Người bệnh đái tháo đường nên làm gì nếu bị mệt vào ngày Tết?

Dưới đây là lời khuyên của TS. BS Nguyễn Quang Bảy, Trưởng Khoa Nội tiết - Đái tháo đường, Bệnh viện Bạch Mai.

1. Tìm hiểu nguyên nhân gây mệt là gì?

- Nguyên nhân phổ biến nhất là làm việc quá sức (dọn dẹp nhà cửa, đi chơi nhiều). Tình trạng mệt mỏi này phổ biến ở cả người ĐTĐ và không ĐTĐ.

- Bị cảm cúm, thậm chí là viêm phổi do trời lạnh. Bệnh nhân ĐTĐ thường giảm sức đề kháng nên rất dễ bị nhiễm khuẩn và nhiễm virus, nhất là vào mùa Đông Xuân. Lưu ý là bệnh nhân ĐTĐ có thể bị nhiễm khuẩn nhưng lại không sốt.

- Say rượu vốn là một nguyên nhân thường gặp nhưng hiện nay ít gặp hơn do quy định cấm uống rượu bia khi tham gia giao thông.

- Tăng đường huyết là nguyên nhân quan trọng, có thể khiến bệnh nhân phải nhập viện. Nguyên nhân do ăn nhiều đồ ngọt, và có thể cả quên thuốc đái tháo đường. Ngoài mệt mỏi, bệnh nhân thường có thêm các triệu chứng như khát nước, tiểu nhiều…

(Ảnh minh hoạ)

- Nguy hiểm nhất là hạ đường huyết vì có thể gây hôn mê và ảnh hưởng đến tính mạng. Có nhiều nguyên nhân gây hạ đường huyết ở bệnh nhân ĐTĐ trong dịp Tết như ăn ít, ăn chậm hoặc bỏ bữa, vận động nhiều (do đi bộ nhiều, leo núi). Sai liều insulin hoặc thuốc uống cũng rất hay gặp do ăn không đúng bữa, hoặc ngủ dậy muộn nên uống/tiêm gộp liều thuốc. Lưu ý uống rượu nhiều sẽ ức chế gan sản xuất glucose dẫn đến hạ đường huyết nặng, đặc biệt khi chỉ uống rượu mà không ăn hay ăn ít thì rất dễ bị hạ đường huyết.

- Các biến chứng mạn tính của ĐTĐ nặng lên cũng có thể khiến bệnh nhân thấy không được khỏe. Ví dụ biến chứng thần kinh ngoại biên gây tê bì chân và mất ngủ, đường máu cao gây tiểu đêm nhiều cũng khiến mất ngủ, và mệt mỏi…

- Những nguyên nhân khác có thể gây mệt mỏi ở bệnh nhân ĐTĐ là huyết áp tăng (do quên uống thuốc hoặc trời lạnh), ngủ ít. Ngày Tết, nhiều bệnh nhân ĐTĐ cũng hay có cảm giác mệt mỏi, bực dọc, lo lắng do lo nghĩ chuyện tiền bạc, hoặc được khuyên không nên đi chơi xa, hay khi đi chơi phải mang theo nhiều thuốc, bút tiêm, máy đo đường huyết… Tình trạng này sẽ nặng hơn nếu bệnh nhân đó vốn đã bị trầm cảm hay rối loạn lo âu từ trước.

2. Người bệnh đái tháo đường cần làm gì khi thấy mệt mỏi:

Với người không bị ĐTĐ thì việc mệt mỏi chút xíu, dù là ngày thường hay ngày Tết, đều không đáng ngại. Nhưng các bệnh nhân ĐTĐ thì phải cảnh giác với mọi bất thường vì đó có thể là những dấu hiệu của biến chứng, đe dọa phải nhập viện làm “mất Tết”. Một số điều bệnh nhân ĐTĐ cần làm là:

- Ngay khi thấy mệt mỏi, nhất là mệt nhiều hay mệt kèm theo đau ngực, sốt, khát nước… thì việc cần đầu tiên là phải đo ngay huyết áp, đường huyết mao mạch và nhiệt độ.

- Nếu chỉ mệt nhẹ, và chắc chắn là do làm việc nhiều hơn bình thường hay thức khuya quá… thì nên dành thời gian nghỉ ngơi. Có thể cắt bớt một số công việc hoặc lịch trình du xuân.

- Nếu đường huyết thấp < 4,0 mmol/L là đã bị hạ đường huyết, BN nên ăn ngay kẹo bánh (nhiều glucose) hoặc bánh chưng, cơm (tinh bột) và đo lại đường huyết sau 15 phút để đánh giá. Nếu vẫn thấp thì ăn tiếp. Tuy nhiên nếu mệt nhiều, mệt kéo dài, không tỉnh táo hoặc đường huyết thấp < 2,5 mmol/L thì phải đi cấp cứu vào bệnh viện gần nhất.

