Rung lắc trẻ sơ sinh, điều cấm kỵ nếu không muốn đẩy con bạn vào nguy hiểm

Hội chứng trẻ bị lắc (Shaken Baby Syndrome - SBS) hay đôi khi được gọi là chấn thương đầu kiểu ngược đãi (Abusive Head Trauma) được mô tả lần đầu tiên vào những năm 1970.

Theo bác sĩ Huỳnh Nguyễn Uyên Tâm ( Khoa nhi, Bệnh viện Nhi đồng 1, TP HCM), hội chứng này là một thuật ngữ y học được định nghĩa liên quan đến các thương tổn gây ra bởi việc lắc mạnh trẻ. Hội chứng này chủ yếu gặp ở trẻ nhỏ hơn hai tuổi, nhiều nhất là trong giai đoạn sơ sinh. Do trẻ có cơ cổ rất yếu nên không thể giữ cho đầu được ổn định. Rung lắc mạnh khiến đầu trẻ di chuyển dữ dội qua lại dẫn đến chấn thương não. Khi đó sẽ xuất hiện tình trạng thiếu oxy đến não và có thể gây tử vong. 

Hình minh họa.

Tại Mỹ, ước tính khoảng 1200 đến 1400 trẻ bị chấn thương hoặc chết do lý do rung lắc mỗi năm, theo con số từ Trung tâm quốc gia kiểm soát hội chứng trẻ bị lắc. Tuy nhiên, con số này có thể cao hơn nhiều bởi nhiều trường hợp không phát hiện được.

Động tác bế và rung lắc của người lớn đối với trẻ ở các quốc gia có thể khác nhau và tùy theo tập quán sinh hoạt. Sự nguy hiểm nhất đề cập trong bài này là những rung lắc khi bế xốc trẻ trong tư thế đứng và không giữ cố định cổ để cho cổ di chuyển theo hướng trước sau. Tuy nhiên nguy hiểm vẫn xảy ra khi bế trẻ ở mọi tư thế mà rung lắc mạnh với cường độ cao hoặc dừng hay va chạm đột ngột. Các nghiên cứu cho thấy những tổn thương có thể xảy ra chỉ trong với 5 giây rung lắc. Rung lắc mạnh có thể gây ra những tổn thương não vĩnh viễn. Trường hợp rất nặng có thể dẫn tới chết.

Tiến sĩ, Bác sĩ Nguyễn Công Nghĩa - Trưởng khoa Sản - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec cũng cho biết, trẻ sơ sinh có kích thước đầu lớn và nặng khoảng 1 phần tư so với toàn cơ thể. Trong đầu, có những khoảng trống giữa não và xương sọ cho phép não tiếp tục lớn và phát triển. Não của trẻ thì mềm với màng não mỏng. Các cơ và dây chằng vùng cổ thì yếu và chưa phát triển cũng chưa thể chịu đựng được sức nặng của đầu, sự lỏng lẻo này được ví như đầu chiếc roi (vì thế hội chứng này có tên lúc đầu là whiplash shaken baby).

Rung lắc trẻ sơ sinh sẽ gây tổn thương đến não.

Khi bị rung lắc, xương sọ mềm và dẻo của trẻ không chịu được những lực này, sẽ chuyển lực tới não, khi não không có sự di chuyển đồng bộ và gây ra sự va đập trở lại tới xương sọ, làm giập não, tăng áp lực, phù và chảy máu trong não. Các tĩnh mạch lớn dọc theo phía ngoài não cũng mỏng manh và dễ rách, gây chảy máu, máu tụ dưới màng cứng, ngoài màng cứng, dưới màng nhện, tăng áp lực nội sọ. Những tổn thương này có thể là vĩnh viễn. Tuy nhiên những tổn thương này không thể thấy được từ bên ngoài bằng mắt thường. Nhiều trường hợp tổn thương trong não nhẹ rất khó phát hiện. Ngoài ra, tổn thương khác rất thường gặp ở mắt, do chảy máu võng mạc, có thể gây nên giảm thị lực hoặc mù. Các chấn thương khác có thể gặp ở cổ hay cột sống, hay xương sườn.

Những tổn thương lâu dài bao gồm chậm phát triển trí tuệ, thị lực kém, rối loạn hành vi nói và nghe, động kinh, tổn thương kỹ năng định hướng, và nhận thức, và cũng có thể tử vong. Nhiều tổn thương lâu dài chỉ phát hiện được khi trẻ đã lớn, trên 6 tuổi. Những điều trị tổn thương này đòi hỏi chi phí tốn kém, với kỹ năng chuyên sâu, và nỗ lực lâu dài.

riệu chứng: Cần lưu ý rằng rất nhiều trẻ không có triệu chứng rõ rệt bên ngoài. Các dấu hiệu rõ rệt hơn bao gồm: Trẻ bị kích thích mạnh, thay đổi hành vi thông thường, không tiếp xúc; Đờ đẫn, lơ mơ, hoặc ngủ mê mệt, trương lực cơ giảm (cơ nhẽo); Da xanh tái, nhìn thấy rõ nhất vùng trán; Ăn, bú khó, khó nuốt hoặc nôn không có lý do rõ ràng; Khó thở, ngừng thở hoặc co giật; Những dấu hiệu cho thấy chấn thương cổ, sưng nề, cứng cổ, nghẹo về một bên, khó quay.

Trên thế giới đã có rất nhiều cảnh báo về hành động rung lắc trẻ sơ sinh. Hậu quả của hành động vô ý thức này có thể làm cho bố mẹ ân hận suốt đời, do di chứng để lại cho bé rất nặng nề. Năm 2018, một vụ tai nạn thương tâm xảy ra với một bé gái 5 tháng tuổi đến từ Mỹ sau khi cô bé bị chính bố dượng bế và rung lắc tại nhà trong lúc mẹ bé đi ra ngoài và nhờ trông bé. Hậu quả, bé gái bị 3 cơn đau tim và 2 lần đột quỵ trên đường đến bệnh viện, trước khi tử vong vào ngày hôm sau. Sau cái chết của em bé, ông bố dượng đã bị kết án 22 năm tù. 

Dương Nhung (tổng hợp)