Biden đau đầu với cuộc chiến thương mại thời ông Trump để lại

Khi kế nhiệm Donald Trump, Tổng thống Joe Biden nói ông sẽ chọn hướng đi khác trong vấn đề Trung Quốc. Biden cho rằng cuộc chiến thương mại thời Trump khiến nông dân và người tiêu dùng Mỹ chịu thiệt, đồng thời không giải quyết được những vấn đề đáng lo ngại nhất trong chính sách kinh tế của Trung Quốc.

Tuy nhiên, năm đầu nhiệm kỳ của Biden gần kết thúc mà ông chưa thực hiện được thay đổi nào đáng kể trong vấn đề này. Ông vẫn mắc kẹt với thỏa thuận thương mại giai đoạn một được Mỹ - Trung ký vào tháng 1/2020, gồm những lời hứa từ Bắc Kinh với Trump nhằm chấm dứt chiến tranh thương mại. Phần lớn các nhượng bộ đó đến nay vẫn nằm trên giấy do quá trình thực thi chưa đáp ứng kỳ vọng ban đầu.

Các chuyên gia dự đoán Trung Quốc khó hoàn thành cam kết mua thêm 200 tỷ USD sản phẩm Mỹ gồm năng lượng, dịch vụ, thực phẩm và hàng sản xuất trong giai đoạn 2020-2021. Theo Chad P. Bown thuộc Viện Peterson về Kinh tế Quốc tế tại Mỹ, đến cuối năm 2022, Trung Quốc nhiều khả năng chỉ thực hiện được 60% cam kết này.

Nông sản là hạng mục tiến gần vạch đích nhất trong cam kết mua hàng Mỹ của Trung Quốc. Bắc Kinh đã hoàn thành khoảng 83% mục tiêu nhập khẩu, trong đó ngô và thịt lợn tăng mạnh vì nguồn cung nội địa giảm sau dịch tả lợn năm 2018. Tuy nhiên, nhập khẩu đậu nành, tôm hùm và một số mặt hàng khác vẫn thấp hơn kỳ vọng.

Với hàng hóa chế tạo gồm máy bay, ôtô, thiết bị y tế, dược phẩm và máy công nghiệp, Trung Quốc hoàn thành khoảng 60% cam kết. Trong danh sách này, lượng mua máy bay và ôtô Mỹ gây thất vọng nhất, một phần do lệnh cấm bay với dòng Boeing 737 Max. Tiến độ mua năng lượng Mỹ gồm than đá, dầu thô và sản phẩm hóa dầu đạt khoảng 37% cam kết.

Khi trao đổi với những người đồng cấp Mỹ, quan chức Trung Quốc thường lấy lý do đại dịch toàn cầu, nhà xưởng hoạt động ngắt quãng và những rối loạn trong mạng lưới vận tải hàng hải quốc tế để giải thích cho chậm trễ trong thực hiện cam kết.

Theo bình luận viên Ana Swanson của NY Times, Tổng thống Biden đang đau đầu với di sản của Trump. Nhà Trắng rơi vào tình thế tiến thoái lưỡng nan khi Trung Quốc có dấu hiệu cố tình không hoàn thành cam kết ban đầu: Trừng phạt mạnh tay sẽ đi ngược lại nguyện vọng của doanh nghiệp lẫn lời hứa cá nhân, nhưng không hành động sẽ bị xem là mềm mỏng với Bắc Kinh.

Nội dung thỏa thuận thương mại giai đoạn một yêu cầu các bên tham vấn thêm nếu có "sự kiện ngoài dự báo và ngoài khả năng kiểm soát khiến một bên không thể hoàn thành trách nhiệm đúng hạn". Thỏa thuận cũng cho phép chính phủ Mỹ tự bảo vệ lợi ích bằng các đòn thuế nếu Trung Quốc vi phạm cam kết và hai bên không thể nhất trí hướng giải quyết.

Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp và nhóm bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng kêu gọi chính quyền Biden nới lỏng mức thuế do cựu tổng thống Trump áp lên hàng hóa Trung Quốc. Với tình trạng lạm phát hiện nay ở Mỹ và ảnh hưởng của đại dịch toàn cầu, nâng hàng rào thuế quan là lựa chọn "lợi bất cập hại", rủi ro đẩy vật giá leo thang và khiến người dân Mỹ chịu thiệt thêm.