Lan đột biến là gì và tại sao lan đột biến lại đắt?

Lan đột biến là gì?

Lan đột biến là những cây hoa lan có hình dáng đơn lẻ khác với quần thể nhưng có khả năng sinh sản và di truyền khác biệt về hình dáng đó đến nhiều đời sau.

Trong trường hợp ở đời sau lan đột biến không thể hiện kiểu hình đặc biệt nữa đó là kiểu hình khác biệt ấy nằm trong gen lặn, nó không thể hiện kiểu hình đó khi có gen trội song hành.

Dòng lan đột biến sẽ thể hiện nhiều kiểu hình khác biệt cho nhiều đời sau. Và khi đủ số lượng, đủ lâu các cá thể đời sau sẽ tách thành loài mới.

Lan đột biến có nhiều loài như chi lan giáng hương, hoàng thảo, ngọc điệp, phi điệp… song phổ biến nhất vẫn là lan phi điệp.

Họ lan nào cũng chứa gen đột biến nên số loài lan đột biến rất phong phú và khác nhau. Tuy nhiên hiện nay hầu hết các nhà vườn đều chọn dòng lan phi điệp bởi đặc tính dễ nhân giống, dễ trồng và số lượng đột biến trong tự nhiên nhiều.

Về cách nhận biết lan đột biến được thể hiện qua những đặc điểm sau:

• Đầu tiên là về khuôn cánh (đài hoa) có vai ngang hoặc vai bay là đẹp, loại vai rủ hoặc vai xuôi thì là bình thường. 
• Môi hoa (lưỡi hoa) cân xứng không bị lệch sang một bên, có hình trái tim hoặc hình táo hoặc hình tròn thì được xếp vào hàng "canh xả".
• Bộ cánh: Phi điệp có bộ 4 bộ cánh phổ biến gồm cánh mai, cánh bầu, cánh tiêu, cánh nhọn. Loại cánh mai đang được đánh đánh giá là hài hoà cân đối và đẹp nhất trong các loại, cánh bầu, cánh tiêu, cánh nhọn lần lượt xếp sau.
• Số lượng cánh và khuôn bông: Một mặt bông đỉnh nhất là bông đủ 5 cánh gồm 3 cánh đài và 2 cánh vai, độ chênh lệch giữa các cánh không quá lớn, các cánh cách đều nhau. Ba cánh đài của hoa tạo thành một hình tam giác cân hoặc tam giác đều, cánh đài đỉnh chỉ hướng 12h và 2 cánh đài bên một cánh chỉ 8 giờ và một cánh chỉ 4 giờ.

• Màu sắc: Hiện tại loại lưỡi bệt, lưỡi phấn và lưới tuyết là 3 màu sắc được ưa chuộng.

• Họng - Thuỳ - Cựa. Phi điệp có họng ống - họng âm - họng kín - họng hở. Loại họng mà có thêm một đường chỉ, sạch đẹp không lem màu sẽ được đánh giá cao. 

• Thân chủ trò, lá hình lá mít, sắp xếp kiểu chân rết hoặc lá hình cái thìa… là đẹp nhất.
• Kiểu mắt: Phi điệp có 4 kiểu mắt: mai nai, mắt trâu, mắt cua và mắt xước. Dòng mắt xước là dòng đang rất được được ưa thích, đặc biệt với những mặt bông xước rõ ràng, kẻ chỉ mảnh không lem và cách đều nhau. Các dòng mắt còn lại kém hơn một bậc.
• Màu sắc mắt: Màu sắc mắt có thể cùng màu hoặc khác màu với cánh. Tuy nhiên như nào là đẹp thì còn tuỳ, mỗi loại màu khác nhau sẽ có vẻ đẹp khác nhau, không có tiêu chuẩn cố định.
• Mũi hoa (trụ nhuỵ hoa): Mũi hoa có màu trắng là mũi đột biến - giá trị luôn cao nhất, mũi hồng thuộc loại khá khẩm, thấp nhất là loại mũi tím, đen.

Sở dĩ lan đột biến lại được nhiều người săn lùng và có giá đắt như vậỵ là bởi vẻ đẹp của hoa lan đột biến rất hiếm có và rất khó để chăm sóc những cây lan như này.

Và đặc biệt hơn cả đây là vẻ đẹp của quá trình lai tạo tự nhiên chứ không tạo ra bằng bàn tay con người. Thêm nữa, cây lan đột biến sẽ có tính di truyền, từ một giò lan người trồng có thể nhân ra nhiều giò lan khác nhau.

Theo các chuyên gia, là bởi đặc điểm hiếm có, độc lạ và khó chăm sóc của nó. Quá trình đột biến gien tự nhiên sẽ để lại dấu ấn khác biệt cho giò phong lan qua hình dáng lá, mầu sắc và đặc điểm của hoa. Phong lan đột biến vốn không có giá trị cụ thể, giá cả là do người bán và người mua quyết định.

Dù chưa thể khẳng định chính xác rằng giao dịch mua bán bạc tỷ là thật hay ảo, có mánh khóe thổi giá hay không, nhưng thực tế là, bỏ một khoản tiền lớn cho một mặt hàng không có sự định giá cụ thể, chính là dấn thân vào một cuộc đầu tư may - rủi.

Những cách nhân giống lan đột biến

Hiện tại để nhân giống dòng lan này người ta thường áp dụng 3 phương pháp chủ yếu:

• Nhân giống hữu tính bằng hạt

Ưu điểm của phương pháp này là giá thành rẻ, cực kỳ năng xuất, có thể nhân giống được nhiều cây một lúc với số lượng lớn.

Xong hạt phấn rất dễ bị phân ly, cây dễ bị thoái hoá và biến mất dần đi tính trạng đột biến ban đầu. Nên với những giò hoa lan quý hiếm, người ta bắt buộc phải nhân giống vô tính để bảo toàn được kiểu hình đặc biệt của cây mẹ.

• Nhân giống vô tính bằng kie, trồi hoặc đốt

Đây là cách nhân giống lan đột biến được áp dụng nhiều nhất hiện nay, nó sẽ giúp cây con bảo toàn được 100% tính trạng cây mẹ.

Tuy nhiên phương pháp này cho hệ số nhân giống thấp, con lan lại dễ bị sâu bệnh, nên gây ra nhiều rủi do cho người trồng.

• Sử dụng công nghệ Invitro

Đây là công nghệ nuôi cấy mô lan trong phòng thí nghiệm. Người ta có thể sử dụng từ bao phấn, noãn, mô, lát cắt hoặc một đoạn thân của cây mẹ để tái tạo lại cây con có kiểu hình tương tự.

Phương pháp này được khẳng đinh hoàn toàn không làm biến đổi tính trạng của cây giống ban đầu, xong nó vẫn đang trong quá trình thử nghiệm nên hiện nay lan đột biến nuôi cấy mô chưa xuất hiện trên thị trường.

Ở mỗi đốt lan khi nhân giống sẽ cho ra một cây lan đột biến mới. Từ đó, có thể nhân lên thành nhiều cây lan đột biến khác nhau, tạo ra nhiều cây lan đột biến và chủ vườn lan có thể kinh doanh buôn bán với giá tiền tỷ.

Mộc Trà (tổng hợp)