Giá trị của con Sao la và số lượng Sao la ở Việt Nam

Giá trị của con Sao la

Con Sao la còn có tên gọi là "Kỳ lân Châu Á" bởi đây là một trong những loài thú hiếm nhất trên thế giới sinh sống ở vùng núi Trường Sơn tại Việt Nam. Loài này được các nhà khoa học phát hiện vào năm 1992. Đây là loài thú còn lại từ thời cổ đại. Theo kết quả nghiên cứu ADN năm 1999, sao la thật sực thuộc về Phân họ Trâu bò (Bovinae). Họ hàng gần của nó là chi Bò (Bos) và bò rừng Bison.

Ngay sau đó, Sao la được xếp hạng ở mức Nguy cấp (có nguy cơ tuyệt chủng trong tự nhiên rất cao) trong Sách đỏ của Liên minh Bảo tồn Thế giới (IUCN) và trong Sách đỏ Việt Nam.

Một số phép đo đã được thực hiện từ con sao la sống. Cân nặng của loại này khoảng 100 kg, chiều dài cơ thể khoảng 150 cm và chiều cao vai từ 80 đến 90 cm. 

Màu sắc chung của sao la là màu nâu hạt dẻ đậm, với các cá thể thay đổi từ màu nâu đỏ sang gần như đen.

Lông ở phần trên ngắn (dài 1,5-2,5 cm), mịn và bóng - phần đầu và cổ đặc biệt có lông ngắn. Phần dưới cũng có màu nâu, nhưng nhạt màu hơn phần trên và được bao phủ bởi những sợi lông tơ gần như lông tơ dài khoảng 3,5 cm.

Không có mào lưng, nhưng có một sọc đen mỏng (rộng 0,5 cm) chạy dọc sống lưng từ giữa vai đến đỉnh đuôi, nơi nó mờ dần

Các chân có màu sẫm hơn phần thân chính, được tạo điểm nhấn bởi hai đốm trắng phía trên móng guốc được ngăn cách bởi một dải màu đen.

Hình dạng của sao la tương tự như hình dạng của các loài động vật móng guốc sống trong rừng với một cơ thể nhỏ gọn và lưng gù thích nghi để di chuyển qua các lớp phủ dày đặc.

Thời gian của mùa mưa và mùa khô ở Việt Nam là khác nhau, do đó tính chất mùa sinh sản của sao la có thể khác nhau ở đó. Dựa trên sự thay đổi chiều dài sừng giữa các động vật trong cùng một nhóm, các nhà khoa học cho rằng mùa sinh nở trải dài từ 2 đến 3 tháng.

Tất cả các dữ liệu thu thập được cho đến nay cho thấy sao la là loài sinh sản theo mùa, với thời gian sinh nở trùng với thời điểm bắt đầu có gió mùa. Chúng thường ẩn mình ở các khu rừng thường xanh lá rộng ẩm ướt có khí hậu ở độ cao trung bình.

Số lượng Sao la ở Việt Nam

Sao la được tìm thấy trong các khu rừng dọc theo dãy núi Trường Sơn trên biên giới giữa Việt Nam và Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào. Hầu hết các tài liệu khoa học ghi chép về sự xuất hiện là từ phía nam sông Sông Cả ở Việt Nam, mặc dù có một số ít quần thể đã được tìm thấy ở phía bắc sông.

Bản đồ khu vực sao la sinh sống

Sao la được phát hiện vào tháng 5 năm 1992 trong một cuộc khảo sát chung do Bộ Lâm nghiệp Việt Nam và Quỹ Quốc tế Bảo vệ Thiên nhiên (WWF) thực hiện tại miền Bắc - Trung Việt Nam. Nhóm nghiên cứu đã tìm thấy một hộp sọ với cặp sừng dài và thẳng bất thường trong nhà của một thợ săn và biết rằng đó là một điều gì đó phi thường. Phát hiện này đã được chứng minh là loài động vật có vú lớn đầu tiên mới đối với khoa học trong hơn 50 năm và là một trong những khám phá động vật học ngoạn mục nhất của thế kỷ 20.

Mãi đến năm 1996 người ta mới bắt và chụp ảnh được một con sao la còn sống tại Lào, nhưng sau đó vài tuần nó đã chết.

Con sao la còn sống đầu tiên được bắt giữ vào năm 1996 tại Lào

Tháng 10 năm 1998 một lần nữa các nhà khoa học đã chụp ảnh được sao la trong tự nhiên, tại Vườn quốc gia Pù Mát, Nghệ An.

Đầu tháng 8 năm 2010, người dân tại tỉnh Borikhamxay của Lào bắt được một con sao la đực và chụp ảnh khi nó còn sống, nhưng sau đó, con vật đã chết trước khi các chuyên gia của Sở Nông lâm tỉnh kịp đến để tìm hiểu.

Ngày 7 tháng 9 năm 2013, sau 15 năm biệt tăm ở Việt Nam kể từ năm 1998, hình ảnh sao la trong tự nhiên đã được ghi nhận ở Quảng Nam, thông qua máy ảnh của WWF và Chi cục Kiểm lâm tỉnh.

Sao la được phát hiện và chụp ảnh ở Quảng Nam, sau 15 năm kể từ lần cuối cùng loài này được nhìn thấy trong tự nhiên

Hiện các chuyên gia vẫn chưa thể đánh giá số lượng chính xác số lượng cá thể sao la còn sinh sống. Tuy nhiên họ cho rằng loài thú quý hiếm này có thể gặp những mối đe dọa đến môi trường sống và số lượng loài do nạn săn bắt trộm khi chúng có thể bị dính bẫy săn các con vật khác như hươu, nai, lợn rừng... của các tay thợ săn

Tháng 4/ 2011 Khu Bảo tồn Thiên nhiên Sao la  rộng 160 km² được thành lập ở Quảng Nam, mở rộng hành lang sinh thái nối liền Việt Nam và Vườn Quốc gia Xe Sap của Lào. Ước tính có khoảng 50-60 con sao la trong khu bảo tồn ở Việt Nam. Tổng số trên toàn cầu không hơn vài trăm con.

Tú Vi (tổng hợp)