- Nếu đường huyết cao > 14,0 mmol/L thì cần cảnh giác với nguy cơ bị nhiễm toan ceton. Bệnh nhân nên uống thêm nước, nghỉ ngơi, hạn chế vận động, và có thể tiêm thêm 1 mũi insulin nhanh hoặc tăng liều mũi insulin (khoảng 2 đơn vị) trước bữa ăn tiếp theo. Sau đó, bệnh nhân cũng cần theo dõi đường huyết thường xuyên hơn.

- Nếu mệt kèm theo sốt, đặc biệt là sốt cao, rét run, hay đau tức ngực… là những triệu chứng nhiễm khuẩn nặng, và có nguy cơ gây rối loạn đường huyết, thậm chí nhiễm toan ceton nên bệnh nhân cần liên hệ ngay với Bác sỹ điều trị ĐTĐ của mình hoặc đến khám ở Bệnh viện gần nhất. Còn nếu sốt nhẹ kèm sổ mũi, ho húng hắng thì bệnh nhân nên nằm nghỉ, tránh đi ra chỗ gió rét, và kiểm tra đường huyết thường xuyên, ăn uống bình thường.

- Nếu huyết áp tăng (> 140/90 mmHg) thì phải kiểm tra xem đã uống thuốc huyết áp chưa, nếu chưa thì cần uống ngay theo đơn, còn nếu đã uống rồi thì có thể cân nhắc uống thêm 1 viên nữa hoặc xin ý kiến Bác sỹ.

3. Để ăn Tết vui vẻ, an toàn thì người bệnh đái tháo đường nên chuẩn bị thế nào:

3.1. Trước Tết:

- Đi khám bệnh trước Tết 1-2 tuần, làm các xét nghiệm để đánh giá kiểm soát đường huyết có tốt không và xin tư vấn từ Bác sỹ về quản lý bệnh của mình.

- Xin và lưu số điện thoại Bác sỹ điều trị hoặc Khoa Nội tiết của Bệnh viện gần nhà mình nhất

- Mua thuốc (cả thuốc đái tháo đường và thuốc tim mạch, mỡ máu…) thừa ít nhất 1 tuần so với dự kiến, để có đủ thuốc khi phải tăng liều trong những ngày Tết.

- Kiểm tra máy đo đường huyết, máy đo huyết áp xem pin thế nào, có đủ kim và que thử không ?

- Làm việc vừa phải và điều độ, tránh quá sức, tránh thức khuya. Nếu làm việc hoặc đi chơi xa nhiều thì cần ăn thêm.

- Có thể uống thêm ngày 1 viên thuốc bổ (multivitamin)

- Xem xét tiêm các loại vaccin phòng cúm, phế cầu…

3.2. Trong Tết:

- Cố gắng giữ nếp sinh hoạt như bình thường

- Việc rất quan trọng là phải tiêm và uống các thuốc đầy đủ và đúng giờ. Lưu ý là các thuốc đái tháo đường (tiêm và/hoặc uống) thường được dùng trước hoặc sau các bữa ăn chứ không phải là theo đúng 1 giờ cố định.

- Ăn đủ số bữa và đúng giờ, tuyệt đối tránh bỏ bữa dù ngủ dậy muộn

- Đo đường huyết thường xuyên hơn, có thể 2-4 lần/ngày, cả sau ăn nhất là khi ăn nhiều, ăn đồ ăn lạ

- Khi thấy cỗ ngon, muốn ăn thêm thì có thể tiêm thêm 1-2 đơn vị insulin nhanh trước ăn

- Giữ ấm cơ thể, uống đủ nước. Có thể uống rượu vang được, hạn chế uống rượu mạnh

- Khi đi lễ hay du lịch nên mang giầy thể thao buộc dây, êm nhẹ

- Kiểm tra bàn chân thường xuyên, nhất là với những người đã có biến chứng thần kinh ngoại vi, bị tê chân hoặc mất cảm giác chân

- Liên hệ ngay với Bác sỹ điều trị khi thấy mệt nhiều

- Tránh suy nghĩ kiêng khem quá mức ngày Tết như ăn ít, không dám ăn cỗ Tết, và cũng phải tránh tư tưởng kiêng đến Bệnh viện dù rất mệt, sốt cao, hay hạ đường huyết nặng.

Các bác bệnh nhân ĐTĐ cần lưu ý giữ đường huyết trước bữa ăn từ 5,0 – 7,2 mmol/L, đường huyết sau ăn < 11,0 mmol/L và huyết áp < 130/80 mmHg.

Chúc người bệnh trong năm mới luôn có đường huyết êm dịu, huyết áp êm ái, tinh thần thoải mái, biến chứng tránh xa, Phúc đến đầy nhà, Gia đình Hạnh phúc!!!

Mạnh Hà