích quốc gia đặc biệt - di tích kiến trúc nghệ thuật. Năm 2019, UBND tỉnh công nhận đền thờ Lê Hoàn là điểm du lịch cấp tỉnh.

Để phát huy giá trị của di tích kiến trúc nghệ thuật quốc gia đặc biệt đền thờ Lê Hoàn một cách toàn diện hơn, hiện nay các di tích có liên quan như: lăng Quốc Mẫu, lăng Hoàng khảo, lăng mộ Lê Đột và đường nối vào khu di tích cũng đã được trùng tu, tôn tạo tương đối hoàn chỉnh, tạo điều kiện để Nhân dân và du khách đến tham quan, hành lễ, tưởng nhớ công lao to lớn của Hoàng đế Lê Đại Hành (húy là Lê Hoàn) cùng các bậc tiền nhân đã có công xây dựng và bảo vệ đất nước.

 Bên cạnh sự “đồ sộ” về di tích, Thọ Xuân là quê hương của nhiều lễ hội, trò diễn dân gian độc đáo và đặc sắc.Tuần lễ Văn hóa - Du lịch - Ẩm thực Thọ Xuân năm 2023 là một chuỗi các hoạt động gồm: Trưng bày, giới thiệu các sản vật địa phương; trưng bày, giới thiệu điểm đến, giá trị di tích, danh thắng trên địa bàn huyện Thọ Xuân và của tỉnh; trình diễn các di sản văn hóa phi vật thể của Thọ Xuân (Trò Xuân Phả, múa Pồn Pôông, Cồng chiêng, Bài điếm...); thi cắm trại binh; liên hoan văn nghệ quần chúng; đốt lửa trại; hội thi “Trình diễn, giới thiệu quy trình sản xuất bánh truyền thống” (bánh chưng nung, bánh gai, bánh lá răng bừa...); hội thi làm cỗ chay tiến Vua; tổ chức các hoạt động thể thao quần chúng; triển lãm, trưng bày và tuyên truyền cổ động về công tác đảm bảo an toàn giao thông năm 2023.

Múa Pồn Pôông, Cồng chiêng cũng là các di sản văn hóa phi vật thể tiêu biểu của Thọ Xuân

Trong đó, di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia trò Xuân Phả là một trong những di sản nổi bật, được xem là “độc nhất vô nhị”. Trò được phát tích từ làng Xuân Phả (xã Xuân Trường), gồm 5 điệu múa: Hoa Lang, Tú Huần, Chiêm Thành, Ngô Quốc và Ai Lao. Mỗi điệu múa đều có những đặc trưng riêng về nội dung, cách thức diễn và lời ca. Bằng tài năng, cảm xúc và niềm đam mê nghệ thuật dân gian truyền thống của cha ông, những người nông dân xã Xuân Trường đã đưa trò diễn Xuân Phả vượt ra khỏi không gian sân khấu làng để tỏa sáng và thăng hoa trên nhiều sân khấu, lễ hội, festival văn hóa lớn của đất nước. Qua đó từng bước đưa trò diễn văn hóa dân gian Xuân Phả đến gần hơn với công chúng trong và ngoài nước.

Có thể nói, hệ thống di sản văn hóa phi vật thể của huyện Thọ Xuân đa dạng, phong phú, độc đáo, mang sắc thái riêng biệt mà không lẫn với bất cứ một địa phương, vùng, miền nào. Cùng với trò Xuân Phả là các trò diễn đặc sắc của một bộ phận người Mường như: lễ hội Mường Tiên bạn, múa pôồn pông, nhảy sạp, cồng chiêng, đánh mảng, ném còn, các điệu hát xường, mo Mường, hát ca công trên hồ Bàn Thạch...

Điệu múa Xuân Phả được coi là điệu múa "độc nhất vô nhị" ở xứ Thanh

Các hoạt động trên được duy trì tổ chức hàng năm, tạo không khí vui tươi phấn khởi, tinh thần hăng hái thi đua lao động sản xuất trong Nhân dân. Qua đó nhằm tôn vinh công đức và sự nghiệp của Anh hùng dân tộc Hoàng đế Lê Đại Hành và những người có công trong lịch sử dựng nước và giữ nước. Thể hiện sự tri ân sâu sắc của thế hệ hôm nay đối với di sản văn hóa của cha ông để lại; khẳng định lòng tự hào, tự tôn dân tộc. Đồng thời đây còn là cơ hội để quảng bá và tôn vinh những giá trị văn hóa đặc sắc của di sản văn hóa phi vật thể quốc gia Lễ hội truyền thống - Lễ hội đền thờ Lê Hoàn cũng như những giá trị văn hóa, kiến trúc tiêu biểu, độc đáo của Di tích quốc gia đặc biệt đền thờ Lê Hoàn đến bạn bè trong nước và quốc tế.

Phó Chủ tịch UBND huyện Thọ Xuân - Nguyễn Xuân Hải cho biết: Lễ hội đền thờ Lê Hoàn được vinh danh là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia trước hết đã khẳng định với bạn bè quốc tế và cả nước khi nói đến Thọ Xuân là nhắc đến vùng đất địa linh, nhân kiệt có bề dày lịch sử truyền thống; các giá trị luôn được giữ gìn, bảo tồn và phát huy, đồng thời sở hữu kho tàng di sản văn hóa phong phú, đặc sắc. Những năm qua Đảng bộ, chính quyền và Nhân dân huyện Thọ Xuân đã không ngừng nỗ lực, đẩy mạnh xã hội hóa, thu hút các nguồn lực cùng với ngân sách huyện, tỉnh tập trung xây dựng, trùng tu, tôn tạo nhiều di tích. Để di sản văn hóa thực sự trở thành sức mạnh nội sinh, nguồn lực quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội, trong thời gian tới, việc khai thác, phát huy những giá trị văn hóa nói chung, di sản văn hóa phi vật thể nói riêng, huyện đã, đang triển khai đồng bộ các giải pháp phát triển du lịch; tăng cường công tác tuyên truyền, quảng bá các di tích lịch sử, di sản văn hóa; hình thành và kết nối các tour du lịch tới các di tích, danh thắng, làng nghề truyền thống... nhằm tạo nên sức hút đối với du khách. Năm 2022, huyện Thọ Xuân đã đón gần 500 nghìn lượt khách, tổng thu từ du lịch đạt khoảng 20 tỷ đồng, qua đó đóng góp quan trọng vào sự phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

                                        Việt Anh